Ուրբաթ, 22 Ապրիլի 2016 15:28

 Թվարկեք, Ձեր կարծիքով, ապրիլյան պատերազի հիմնական սկզբնապատճառները: Ո՞վ է այն նախաձեռնել, և ո՞վ է նպաստել արցախցիների նկատմամբ ագրեսիային:

 

Այժմ մենք ականատես ենք երկու գործընթացի: Դրանցից առաջինը գլոբալ է, որի շրջանակներում գոյություն ունեցող աշխարհակարգի պահպանման խնդիր է դրված, ինչը մոլորակի մեծ քանակությամբ ուժերը ձգտում են փլուզել: Եվ այդ ուժերի գլխավոր գործիքակազմը մոլորակային մասշտաբի քաոսն է, նյութական ռեսուրսների ոչնչացումը, ամբողջական տարածաշրջանների դեպոպուլյացիան: Երկրորդ գործընթացն աշխարհաքաղաքական խաղեր խաղալու որոշ երկրների անսպասելի ցանկության մեջ է կայանում: Ելնելով արևմտյան աշխարհի խոսափողների հայտարարությունների վերլուծությունից և այդ առնչությամբ Ռուսաստանի արձագանքից՝ թվում է, թե Նահանգները և Ռուսաստանը համաձայնեցրել են ընդհանուր առմամբ Հարավային Կովկասի և, մասնավորապես, Լեռնային Ղարաբաղի հարցերը, և ասօր հենց Ռուսաստանն է լուծելու տարածաշրջանի հարցերը: Կարծում եմ՝ դա մարդկանց աչքին թոզ փչելու հերթական փորձ է: Աշխարհում չկա որևէ վստահություն, իսկ Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ը հիմնական խաղացողներն են այսօրվա գկոբալ դիմակայությունում: Իսկ  ազդեցության ոլորտները կիսելու վերաբերյալ տեղեկատվությունը, կարծում եմ, կարող է մեկ բան նշանակել՝ հակառակորդին ինչ-որ մի բանում ներգրավելու միջոցով խորամանկ հարվածի նախապատրաստում, ինչը կարող վատթարացնել վերջինիս դիրքերը պատասխան հարվածի համար: Այս ընդհանուր ֆոնի վրա ապրիլյան պատերազմը լիովին տեղավորվում է վերոնշյալ աշխարհաքաղաքական իրադարձությունների տրամաբանության մեջ:

Արցախի նկատմամբ պատերազմ սկսվեց ոչ թե ապրիլի 2-ին, այլ ապրիլի 26-ին՝ ԵԽԽՎ-ում Սարսանգի վերաբերյալ բանաձևի ընդունմամբ, որում ուղիղ տեքստով ասվում էր, որ Հայաստանն օկուպանտ է: Ադրբեջանին մատնանշեցին ապրիլյան հավածի ուղղություններից մեկը և նույնիսկ հիմնավորեցին այն՝ այդպիսով պատերազմ հրահրելով:

 

Տրամաբանությունը հասկանալի է, իսկ ի՞նչ ունենք արդյունքում:

 

«Քառօրյա պատերազմի» արդյունքում Ռուսաստանի համար հիանալի հնարավորություն է ստեղծվել աշխարհաքաղաքական խնդիրներն իր շահերին համապատասխան լուծելու համար՝ պայմանով, որ Հարավային Կովկասում  ազդեցության համար Ռուսաստանի հետ մրցակցող ուժերը նրա համար խոչընդոտներ չհարուցեն: Իսկ նման խոչընդոտներ արդեն կան և անպատճառ կլինեն:

 

Այսինքն՝ Արևմուտքը, կարծես, իրեն հեռու է պահում, և Ղարաբաղում կարգավորումն այսօր վստահվել է Ռուսաստանի՞ն:

 

Այո: Ռուսաստանին տրվել է միջազգային «քարտ բլանշ»  այդ հակամարտությունը կարգավորելու համար: Եվ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները լիովին պաշտպանում են նրա գիծը: Սակայն արդեն այսօր այդ «քարտ բլանշի»  արդյունքում Ռուսաստանի համար խնդիրներ են ծագել: Դրանցից առաջինը հակառուսական տրամադրություններն են հայ հասարակության շրջանում: Ղարաբաղի վերաբերյալ կայացվելիք որոշումների առաջին հրապարակումներից հետո անմիջապես կսկսվեն ժողովրդական բողոքի հզոր շարժումներ` ինչպես Հայաստանում այնպես էլ Ադրբեջանում: Եվ կարող են առաջանալ միանգամայն նոր մարտահրավերներ և իրավիճակներ: Ավելի հակիրճ` Ռուսաստանի շուրջ գլոբալ խաղը բնորոշվում է Ռուսաստանի տակ Ուկրաինայի, հետո Թուրքիայի պայթեցմամբ, իսկ հիմա էլ Ռուսաստանի տակ պայթեցվում է Հարավային Կովկկասը:

 

Այսինքն՝ առկա է յուրօրինակ զիջախա՞ղ:

 

Անշուշտ: Եվ այդ խաղի շրջանակում գերզգուշավոր Իլհամ Ալիևը հանկարծ դիմեց ապրիլյան արկածախնդրությանը: Այդ ինչ ներգործություն պետք է լիներ նրա նկատմամբ  և ինչ երաշխիքներ պետք է տրված լինեին, որպեսզի նրան ստիպեին գնալ այդ քայլին: Հրաժարվելու դեպքում նրա ոչնչացման և համաձայնության  դեպքում նրա ապրելու երաշխիքներ: Հակառակ դեպքում նա այդ արկածախնդրության մեջ չէր ներքաշվի:

Եաշխիքները տրվել են Արևմուտքից, ընդհանուր առմամբ, և ԱՄՆ-ից `մասնավորապես: Իսկ առաջին հերթին Ալիևին դրան դրդել է Թուրքիան, որն ընդսմին բացարձակապես ոչ մի կշիռ չուներ, որպեսզի նրան ստիպեր մարտական գործողոթյոններ սկսել: Թուրքիան միայն նախապատարստել է ադրբեջանական ԶՈՒ ապրիլյան պատերազմին, ուղարկել է հրահանգիչների, գրոհող մարտիկների և այլն: Դրանով իսկ Անկարան Բաքվի համար արել է ամեն ինչ, ինչը շարունակում է անել ԻԼԻՊ ծրագրով: Թուրքիան, անշուշտ, ցանկանում էր ավելի ընդլայնված մարտական գործողություններ Ղարաբաղում, սակայն Անկարան բոլոր այդ խաղերում կատարում է միայն խամաճիկի դեր: Էրդողանն, իհարկե, փորձում է դառնալ ավելի մեծ ինչ-որ բան, սակայն Արևմուտքը դա նրան չի վերապահել: Խաղում էին և շարունակում են խաղալ համաշխարհային խաղացողներ: Հենց նույն Սարսանգի բանաձևը ԵԽԽՎ-ում առաջ էր մղում Մեծ Բրիտանիան, իսկ անձնական անվտագության որոշակի երաշխիքներ Ալիևն ստացել է Նահանգներում և Մոսկվայում: Եվ հարցն այստեղ, նույնիսկ, աշխարհագրությունը չէ:

 

Այդ խաղերում ի՞նչ դեր է հատկացված Հայաստանի ղեկավարությանը և հայկական բանակին:

 

2000-ականներից սկսած՝ Հայաստանի իշխանությունների միակ գործառույթը սեփական ժողովրդին թալանելն է: Անսպասելի էր այն, որ այսօր աշխարհի աչքում նույնպես վերջինիս գործառույթը սահմանափակվում է թալանով: Հայաստանի ղեկավարության բանաձևը հետևյալն է՝ ՙթույլ տվեք ինձ թալանել, և ես կանեմ այն ամենը, ինչ կասեք՚: Նման բանաձևը ձեռնտու է բոլորին, հայ ժողովրդից բացի: Բայց նման մանրուքներ գլոբալ խաղացողներին և կողոպտիչներին չեն հուզում: Եվ Ալիևի ապրիլյան արկածախնդրության արդյունքում պայթեց ինչպես բանակի մարտունակության միֆը, այնպես էլ՝ Հայաստանի ղեկավարության հնարավորությունների միֆը: Պարզվեց, որ բանակը ներգրավված է փողի շրջապտույտի մեջ և վերածվել է Հայաստանի թալանի կարևորագույն մեխանիզմի: Հանկարծ պարզ դարձավ, որ բանակը կողոպտվել է նույն կերպ, ինչպես ողջ երկիրը: Իսկ այդ բանակի միակ դիմադրող մեծությունն ինքնակազմակերպվող հայ ժողովուրդն է, որն իր որդիների մարմիններով փոխարինեց գողացված զրահաբաճկոնները: Հենց Հայաստանի իշխանությունների պահվածքն անխուսափելի դարձրեց ՙքառօրյա պատերազմը՚: Հայաստանի իշխանությունների կողմից ստեղծված պայմաններում այն ուղղակի պետք է սկսվեր՝ վերածվելով արտաքին խաղացողների միջև աշխարհաքաղաքական հաշիվներ պարզելու շատ հարմար գործիքակազմի:

 

Հայ զինվորի գործողությունները սրբագրումներ մտցրեցին խոշոր խաղացողների աշխարհաքաղաքական ծրագրերու՞մ:

 

Հայ զինվորի գործողությունները, անշուշտ, սրբագրումներ մտցրեցին խոշոր խաղացողների աշխարհաքաղաքական ծրագրերում: Եվ նախատեսված ճեղքումների իրականացման դեպքում ամեն բան կարող էր շատ ավելի վատ լինել, ինչից հետո Հայաստանը կհայտնվեր միանգամայն այլ աշխարհաքաղաքական իրավիճակում՝ արտաքին դիկտատի բոլորովին այլ մակարդակով: Իսկ պատերազմի արդյունքում իրողությունները երկուսն են՝ հայ ժողովուրդը հակահարված տվեց, իսկ Հայաստանում արևմտյան քաղաքականության տարածողներն իրենց գործունեության համար պարարտ հող

ձեռք բերեցին: Ժամանակն է, որ Ռուսաստանը հասկանա, որ Հայաստանում գործ ունի նաև հայ ժողովրդի հետ: Այդ սուբյեկտը, միգուցե, տեսանելի չէ Մոսկվային թալանչիների և սրիկաների բազմության հետևում, բայց այն գոյություն ունի, նրա հետ հարկավոր է հաշվի նստել, և այն եզրակացություններ է անում: Մինչև վերջին օրը հայ ժողովուրդն, անշուշտ, Ռուսաստանին վերաբերվում էր որպես  դաշնակցի: Ընտրախավի 90%-ն աջ ու ծախ ծախվում էր, բայց ժողովուրդը վերջինիս հետևից չէր գնում. այն Ռուսաստանի վերաբերյալ սեփական պատկերացումն ուներ: Այսօր այդ պատկերացումը խիստ վարկաբեկված է, ինչը գլոբալ խաղացողների նպատակներից մեկն էր: Պետք չէր հայ ժողովրդին ցույց տալ,որ Ռուսաստանի երկերեսանիությունը տարածված է ամենավերևներում:  Դա շատ մեծ սխալ էր: Տեսնում եմ, որ Ռուսաստանը ձգտում է ուղղել այդ սխալը, բայց իրավիճակը շարունակում է բավականին բարդ մնալ:

 

Արդյո՞ք Մոսկվան ապրիլյան պատերազմի ընթացքում իր գործողություններին այլընտրանք ուներ, թե՞ հրադադարը և ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրավիճակում խիստ չեզոքության պահպանումն անայլընտրանքային էր:

 

Մինչև ապրիլյան իրավիճակը Ռուսաստանը 9 սխալ քայլ կատարեց, ինչից հետո հայտնվեց տասներոդ քայլի լիակատար անայլընտրանքայնության իրավիճակում: Ռուսաստանն այնպիսի աղետալի վիճակում չէ, որպեսզի Ադրբեջանին զենքի վաճառքից ստացված շահույթի պատճառով հարցականի տակ դնի գլոբալ խաղին իր մասնակցության հաջողակությունը:

 

Հայաստանը և Արցախն ի՞նչ կարող են սպասել Ղարաբաղի շուրջ բանակցային գործընթացի ակտիվացումից՝ այդ դիմակայության շուրջ Ձեր նկարագրած աշխարհաքաղաքական իրավիճակի պայմաններում:

 

Բանակցային գործըթնացը կուղեկցվի ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ադրբեջանում մեծ լարվածությամբ: 2008 թվականից Հայաստանում մի կողմից կանգնած էր իշխանությունը՝ ի դեմս Սերժ Սարգսյանի, մյուս կողմից՝ ժողովուրդը, իսկ մեջտեղում՝ ՙմաֆիոզ սպեցնազը՚: Այժմ իրավիճակը փոքր-ինչ փոխվել է: Եվ ինչ-որ զիջումների անհրաժեշտության առաջացման դեպքում Սերժ Սարգսյանն ստիպված կլինի ինչ-որ կերպ բացատրել Բակո Սահակյանին և նրա միջոցով ղարաբաղցիներին այդ զիջումների անհրաժեշտությունը: Իսկ ՙսպեցնազը՚ կորոշի, թե ինչ պետք է անի նա: Վերջին տարիներին ժողովուրդը հեռացվել է գործընթացներից Սերժ Սարգսյանի կողմից: Հենց նա ժողովրդին դարձրեց անգրագետ, անկազմակերպ, որպեսզի ավելի հեշտ լինի կողոպտել: Իսկ այսօր նրան պետք է, որպեսզի ժողովուրդը որպես խաղացող հանդես գա: Հենց դրա կոչն էր անում նաև Լևոն Տեր-Պետրոսյանը: Սակայն, իշխանությունում մաֆիոզ ուժի պահպանմանն ուղղված խաղին ժողովուրդը չի մասնակցի: Ադրբեջանում այդ նույն խաղը կիրականացնեն Իլհամ Ալիևը և մի շարք խմբավորումներ՝ իրենց շահերով, պահանջներով և գործողություններով: Հնարավոր է, այդ ամենը քաոսի հանգեցնի Ադրբեջանում: Եվ հենց Ռուսաստանը պետք է այսօր պարզի բոլոր այդ նրբությունները, քանի որ վերջինիս հասցրել են դրա: Չնայած այդ ամենից գլուխ հանել նա ի վիճակի չէ:  Այդ պատճառով այս իրավիճակում ստատուս-քվոյի պահպանումը Մոսկվայի համար հեղինակության հարց է: Հակառակ դեպքում Պուտինին կպայթեցնեն այն նույն աշխարհաքաղաքական տարածությունում, որը նա այդքան երկար աղերսում էր իրեն տալ: Ղարաբաղում Ռուսաստանին ծուղակն են գցել, որից դուրս գալը շատ դժվար կլինի վերջինիս համար: