Ուրբաթ, 22 Մայիսի 2015 15:25

 

Գորիսի շրջանի Տեղ գյուղի բնակիչ, 84-ամյա Գառնիկ Ռուբենի Ղազարյանը կյանքի մեծ մասն աշխատել է որպես սովխոզի գլխավոր տնտեսագետ: Այսօր կենսաթոշակառուն հանդիսանում է գյուղի ամենահարգված բնակիչներից մեկը, տարբեր հարցերի շուրջ խորհուրդներով նրան հաճախ են դիմում, նույնիսկ հարևան գյուղերի բնակիչները:

 

«Այն բանից հետո, երբ 41-ին հորս տարան ռազմաճակատ, և ընտանիքի ավագ տղամարդը մնացի ես, դպրոցի մասին ստիպված էի մոռանալ: 4 տարով, չնայած, որ դպրոցում լավ էի սովորում:

 

Ստիպված էի մեծացնել կրտսեր եղբայրերիս ու քույլերիս, աշխատել տնտեսությունում, խոտ հնձել, կերակրել անասուններին, ցորեն աճեցնել: Հայրս պատերազմից վերադարձավ` հաշմանդամ, իսկ 57-ին վախճանվեց»,-իր պատմությունն է սկսում Գառնիկ Ռուբենիչը:

 

Երիտասարդին ոչ մի կերպ չէր հաջողվում ավարտել ուսումը, նույնիսկ պատերազմի ավարտից հետո, 21-ամյա պատանուն 9-րդ դասարանից բանակ տարան, խուլիգանական վարքի համար: «Շատ կռվարար էի: Ծառայեցի մոտ 4 տարի: Այն ժամանակ 3 տարի էին ծառայում, բայց մեզ զորակոչել էին ապրիլին, իսկ հետո այդ ժամկետը, չգիտես թե ինչու, չհաշվեցին: Հետո վերադարձա դպրոց, որտեղ հանդիպեցի մի առաջին և միակ սիրուն – ապագա կնոջս` Նորային: Վերջիվերջո ավարտեցինք դպրոցը և ամուսնացանք: Ունեցանք երկու որդի և երեք դուստր: Այսօր ունենք 11 թոռ, իսկ վերջերս ծնվեց առաջին ծոռը»,-ժպտում է տարեց մարդը:

 

Ամուսնությունը երիտասարդին խթան հանդիսացավ Երևանի գյուղատնտեսական ինստիտուտում սովորելու համար: Գառնիկ Ռուբենիչը համոզված է, որ իր սերնդին դասավանդել են Հայաստանի լավագույն դասախոսները, ինչպես նաև նրանում, որ հիմա նման դասախոսներ չկան: Ինստիտուտից հետո երիտասարդը վերադառնում է Տեղ և մի քանի տարի աշխատում որպես կոմբայնավարի օգնական: «Հետո եկավ նաև մարդամեջ մտնելու իմ ժամանակը, երկար տարիներ աշխատեցի որպես մեր սովխոզի գլխավոր տնտեսագետ: Վատ չէի աշխատում, բոլորն էլ գոհ էին, թե ղեկավարությունը, և թե գյուղացիները»,-պատմում է տարեց մարդը:

 

Գառնիկ Ռուբենիչի խոսքով, 3700 բնակիչ ունեցող Տեղ գյուղն այն ժամանակ Գորիսի շրջանի առաջին գյուղն էր: Սովխոզն ուներ 2300 հա մշակվող հող: Գյուղը ռազմաճակատ ուղարկեց 1100 մարդ, վերադարձավ միայն 450-ը: «Շատ դժվար էր հետպատերազմյան տարիներին, երկիրն ավերվել էր, իսկ գյուղի մասին խոսելն ավելորդ էր: Բայց մենք քրտնաջան աշխատում էիք և աստիճանաբար սկսեցինք մարդավարի ապրել»,-հպարտությամբ գլուխն է տարուբերում նախկին տնտեսագետը:

 

Մեծ հուզմունքով ու հարգանքով է Գառնիկ Ռուբենիչը հիշում «իսկական տղամարդուն» - սովխոզի նախագահ Ջհանգիրյանին, որի տնօրինութան ներքո աշխատել է 25 տարի: Տարեց մարդու հիշողություններում կենդանություն է առնում նաև այն նախագահի պատկերը, որը Տեղ գյուղը ղեկավարում էր մինչ Ջհանգիրյանը, որը երեք գյուղացիների բռնել տվեց «ընդամենը 3 կիլոգրամ ցորեն գողանալու համար»:

 

Ի տարբերություն նախորդ նախագահի, Ջհանգիրյանը, Գառնիկ Ռուբենիչի խոսքով, իր նախագահության տարիներին ոչ մի գյուղացու չի նեղացրել: Իսկ երբ նրան զեկուցում էին սովխոզի պահեստներից ցորենի գողության դեպքերի մասին, նա միայն արտասանում էր գլխավոր տնտեսագետի ականչի համար արդեն սովորական դարձած նախադասությունը - «տանում է, թող տանի, դրանից իրա ոտքե՞րն ավելի շատ կհոգնեն, թե՞ իմ»: «Դրա համար էլ նրա նախագահության տարիներին գյուղի կավե տներն աստիճանաբար վերածվեցին քարե ամուր տների: Ահա թե ինչ մարդ էր: Նրա օրոք մարդկանց աչքերը վերջապես բացվեցին»,-բացականչում է Գառնիկ Ռուբենիչը:

 

Այն հարցին, թե արդյո՞ք ինքը չի գտնում, որ տարիներ շարունակ տնտեսությունը քայքայող այդ «բարեգործությունն» էր, որ դարձավ ԽՍՀՄ փլուզման պատճառը, տարեց մարդը վստահորեն պատասխանում է. «Էհ, ջահել եք, ոչինչ չգիտեք: Երկիրը քանդեց Գորբաչովը, գյուղի սովորական աշատավորն ի՞նչ անի: Ենթադրենք, մի քիչ ցորեն ու կարտոֆիլ էինք տուն բերում, և ինչ, դրանից պետք է այդ հսկայական երկիրը քանդվե՞ր»...

 

Ղարաբաղյան պատերազմը Տեղ գյուղից խլեց 37 կյանք: Իսկ երբ, 23 տարի առաջ, գյուղի ինքնապաշտպանության ուժերը գրավեցին այն կետը, որտեղից գյուղի վրա մի քանի տարի շարունակ արկեր էին թափվում, գտան մի քարտեզ, որտեղ պատկերված էին իրենց տները, բայց արդեն ադրբեջանական անուններով: «Նրանք իրար մեջ արդեն բաժանել էին մեր տները, բնական է, այն տները, որոնք դեռ չէին հասցրել կործանել»,-հիշում է տարեց մարդը:

 

Նրա խոսքով, գյուղացիներն ադրբեջանցիների հետ երբեք խառը չեն ապրել, Տեղում նրանք չէին ապրում: Բայց գյուղի հողերը սահամանակից էին Ադրբեջանի Նովրուզլարեմ, Սաբուխոմ, Ջավախուրոմ գյուղերի հետ: «Մենք լավ հարևաններ էինք, միշտ խաղաղ էինք ապրում, միմյանց վնաս չէինք պատճառում: Ասեմ այսպես, նրանք միշտ էլ մեզնից վախենում էին, չնայած լավ հարաբերություններին, հիշելով, թե ինչպես 1918 թվականի պատերազմում, հեղափոխությունից հետո, տեղցիները թալանեցին ու հրդեհեցին իրենց գյուղերը: Ի դեպ, նրանք էլ հետ չմնացին: Հայրս պատմում էր, որ այդ տարիներին մենք ապաստան տվեցինք մի քանի հարյուր փախսականի, Բերդաձորից, օգնեցինք ինչպես կարողացանք»,-պատմում է գյուղացին:

 

«Չեմ կարծում, որ աչքովս կտեսնեմ մեր ժողովուրդների հաշտությունը, գուցե ձեր բախտն ավելի շա՞տ կբերի: Չնայած, շատ կուզենայի: Չափից շատ արյուն թափվեց, 90-ականներին աչքս չափից դուրս շատ կործանված օջախներ ու ճակատագրեր տեսավ: Չեմ ուզում այդ ամենը կրկին տեսնել: Մենք պետք է հասկանանք, որ նրանց չենք կարող լուսին տեղափոխել, դրա համար էլ բոլոր հարցերը պետք է լուծվեն խղճով, տղամարդավարի, այլ ոչ թե հեռուստատեսային ստերով: Մեզ անհրաժեշտ է խաղաղություն և համաձայնություն, 1918 և 90-ական թվականների կրկնությունը հայերի շահերից չի բխում, հաստատ, ու ոչ էլ՝ ադրբեջանցիների շահերից»,-համոզված է տարեց մարդը:

 

«Մենք, ծերերս, կորցնելու բան չունենք, շուտով էն աշխարհն ենք գնալու, խաղաղության մասին թող ջահելները մտածեն, նոր սերունդը: Մենք մեր գործն արդեն արել ենք, պաշտպանել ենք գյուղը, մեր տները: Մեր երեխաներին ու թոռներին զարգանալու հնարավորություն ենք տվել: Սա է կարևորը: Մենք պետք է չմոռանանք մեր սխալները, մեր հակառակորդների սխալները: Հիշենք ու երբեք չկրկնենք, ես միշտ դա ասում եմ նրանց, ում համարում եմ իմ կյանքի գլխավոր ձեռքբերումն ու իմաստը՝ իմ երեխաներին, թոռներին, իսկ հիմա արդեն – նաև ծոռներին»,-եզրափակում է մեր զրույցը Գառնիկ Ռուբենի Ղազարյանը:

 

Ծանոթություն. Նյութը պատրաստվել է International Alertի աջակցությամբ EPNK «Չլսված ձայներ» նախագծի շրջանակներում, որը ֆինանսավորում է Եվրոպական միությունը: Բովանդակությունը լրագրողների պարտականությունն է և անպայման չէ, որ արտացոլի կազմակերպության, International Alertի, ЕPNKի և մեր դոնորների տեսակետը: