Շաբաթ, 18 Ապրիլի 2015 05:08

 Վերջին ներքաղաքական և արտաքին ազդակները հիմք են տալիս ենթադրելու, որ ՀՀ նախագահի ճանապարհը սահմանադրական բարեփոխումների ուղղությամբ ամենևին անամպ չէ: Ձեր կարծիքով, նրա ենթադրվող ժառանգորդների անունների հնչեցումն արդյո՞ք վկայում է հանրաքվեի գաղափարից հանրապետականների հրաժարվելու մասին:

 

Սահմանադրական բարեփոխումների գաղափարն ամբողջովին զուրկ է հասարակական աջակցությունից, քանի որ Սահմանադրական բարեփոխման գաղափարի շուրջ կուսակցությունների, այսպես կոչված, համախմբումը, որոնց մեծ մասը բաղկացած է երկու մարդուց, տարրական ֆարս է: Ի սկզբանե ես համոզված էի այդ գաղափարի առնչությամբ իշխանության և անձամբ Սերժ Սարգսյանի կասկածներում: Իսկ այն կյանքի կոչելու նպատակահարմարության առնչությամբ վերջինիս հեղինակի կասկածների պայմաններում հասարակությունը կրկնակի է նման կասկածներ ապրում: Այնուամենայնիվ, արդեն ոչ ոք Հայաստանում չի կասկածում, որ գործող Սահմանադրությունը խոչընդոտ է նրա երրորդ առաջադրման ճանապարհին: Այսօր Հայաստանի խնդիրը սահմանադրական կարգի վերականգնման, լեգիտիմ իշխանության ձևավորման, ազատ և արդար ընտրությունների անցկացման անհրաժեշտության մեջ է: Իսկ պետական և ժողովրդավարական ինստիտուտների լիարժեք կայացման համար առաջին հերթին անհրաժեշտ է հարգել և կատարել գործող Սահմանադրության նորմերը:

 

Այսինքն`ՙժառանգորդ՚ գործողությունը Դուք բացառու՞մ եք:

 

Իշխանությանն անհրաժեշտ ՙժառանգորդի՚ առկայության պայմաններում Սահմանադրության բարեփոխման գաղափար, ըստ էության, չէր կարող առաջանալ: Սակայն, հաշվի առնելով, որ նախագահը վստահում է բացառապես ինքն իրեն, իսկ դրա համար բազմաթիվ պատճառներ կան, հանրաքվեին այլընտրանք առայժմ չի դիտվում: Հանրաքվեի անցկացմանը հակառակվող ոչ իշխանական ՙեռյակի՚ փլուզումից հետո շատերին թվում էր, որ դրա իրականացմանն այսուհետ ոչինչ չի խանգարում: Այնուամենայնիվ, նույնիսկ կարճ ժամանակահատվածում ՙեռյակը՚ հասցրել է քաղաքացիների գիտակցությանը հասցնել կանխադրույթը, ըստ որի`մեր բոլոր չարիքների պատճառը հաստատ Սահմանադրությունը չէ: Եվ Հայաստանի ժողովրդավարացման գրավականը վերջինիս բարեփոխումը չէ, ինչպես փորձում են ներկայացնել իշխանությունները: Հայաստանի կառավարող կլանն այդքան երկար իշխանության ղեկին է մնում`բացառապես արտաքին աջակցության շնորհիվ: Եվ նման որակի իշխանության համար սահմանադրական բարեփոխումների անցկացումը`ի հեճուկս օտարերկրյա հվանավորների կարծիքի, կարող է կործանարար լինել: Այս առումով չեմ բացառում, որ իշխանության նկատվող տատանումները պայմանավորված են հենց այդ հարցի առնչությամբ արտաքին հովանավորների հետ փոխհամաձայնության բացակայությամբ: 

 

Բնութագրեք Հայաստանում տիրող մթնոլորտը Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի նախաշեմին...

 

Ի՞նչ ազդեցություն կարող են ունենալ հասարակության հոգեբանության վրա շարունակվող անհաջողությունները, սթրեսները, ձեռքբերումների բացակայությունը: Ձեռքբերումներ չկան: Կա միայն դեպրեսիվ տրամադրություն, որն ուղեկցվում է անադեկվատ էմոցիաներով: Ցեղասպանության 100-ամյակի նախաշեմին այդ մթնոլորտը լցվել է կեղծ հայրենասիրությամբ, մեկ դար առաջ իրագործված Ցեղասպանության համար ռեպարացիաների պահանջներով: Ամենահետաքրքիրն այն է, որ ամենից շատ դրանք հնչեցնում են մարդիկ, ովքեր միանգամայն անտարբեր են ներկայիս Հայաստանում հանցագործությունների, կեղծիքների, սպանությունների, մարտի 1-ի ողբերգության բացահայտման առնչությամբ: Կեղծ հայրենասիրությունը նպաստում է հասարակության բթացմանը`խոչընդոտելով ճիշտ եզրակացություններին, խարխլելով պետականության հիմքերը: Իսկ խնդրի էությունը գիտակցող քաղաքացիներն իրավիճակից ելքը տեսնում են Ղարաբաղյան հակամարտության արժանապատիվ կարգավորման և Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման մեջ: Սակայն, հաշվի առնելով, որ այդ երկու խնդիրները պահանջում են ժողովրդի վստահությունը վայելող, միջազգային հեղինակություն ունեցող իշխանությունների չափազանց համարձակ որոշումներ, գործող ռեժիմից դրանց կարգավորում պահանջելը ծիծաղելի է: Անկախացումից հետո Հայաստանի բոլոր հիմնական ձեռքբերումները բաժին են ընկել այն ժամանակաշրջանին, երբ երկիրը կառավարել է մեծ հեղինակություն վայելող նախագահը, ով իրական քաղաքականություն է իրականացրել`բացառելով կեղծ հայրենասիրությունը`ՙՀայ Դատի՚ ոգով: Ինձ համար անհասկանալի է, թե ինչպես կարելի է, ստորագրելով տարածքային ամբողջականության վերաբերյալ խարտիաներ, օրինակ`Համահայկական հռչակագրում տարածքային պահանջներ ներկայացնել: Հայրենասիրության ալիք բարձրացնելու համա՞ր: Նման գործողությունների արդյունքում էլ մեզ պարտադրել են Ցյուրիխյան արձանագրությունները, ՙՑեղասպանության հարցի ուսումնասիրման՚ պատմաբանների հանձնաժողովը:

Նման անադեկվատության պատճառով էլ Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացը գրեթե ընդհատված էր և, կարծես, շարժվել է մեռյալ կետից` Հռոմի պապի Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված պատարագի և Եվրախորհրդարանի բանաձևի շնորհիվ: 

 

Ձեր կարծիքով, արդյո՞ք Համահայկական հռչակագիրն արտացոլում է Հայոց հարցի լուծման ուղղությամբ հայ հասարակության սպասումները և հիմնական խնդիրները:

 

Հայ հասարակությունն առաջին հերթին փափագում է շփման գծում զոհեր բացառող կայուն խաղաղություն, ազատ ինքնաիրացում`ուղղված երկրի զարգացմանը: Ոչ ոք չի ուզում ապրել միայն մեկ մտքով, թե ինչպես փախչել Հայաստանից`տոկոսներից, վարկերից, կեղծիքներից և համընդհանուր անարդարությունից: Սակայն, ժողովրդին հիմարացնելու, հասարակությանը ճիշտ վեկտորից շեղելու`իշխանությունների կողմից իրականացվող գործընթացում լումա ներդնելը ՀԱԿ ճանապարհը չէ: Հենվելով հասարակության և մտավորականության վրա`մենք հիշյալ խնդիրների լուծման ճանապարհային քարտեզ ենք առաջարկում: Հայոց հարցի լուծմանը հայության շահերին համապատասխան ընթացք հաղորդելու գրագետ քայլերի փոխարեն, որով մենք կարող էինք նշանավորել Ցեղասպանության 100-ամյակը, իշխանություններն ընդամենը Համահայկական հռչակագրի գաղափարազուրկ տեքստ են ներկայացրել: Տեքստ, որով վերջինիս հեղինակները փորձում են դուր գալ իրենք իրենց: Միջազգային հանրությանն ուղղված տեքստը, կարծում եմ, անհասկանալի է: Հայությանն անհրաժեշտ է հրաժարվել նման քայլերից`հարգելով իր անցյալը`ոչինչ չմոռանալով և միաժամանակ հասկանալով, որ իր հետագա քայլերը թելադրում է ներկան: Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը պետք է հարգել ոչ թե դեկլարատիվ հայտարարությամբ, այլ`իրական ձեռքբերումներով ու գործով: Կարծում եմ`նման ձեռքբերումների հիանալի օրինակ են Ղարաբաղում հաղթանակները:

 

Հայաստանի նախագահի բացակայությունն Աստանայում ԵՏՄ առաջնորդների հանդիպմանը և Հռոմում արված նրա հայտարարություններն անորոշության քողով են պատում Երևանի արտաքին քաղաքական գերակայությունները: Որո՞նք են, Ձեր կարծիքով, դրա պատճառները:

 

2008 թվականից սկսած`արտաքին քաղաքականությունում իշխանության բոլոր ջանքերն ուղղված են եղել բացառապես արտաքին աջակցության ձեռքբերմանը: Բնական է, որ նման օրակարգը պայմանավորել է իշխանության քայլերը, որոնք բխում են ոչ թե պետական շահերից, այլ`այդ աջակցությունն ապահովող խաղացողների շահերից: Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորումը փակուղի մտցրած ՙֆուտբոլային դիվանագիտությունը՚, Եվրաասոցացման ուղղությամբ եռամյա ճանապարհը, որն ավարտվեց ԵՏՄ-ին անդամակցությամբ, այդ ՙձեռքբերումների՚ մի մասն է միայն:

Նման քաղաքականության հետևանքով էլ Հայաստանը ԵՏՄ է մտել`վարկաբեկված հեղինակությամբ: Դրանից հանգում ենք անխուսափելի եզրակացության`ռեժիմի արտաքին քաղաքականության միակ նպատակը սեփական վերարտադրության ապահովումն է: Գործող իշխանությունն այսօր, ավելի քան երբևէ, թույլ է: Եվ կայանալ կարող է միայն ժողովրդավարության ամրապնդման, հասարակության բարեկեցության բարձրացմանն ուղղված սոցիալ-տնտեսական, արմատական բարեփոխումների անցկացման դեպքում, այլ ոչ թե ընդդիմադիր գործիչների ձերբակալություններով:

 

Հայաստանի շուրջ սեղմվող տնտեսական օղակը դեռևս իշխանությունների կողմից իրավիճակի ողջ բարդության գիտակցմանը չի հանգեցրել...

 

Պայմաններում, երբ ինչ, ում և երբ ասելը որոշում է ոչ լեգիտիմ իշխանությունը, Հայաստանի շուրջ սեղմվող տնտեսական օղակը զարմանք չի հարուցում: Վաղ թե ուշ ինչ-որ մեկը պետք է Հայաստանում իշխանության ինստիտուտներ ներդնի, որոնք վայելում են ժողովրդի վստահությունը: Այլ ելք չկա: Պետք չէ տնտեսագետ լինել`տեսնելու մեր տնտեսության փլուզման պատճառները: Եվ արտաքին պարտքի`$5 մլրդ նշագծին մոտենալու և այն վճարելու երկրի անկարողության պայմաններում տնտեսության իրական ազատականացման, մրցունակ միջավայր ստեղծելու փոխարեն ժողովրդին շարունակում են կերակրել կեղծ հայտարարություններով: Ելքը հասարակության`դեռևս իմունիտետը չկորցրած մասի ջանքերով նման իշխանություններից ազատվելն է:

 

Հակառակորդի դիվերսիաների հետևանքով մեր կորուստները չեն կարող տագնապ չառաջացնել`անկախ պատասխան միջոցների մասշտաբներից: Կուզեի իմանալ Ձեր կարծիքը...

 

Իմ մասնագիտական պրակտիկայից ելնելով`կարող եմ ասել, որ շատ դժվար է մարդ ստեղծել, էլ ավելի դժվար է այդ մարդուն դաստիարակել, նրանից գիտակից քաղաքացի ձևավորել: Բայց այնքան հեշտ է, հատկապես Հայաստանի դեպքում, կորցնել այդ մարդուն: Մեր`մարդկային ռեսուրսներով ոչ հարուստ երկրում թանկ է յուրաքանչյուր կյանք, և ամեն կորուստ շատ ծանր է մեզ համար: Այս առումով ինձ, ինչպես և մեր հասարակության ճնշող մեծամասնությանը, ամենևին չի մխիթարկում այն, որ յուրաքանչյուր զոհված զինծառայողի դիմաց հակառակորդը երկու, երեք, տասը զինվոր է կորցնում: Իր բոլոր թերություններով հանդերձ`հայկական բանակն այսօր ամենակարևոր, իրականում կայացած կառույցն է: Եվ հենց բանակում է ակնհայտորեն ի հայտ գալիս ընտանեկան դաստիարակության պակասը, դպրոցական կրթության անբավարար վիճակը:  Այունուամենայնիվ, հենց Զինված ուժերն են այսօր իրենց ուսերին կրում իշխանությունների անբավարար արտաքին քաղաքականության, պասսիվ դիվանագիտության հետևանքները: Եվ բոլոր այդ սխալների համար բանակը վճարում է առաջավոր գծում երիտասարդ կյանքերով, ինչն անթույլատրելի բարձր գին է:

Մենք, վերջապես, պետք է գիտակցենք, որ Հայաստանի դատարկվելը`պայմանավորված այդ թվում զինծառայողների մահով, անհարկի շքեղություն է: Արժանապատիվ խաղաղության հաստատումն անհրաժեշտություն է, ինչը մեր հասարակության առողջ, պայքարող մասը վաղուց է գիտակցել: Իսկ քանի դեռ այդ խաղաղությունը չկա, իշխանություններն ուղղակի պարտավոր են ակտիվ քաղաքականության միջոցով նվազագույնի հասցնել սահմանին զոհերի թիվը: