Հինգշաբթի, 30 Ապրիլի 2015 13:15

 

Պրն. Ռուստամյան, հետևում մնաց ապրիլի 24-ը, Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված միջոցառումների հիմնական մասն արդեն կայացել է: Ամփոփելով նախնական արդյունքները`կարելի՞ է արդյոք ասել, որ կարողացանք աշխարհին հասցնել մեր ուղերձը:

 

- Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված միջոցառումներն աննախադեպ միջազգային հնչեղություն հաղորդեցին այդ հարցին: Համաշխարհային ողջ մամուլն այդ օրերին հայացքը սևեռել էր Հայոց ցեղասպանության թեմայի վրա: Այսուհետ Հայոց ցեղասպանության հարցը, կարելի է ասել, միջազգային օրակարգի առարկա է դարձել: Բոլորին պարզ դարձավ, որ դա առանձնահատուկ հանցագործություն է, որը հատուկ մոտեցումներ է պահանջում: Ճանաչման հարցից բացի, շեշտը դրվեց նաև այդ հանցագործության ժխտման դատապարտման անհրաժեշտության վրա, քանի որ ժխտումը հղի է նոր ցեղասպանությունների կրկնմամբ: Հայոց ցեղասպանության հարցից բացի, 100-ամյակի միջոցառումների ժամանակ բարձրացվեց նաև մարդկության դեմ համանման այլ հանցագործությունների թեմաները: Այդ ամենը միասին միջազգային մեծ հնչեցություն  հաղորդեցին Հայոց ցեղասպանության հարցին: Դա առավելապես հաջողվեց`շնորհիվ ազգային համախմբման:

 

Վերջին ժամանակներս Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացն ակտիվացել է: Ի՞նչ եք կարծում, ինչի՞ արդյունք է դա`Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչության աշխատանքի ակտիվացման, հայկական լոբբիի գործունեության արդյունավետության բարձրացման, թե՞ Ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված միջոցառումների հետևանքով այդ հարցին հնչեղության հաղորդման:  

 

-Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման ակտիվացումն առաջին հերթին Թուրքիայի հետամնաց քաղաքականության հետևանք է, որն ամբողջ աշխարհին ցույց տվեց, թե որքանով են իր հայացքները տարբերվում քաղաքակիրթ մարդկության հայացքներից: Միջազգային հանրությունը, Թուրքիայի ոչ ադեկվատ քայլերից ելնելով, գիտակցեց, որ այդ հարցը չի կարելի թողնել բացառապես հայ-թուրքական հարաբերությունների օրակարգում: Քաղաքակիրթ մարդկությունը գիտակցեց, որ միայն համատեղ ջանքերով կարելի է Թուրքիայից պահանջել առերեսվել սեփական պատմությանը, հրաժարվել ժխտման քաղաքականությունից: Այս համատեքստում անհրաժեշտ է ընդգծել Հռոմի պապի հայտարարությունը, որը բեկումնային դարձավ այդ հանցագործության միջազգային ճանաչման հարցում:

 

Ձեր կարծիքով, գործնականում ի՞նչ կարող են տալ հայկական պետականությանը և հայ ժողովրդին Ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ բանաձևերը, ՙբարոյական հաղթանակից՚ բացի:

 

-Դա միայն բարոյականության հարց չէ: Ցեղասպանության ճանաչումը և դատապարտումը գործնական կարևոր նշանակություն ունի: Ճանաչման և դատապարտման քաղաքականության շնորհիվ կարելի է կանխել նման հանցագործությունների կրկնությունը, կանգնեցնել բռնության և ահաբեկչության ալիքը, որն այժմ համակել է Մերձավոր Արևելքը: Այն, ինչ այսօր անում է ՙԻսլամական պետությունը՚ Մերձավոր Արևելքում, հիշեցնում է երիտթուրքերի գործողությունները 20-րդ դարի սկզբին Օսամանյան Թուրքիայի տարածքում բնակվող ազգային փոքրամասնությունների նկատմամբ:

 

Որոշ փորձագետներ և քաղաքական գործիչներ գտնում են, որ մենք պետք է արդեն շրջենք Ցեղասպանության ճանաչման էջը և այդ հանցագործությունների հետևանքների փոխհատուցման ձեռքբերմանն ուղղված նոր էջ բացենք: Ի՞նչ դիրքորոշում ունեք այդ առնչությամբ:

 

- Պետք է ընդգծեմ, որ Ցեղասպանության ճանաչումը և դրա հետևանքների փոխհատուցումը մեկ շղթայի օղակներ են. այդ երկու գործընթացները չի կարելի առանձնացնել միմյանցից: Դա արդարադատության տրամաբանությունն է, հանցագործությանը պետք է հաջորդի պատիժը:

 

Ի՞նչ մեխանիզմներով կարելի է Ցեղասպանության հետևանքների փոխհատուցման հասնել:

 

- Այդ հանցագործության միջազգային ճանաչմամբ: Ցեղասպանության ճանաչումն իրավական օրակարգի առարկա է դարձնում այդ հարցը: ՙՑեղասպանություն՚  հասկացությունն ինքնին ենթադրում է իրավական հետևանքներ: Գիտակցելով դա`Թուրքիան ամեն կերպ հրաժարվում է 20-րդ դարի սկզբին իր տարածքում տեղի ունեցած իրադարձությունները ՙցեղասպանություն՚ որակելուց, փորձում հարցը քաղաքական-իրավական դաշտից պատմական դաշտ տեղափոխել`առաջարկելով պատմաբանների հանձնաժողով ստեղծել: Բայց Թուրքիայի փաստարկները որևէ քննադատության չեն դիմանում: Անկարան փորձում է 20-րդ դարի սկզբի իրադարձությունները`որպես Առաջին համաշխարհային պատերազմի հետևանք ներկայացնել: Բայց այդ տրամաբանության համաձայն, Գերմանիան և աշխարհը չպետք է ճանաչեին նաև Հոլոքոսթը, քանի որ այդ հանցագործությունը տեղի է ունեցել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին: Եվ երկրորդ`Թուրքիան պնդում է ստեղծել պատմաբանների հանձնաժողով` 20-րդ դարի սկզբի իրադարձություններն ուսումնասիրելու նպատակով, և սպառնում է բացել իր արխիվները: Բայց եթե այդ երկրի արխիվներում կան փաստաթղթեր, որոնք հաստատում են Անկարայի հայտարարությունները, որ այդ իրադարձությունները ցեղասպանություն չեն եղել, ինչու՞ Թուրքիան մինչ այժմ չի բացել դրանք: Մինչդեռ հայկական կողմի և միջազգային հանրության մոտ Օսմանյան Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության փաստը հաստատող այնքան փաստաթղթեր կան, որ վերանում է պատմաբանների որևէ հանձնաժողովի ցանկացած անհրաժեշտություն:

 

Այս համատեքստում ինչպե՞ս եք գնահատում ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի վերջին հայտարարությունը, որ Երևանը տարածքային պահանջներ չի ներկայացրել և չի ներկայացնում Անկարային:

 

-Դա հարկավոր է որպես դիվանագիտական հայտարարություն դիտարկել:

 

Չե՞ք վախենում արդյոք, որ Հայաստանի ղեկավարության շուրթերից նման հայտարարությունները հետագայում կարող են Անկարայի համար շահարկումների առարկա դառնալ:

 

-Նման հայտարարությունները որևէ նշանակություն չեն ունենա, եթե Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչվի: Քանի որ, ինչպես արդեն նշել եմ, ցեղասպանության ճանաչումն իրավական տեսակետից ենթադրում է դրա հետևանքներ փոխհատուցում: Եվ որևէ իշխանություն իրավունք չունի յուրացնել օրինական փոխհատուցման սերունդների իրավունքը: 

 

Գիտակցելով, որ Ցեղասպանության ճանաչումը կհանգեցնի դրա հետևանքների փոխհատուցմանը`արդյո՞ք Անկարան երբևէ կհաշտվի իր պատմության հետ, և ինչո՞վ դա կարող է պայմանավորված լինել`այդ երկրում իշխանափոխությա՞մբ, աշխարհաքաղաքական գործընթացներո՞վ:

 

-Այդ առումով կան լավատեսություն ներշնչող գործոններ`թե’ Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման ակտիվացումը, թե’այդ հարցի առնչությամբ թուրքական հասարակությունում տամադրությունների փոփոխությունը: Թուրք ժողովուրդը չի կարող երկար ապրել մի ամբողջ ազգի արյան բեռի տակ: Թուրքերի յուրաքանչյուր նոր սերունդ ավելի սուր է դա գիտակցում: Նրանք հարց են տալիս`ինչու՞ ես պետք է հանցագործության մեղսակից լինեմ, որը կատարվել է 100 տարի առաջ:

 

Եվ վերջում ինչպե՞ ս եք գնահատում Անկարայի արձագանքը Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի շուրջ գործընթացների առնչությամբ:

-Ցեղասպանության 100-ամյակի շուրջ տեղի ունեցող գործընթացների առնչությամբ Անկարայի վերջին գործողությունները կարելիէ բնորոշել որպես ոչ ադեկվատ և ծիծաղելի: Թուրքիայի վերջին արձագանքների վրա այսօր ամբողջ աշխարհն է ծիծաղում: Անկարան պետք է գիտակցի, որ երկար հնարավոր չէ ամբողջ քաղաքակիրթ աշխարհի դեմ գնալ: