Ուրբաթ, 31 Հուլիսի 2015 09:15

 

Ուֆայում ԲՐԻԿՍ, ԵԱՏՄ և Շանհայան համագործակցության կազմակերպության համատեղ գագաթնաժողովի ժամանակ նախագահ Սերժ Սարգսյանը փաստորեն այդ կազմակերպություններին հրավիրել է մասնակցել Հայաստան-Իրան երկաթուղու կառուցմանը, որը Պարսից ծոցի միջոցով կապահովի ԵՏՄ երկրների ելքը դեպի Հնդկական օվկիանոս: Մեկնաբանեք այդ նախագծի հեռանկարները և այդ երեք կազմակերպությունների անդամ երկրների հնարավոր մասնակցությունը:

 

Շատ լավ հասկանալով Հայաստանի և Իրանի միջև երկաթուղու կառուցման նախագծի քաղաքական նշանակությունը`Ռուսաստանը հեռու չի թաքցնում այդ նախագիծը, այլ պահում է այն`որպես ապագայի համար հնարավոր գործիք: Ռուսաստանի համար Հայաստանին իր ուղեծրում պահելը շատ կարևոր է: Սակայն, Հայաստանից բացի, տվյալ փուլում նախագծի իրականացումը տնտեսական առումով քչերին է անհրաժեշտ, այդ պատճառով անիրատեսական է:  Այնուամենայնիվ, ՌԵՈւ ղեկավար Վլադիմիր Յակունինի դիրքորոշման փոփոխությունը, ով սկզբում թերահավատություն էր հայտնել, իսկ հետո մեղմացրել իր կարծիքը, վկայում է այն մասին, որ քաղաքական առումով այդ նախագիծը Մոսկվայի համար շարունակում է կարևոր մնալ: Պատժամիջոցների պայմաններում Ռուսաստանի համար դժվար է ներդրումներ կատարել այնպիսի նախագծերում, որոնք առավել ևս պայմանավորված են Վրաստանի հետ քաղաքական հարաբերություններով`որպես տարանցիկ երկիր: Սակայն, այս ամենում կարևոր է Իրանի դիրքորոշումը, քանի որ բացառված չէ, որ ԱՄՆ հետ հարաբերությունների հնարավոր ջերմացման պայմաներում Իրանն ավելի ակտիվ կլինի այդ ուղղությամբ:

Սակայն, առայժմ նման ջերմացման հավանականությունը մնում է հեռու ապագայում: Մոսկվան իր հերթին կհակազդի Երևանի չափազանց ակտիվացմանն իրանական ուղղությամբ, ինչը կարող է մեծ ազատություն տալ վերջինիս ձեռքերին:

 

Ռուսական քաղաքականությունը հետխորհրդային տարածությունում, մասնավորապես`Հայաստանի նկատմամբ, շարունակվում է հենվել գործընկեր երկրների անվտանգության ապահովման հարցում Ռուսաստանի մասնակցության վրա: ժամանակը չէ՞ արդյոք արտաքին քաղաքականության գերակայությունները փոխարինել համատեղ տնտեսական նախագծերով:

 

Ես հակասություններ չեմ տեսնում այն բանում, որ ռուսական քաղաքականությունը հետխորհրդային տարածությունում, մասնավորապես`Հայաստանի նկատմամբ, շարունակվում է հենվել գործընկեր երկրների անվտանգության ապահովման հարցում Ռուսաստանի մասնակցության վրա: Ռուսաստանի խնդիրն է` կարողանալ փափուկ ուժի, արդյունավետ կառավարման, գործընկերների նկատմմաբ հարգանքի և սեփական շահերը պաշտպանելու նպատակով կոշտության համադրմամբ հասնել տարածաշրջանում կայունության և ապահովել Հայաստանը հարմարավետ գոյությունը ԵՏՄ-ում:

Երևանում վերջին իրադարձությունները, մասնավորապես, ցույց տվեցին, որ մեծ բաժնեմասեր ունենալ էներգետիկայում, այլ ոլորտներոմ, դեռ չի նշանակում դրանց որակյալ կառավարում: Մինչդեռ այդ առումով իրավիճակի դրական փոփոխությունը տարածաշրջանից Ռուսաստանին դուրս մղելու շանս չի տա մրցակիցներին:

Եվ մեր արևմտյան գործընկերները, առավել ևս`մենք գայթակղություն չենք ունենա խնդիրներ փնտրելու այնտեղ, որտեղ դրանք չկան: Ես նկատի ունեմ Երևանի Բաղրամյան պողոտայի վերջին իրադարձություններում արտաքին լուրջ ազդեցության հարցում կասկածները:

 

Հայաստանը և Ադրբեջանը միացել են ՇՀԿ-ին`որպես գործընկերներ: Որքանո՞վ է մեծ ՇՀԿ շրջանակներում Երևանի և Բաքվի միջև երկխոսության հավանականությունը`առանց Ղարաբաղի հարցի հիշատակման:

Արևմուտքը և, ամենից առաջ, ԱՄՆ-ը հազիվ թե բաց թողնեն Հարավային Կովկասը, ինչպես նաև թույլ տան, որ Ղարաբաղյան հակամարտության լուծումը տեղափոխվի ՇՀԿ հարթակ: Ռուսաստանին էլ, կարծում եմ, դա այդքան էլ ձեռնտու չէր լինի: Իհարկե, ընդհանուր առմամբ, հարցը բավականին բարդ է: Այնուամենայնիվ, չեմ գտնում, որ Մինսկի խումբն այսօր այլընտրանք ունի: Կարծում եմ`Բաքուն, անշուշտ, կցանկանար դա, սական տվյալ փուլում դա ավելի շուտ Ադրբեջանի և Արևմուտքի հարաբերություններում սակարկության տարր է: Իրականում ԱՄՆ-ը հազիվ թե ցանկանա թույլ տալ Բաքվին ավելի խորը գնալ ՇՀԿ կողմը: Այս առումով այսօր ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին այլընտրանք չեմ տեսնում: ՇՀԿ-ն իր հերթին դժվար թե կարողանա հարցի լուծման արմատապես նոր ծրագեր առաջարկել, որոնք ձեռնտու կլինեին հակամարտող կողմերին:

 

ԵՏՄ-ում Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ հարցին եվրասիական թերահավատներն առաջարկում են խոսել եվրասիական ինտեգրման նախագծի ցավալի հեռանկարների մասին: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում ԵՏՄ հեռանկարները Դուք:

 

Եվրասիական տնտեսական միությանն անդամակցությանը ոչ պատրաստ Ղրղըզստանին ԵՏՄ ընդունելու հարցում հապճեպությունը վկայում է Մոսկվայի քաղաքական մոտիվացիայի մասին: Չնայած տնտեսական բաղադրիչի առաջնահերթության վերաբերյալ որոշ փորձագետների հավաստումներին`հապճեպությունն այնպիսի անդամներ ընդունելու հարցում. ինչպիսին Ղրղըզստանն է, ցույց է տալիս, որ Մոսկվան շտապում է`ԵՏՄ կազմում ընդունելով անդամների, որոնք իրականում պատրաստ չեն դրան: Ի դեպ, Ղրղըզստանում ներքաղաքական լուրջ հակասություններ կան ԵՏՄ առնչությամբ: 2014 թվականը հակասություններ արձանագրեց ԵՏՄ անդամների շրջանում երրորդ երկրների նկատմամբ համակարգված մաքսային քաղաքականություն իրականացնելու հարցում`հատկապես Ուկրաինայի օրինակով քաղաքական ճգնաժամների առաջացման պայմաններում:

Միաժամանակ, բոլոր այդ ռիսկերը նախագծի անհեռանկարայնության մասին չեն վկայում: Օրինակ`հունվարի 1-ից ԵՏՄ տարածքում ճանաչվում են անդամ երկրներում տրամադրված բարձրագույն կրթության վերաբերյալ դիպլոմները, ինչպես նաև Ղազախստանի, Բելառուսի և Հայաստանի  քաղաքացիները ՌԴ-ում առանց արտոնագրի աշխատելու իրավունք են ստացել: Սակայն, մի շարք հեռանկարային բաղադրիչներից բացի, առկա են ռիսկային պահեր վերջինիս անդամների համար: Դա ներմուծման աճի և արտահանման անկման հաշվին երկրների միջև ապրանքաշրջանառության ացելացումն է, միգրացիոն հոսքերի մեծացումը: Հայաստանի համար լուրջ խնդիր են ներքին շուկայում գները և Վրաստանով տարանցման խնդիրը: Ընդհանուր առմամբ ԵՏՄ ապագան բավական մշուշոտ է թվում` հաշվի առնելով, որ արդյունավետ զարգացման համար անհրաժեշտ է պատժամիջոցների վերացում, Ռուսաստանի և ԵՄ միջև քաղաքական լարվածության թուլացում, ԵՏՄ-ից Եվրոպայի և Ասիայի միջև տարանցման կարևոր տարր ստեղծելու ուղղությամբ աշխատանքը, ինչի համար լուրջ ենթակառուցվածք է հարկավոր: