Ուրբաթ, 29 Ապրիլի 2016 10:51

 Պրն. դեսպան, օրերս Եվրախորհրդարանում ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման շուրջ քննարկումներ տեղի ունեցան, և շատ պատգամավորներ հանդես եկան Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչման օգտին: Ինչպե՞ս եք վերաբերում այդ առաջարկներին:  

 

Եվրախորհրդարանը կարևոր ֆորում է բանավեճերի համար, սակայն այն վայրը չէ, որտեղ պիտի լուծվի ղարաբաղյան խնդիրը: Եվրախորհրդարանը դրանով չի զբաղվում: Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմամբ զբաղվում է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, որն այդ հիմնախնդրի կարգավորման միջազգային մանդատ ունի:Ինչպես գիտենք, գոյություն ունեն ԵԱՀԿ ՄԽ միջնորդությամբ կողմերի միջև բազմամյա երկխոսության ընթացքում համաձայնեցված որոշակի սկզբունքներ: Սակայն, համոզված եմ, որ Լեռնային Ղարաբաղի առնչությամբ ապագա հաշտության համաձայնագիրը պետք է որոշվի առաջին հերթին բանակցային գործընթացի մասնակիցների՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից՝ Մինսկի միջնորդների աջակցությամբ:

 

Հակամարտության գոտում վերջին էսկալացիայի լույսի ներքո՝ որքանո՞վ է իրատեսական մոտ ապագայում ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացում առաջընթացի ձեռքբերումը:

 

Կարծում եմ, որ այժմ մենք գտնվում ենք խիստ պատասխանատու փուլում: Ապրիլի սկզբի ռազմական գործողությունները Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գոտում հերթական անգամ ցույց տվեցին, որ հիմնախնդրի կարգավորման ռազմական ճանապարհ չկա: Վերջին իրադարձությունները ցույց տվեցին, որ մարտական գործողությունների բռնկման սպառնալիքը կպահպանվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ հակամարտությունը հաստատուն կերպով չի կարգավորել: Այսինքն, ամեն մի գործողություն կամ սադրանք կարող է մարտական գործողությունների վերսկսման պատճառ դառնալ և հանգեցնել հակամարտության անկառավարելիության: Ենթադրում եմ, որ վերջին իրադարձություններից հարկավոր է ճիշտ հետևություններ անել: Ինչպես արդեն ասեցի, այսօր մենք շատ պատասխանատու փուլում ենք գտնվում, լուրջ ջանքեր են գործադրվում՝ բանակցությունների շարունակման համար բարենպաստ պայմաններ ստեղծելու նպատակով: Ինչպես արդեն գիտեք, ամսվա սկզբին՝ իրավիճակի սրացումից հետո, կայացել է ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների այցը տարածաշրջան, եղել են Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների հեռախոսազրույցներ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահող երկրների ղեկավարների հետ, ինչպես նաև Երևան և Բաքու է այցելել Ռուսաստանի արտգործնախարարը: Այսինքն` ստեղծվում են անհրաժեշտ պայմաններ` բանակցային գործընթացը գործարկելու համար:Ես կարծում եմ, որ կարևոր փուլ է, և անհրաժեշտ է նպաստել այդ ջանքերին: Քաղաքական գործիչներն ու դիվանագետները նույնպես պետք է ձեռնպահ մնան այն գործողություններից ու հայտարարություններից, որոնք կարող են խոչընդոտել այդ ջանքերին: Անհրաժեշտ է նաև բոլոր միջոցները ձեռնարկել` Հայաստանի և Ադրբեջանի հասարակությաններին նախապատրաստելու այն բանին, որ գալիս է կարևոր որոշումների ժամանակը: Թե՛ հայերը, թե՛ ադրբեջանցիները պետք է նախապատրաստվեն խաղաղության: Այն անհրաժեշտ է տարածաշրջանին և անմիջականորեն հակամարտության մեջ ներքաշված երկրներին: Առանց խաղաղության չի լինի ո՛չ բարգավաճում, ո՛չ ազատ տնտեսական զարգացում, ուստի հարկավոր է օգտվել այն հանգամանքից, որ մի շարք երկրներ, այդ թվում նաև ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները, ակտիվորեն աշխատում են իրական արդյունքի հասնելու նպատակով:

 

ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանը վերջին հարցազրույցի ժամանակ հայտարարեց, որ առանց բանակցություններին Արցախի անմիջական մասնակցության, հակամարտության կարգավորման շուրջ գործընթացն անհնար է շարունակել: Ինչպե՞ս եք վերաբերում բանակցային գործընթացում ԼՂՀ ներգրավմանը:

 

Ոչ ոք չի կասկածում, որ Լեռնային Ղարաբաղի ներկայացուցիչների դիրքորոշումն ինչ-որ ձևով, ինչ-որ փուլում պետք է հասցվի բանակցային գործընթացի մասնակիցներին: Կարծում եմ, երբ որ գործարկվի բանակցային գործընթացը, դրա մասնակիցները պետք է կողմնորոշվեն, թե երբ և, հատկապես, ինչ ձևով է դա  արվելու:

 

ՀՀ ԱԳՆ-ը տեղեկացրել է, որ արդեն դիմել է ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի գրասենյակ՝ ապրիլի 2-5-ը Բաքվի սանձազերծած ռազմական ագրեսիայի ընթացքում զոհված հայ զինծառայողների մարմինների խոշտանգման փաստերի հետ կապված: Արդյո՞ք ԵՄ-ն կքննարկի այդ հարցն իր կառույցում:

 

Լեռնային Ղարաբաղում մարտական բախումների ընթացքում վայրագությունների փաստերը պետք է մանրամասն ուսումնասիրվեն և հետաքննվեն: Եվ այդ գործընթացը կարող են սկսել հենց կռվող կողմերը: Կան միջազգային ինստիտուտներ, որոնք նույնպես կարող են դրան միանալ և, կարծում եմ, պետք է դա անեն, քանի որ նմանօրինակ վայրագ և բարբարոս գործողություններ չպետք է տեղի ունենան եվրոպական տարածությունում: Սոցիալական ցանցերում հրապարակված լուսանկարները, նկարագրված փաստերը վկայում են քաղաքակիրթ կյանքի չափանիշներ սահմանող կոնվենցիաների և պայմանագրերի կոպտագույն խախտման մասին, և եվրոպական արժեքների հետ անհամատեղելի այդ գործողությունները չպետք է եվրոպական հասարակայնության և կառույցների տեսադաշտից դուրս մնան:

 

Երևանում ԵՏՄ գագաթնաժողովի չեղարկման լույսի ներքո՝ վերջին շրջանում սկսել են հիշյալ ինտեգրացիոն նախագծից երկրի դուրս գալու անհրաժեշտության վերաբերյալ կոչեր հնչել: Ի՞նչ կարծիք ունեք այս առնչությամբ:

 

Ինտեգրացիոն ուղու ընտրությունը Հայաստանի ինքնիշխան գործն է: Այն պետք է որոշի՝ ում հետ և ինչ ձևաչափով փոխգործակցել, իսկ Եվրամիությունը կհարգի վերջինիս ազատ և ինքնիշխան ընտրությունը: Բայց ես գտնում եմ, որ այժմ ամենագլխավոր խնդիրը հայ հասարակության համար պետք է միասնության ցուցաբերումը հանդիսանա խաղաղ կարգավորման հեռանկարների հարցում: Անցյալում հայ ժողովուրդը համախմբվածություն և համերաշխություն ցուցաբերեց իր առջև ծառացած ռազմական սպառնալիքների հանդեպ, դա մենք տեսանք նաև հակամարտության վերջին սրացման ժամանակ: Այսօր հայ ժողովուրդը պետք է նույնպիսի համախմբվածություն ցուցաբերի, քանի որ երբ Հայաստանի ղեկավարությանն անհրաժեշտ լինի խաղաղ կարգավորմանն առնչվող պատասխանատու որոշում կայացնել, այն պետք ամրապնդված լինի  հասարակության միասնությամբ և համախմբվածությամբ: Ներկայումս դա Հայաստանի հասարակության առջև ծառացած ամենագլխավոր մարտահրավերն է:Ինչ վերաբերում է հետագա զարգացման հեռանկարներին, կարծում եմ, որ Հայաստանն ի վիճակի է լուծել դրանք՝ հաշվի առնելով ազգային շահերը, հաշվի առնելով բոլոր ՙկողմ՚ և ՙդեմերը՚: Եվրամիությունը կհարգի այդ ընտրությունը:

 

Հակամարտության գոտում ստեղծված հումանիտար իրավիճակի հետ կապված՝ արդյո՞ք քննարկվում է Եվրամիության կողմից ԼՂՀ-ին առանձին ֆինանսական օգնության ցուցաբերման և այդ տարածաշրջանում ծրագրերի իրականացման հարցը:

 

Ընդհանուր առմամբ Եվրոպայում, լայն առումով՝ Ատլանտիկից մինչև Ուրալ, չպետք է լինեն արժեքների և համերաշխության եվրոպական տարածության մեջ չմտնող գոտիներ: Կարծում եմ, որ հակամարտության կողմերին միջազգային հանրության մասնակցությամբ կհաջողվի հակամարտության լուծումներ գտնել, կսկսվեն դեպի հաջող հանգուցալուծում տանող բանակցություններ, այդ ժամանակ Եվրամիությունը հեռու չի մնա: Բայց հիմա գլխավոր խնդիրն է՝ նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ և ընթանալ հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ, և երբ դա արվի, ԵՄ-ն օգնություն կցուցաբերի մարդկանց, ովքեր այս ողջ տարիների ընթացքում ուղղակի և անուղղակի առումով տառապել են այդ հակամարտությունից:

 

Ի՞նչ նոր նախագծեր է ԵՄ-ն ծրագրում իրականացնել Հայաստանում մոտակա ժամանակաշրջանում:

 

2016 թվականը ռեկորդային է այն առումով, թե որքան փող կհատկացվի Հայաստանի զարգացման համար: Քննարկվում են նոր նախագծեր, նոր խոշոր համաձայնագրերի շուրջ բանակցություններ են վարվում Հայաստանի կառավարության հետ: Այժմ մենք քննարկում ենք աշխատանքային շուկայի բարեփոխմանը, գյուղատնտեսության ոլորտի կադրերի պատրաստմանն առնչվող հարցեր, բանակցություններ ենք վարում հանրային ֆինանսների բարեփոխմանն աջակցելու շուրջ, մենք մտածում են մեծ ոռոգման համակարգի ստեղծմանն առնչվող նախագծերի շուրջ, նաև ցանկանում ենք մասնակցել վարչական բարեփոխմանը, իրագործել ոչ կառավարական կազմակերպությունների աջակցությանն ուղղված մեծ նախագծեր, արդարադատության ոլորտի էլեկտրոնային կառավարման ներդրմանն առնչվող նախագծեր: Ինչպես գիտեք, մենք նաև աջակցում ենք փոքր և միջին ձեռներեցության զարգացմանը, այդ ուղղությամբ ԵՄ նախատեսում է 1 մլն եվրո ներդնել ընթացիկ տարում: Կան շրջակա միջավայրի պահպանությանը, ջրի մաքրմանը, թափոնների կառավարմանն առնչվող խոշոր նախագծեր: Համագործակցության տիրույթը մեծ է, սակայն այս տարի նաև պետք է կողմնորոշվել 2017-2020 թթ.համագործակցության միջնաժամկետ և երկարաժամկետ հեռանկարի առնչությամբ: Եվրամիության համար դա կարևոր խնդիր է, քանի որ Հայաստանին տրամադրվող աջակցության ողջ ծրագիրը հիմնված է երկարաժամկետ հեռանկարի վրա: Հուսով եմ, որ մեզ կհաջողվի մինչև տարեվերջ կառավարության հետ համաձայնեցնել համագործակցության այդ ծրագիրը: Մենք նաև դիմել ենք Հայաստանի կառավարությանը խոշոր ենթակառուցվածքային գերակայությունները համատեղ քննարկելու համար, մասնավորապես` էներգետիկայի, տրանսպորտի, հաղորդակցության ոլորտներում: ԵՄ համար կարևոր է գիտենալ այդ խոշոր բնագավառներում համագործակցության վերաբերյալ կառավարության տեսլականը, թե որքանով դրանք առաջնային են հայկական կողմի համար, քանի որ դրանք պահանջում են մեծ կապիտալ և նախատեսված են երկարաժամկետ հեռանկարի համար:

Եվ այդ համատեքստում 2016 թվականը ռեկորդային է Եվրամիության կողմից Հայաստանին ֆինանսականն օգնության առումով, քանի որ, սովորաբար, այդ գումարը կազմում է շուրջ 50 մլն եվրո, իսկ այս տարի այն կկրկնապատկվի: Սա կարևոր տարի է համագործակցության մջնաժամկետ և երկարաժամկետ հեռանկարների որոշման առումով, և եթե մեզ հաջողվի կարճ ժամկետներում կողմնորոշվել այդ հարցերում, մենք կարող ենք ակնկալել Եվրամիության աջակցությունն այդ կարևոր նախագծերի իրականացման հարցում : 

 

Արդյո՞ք այդ բանակցությունների ընթացքը կախված կլինի Հայաստանի և Եվրամիության միջև համագործակցության նոր իրավական փաստաթղթի շուրջ գործընթացից:

 

Հայաստանի և ԵՄ միջև ընթանում է երկու ինքնավար գործընթաց, մասնավորապես՝ բանակցություններ շրջանակային համաձայնագրի շուրջ, որի կնքումը լավ իրավաբանական հիմք կստեղծի համագործակցության համար, և երկրորդը` այսպես կոչված, գործընկերության գերակայությունների որոշումը, որոնք բխում են հարևանության քաղաքականության նոր հայեցակարգից:

Այդ երկխոսությունը կսկսվի փոքր-ինչ ուշ, ամենայն հավանականությամբ, առաջին քննարկումները կսկսվեն ամռան սկզբին և թույլ կտան որոշել զարգացման բնագավառում համագործակցության հեռանկարները: Կան նաև այլ պահեր` քաղաքական: Սակայն Հայաստան-Եվրամիություն շրջանակային համաձայնագիրը միջազգային-իրավական ասպեկտ ունի, իսկ գործընկերության գերակայությունը քաղաքական ասպեկտն է, որն առնչվում է զարգացման համար  տնտեսական աջակցության տրամադրմանը:  Այս տարի մենք շատ գործեր ունենք, և հուսով ենք, որ մեզ կհաջողվի դինամիկ և կառուցողական կերպով առաջ ընթանալ թե՛ համապարփակ համաձայնագրի, թե՛ գործընկերության գերակայությունների հարցում: 2016 թվականը կարևոր է մեզ համար: Հայաստանի հետ համագործակցության մեր սցենարը կառուցված է լավատեսական նախադրյալների վրա: Հուսով ենք, որ 2017 թ. ընտրությունները կանցնեն եվրոպական չափանիշներին համապատասխան, և քաղաքական առումով ամուր համագործակցություն կհաստատվի:  Կարծում եմ արտաքին քաղաքականության առումով կընթանանք դեպի խաղաղություն, եթե նույնիսկ ոչ առաջիկա շաբաթների ընթացքում, բայց, այնուաամենայնիվ, կգնանք խաղաղության կառուցման ճանապարհով: Հուսով ենք նաև, որ կկարգավորվեն Թուրքիայի հետ հարաբերությունները: Այսինքն՝ մեր կանխատեսումները լավատեսական են: