Երկուշաբթի, 30 Մայիսի 2016 09:15

 

 Մայիսի 25-ին ղարաբաղա-ադրբեջանական սահմանին մարտի 1-ին Լևոնարխի ուղղությամբ ադրբեջանական դիվերսիայից հետո առաջին անգամ գիշերն առանց կրակոցների անցավ: Կարելի՞ է արդյոք այդ հանգամանքը վերագրել նախագահների և համանախագահների Վիեննայի հանդիպման արդյունքներին:

 

Չեմ կարծում, թե դա հնարավոր է դարձել Վիեննայի բանակցությունների շնորհիվ: Կա այսպիսի թևավոր արտահայտություն՝ ՙԵթե չես ցանկանում հարցի լուծում, ստեղծիր հանձնախումբ՚: Ամենուր, երբ շատ մարդիկ են լինում, ըստ որում՝ սեփական շահերն ունեցող, միշտ դժվար է լինում լուծման հանգել: Դա հնարավոր է միան նեղ շրջանակում, տվյալ դեպքում, կարծում եմ, փոխզիջում պետք է ձեռք բերվի հակամարտության մասնակիցների միջև. մյուսները՝ ներառյալ Մինսկի խումբը, այստեղ անելիք չունեն: Այս առումով ես սահմանին հարաբերական հանգստությունը գնահատում եմ Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի միջև պայմանավորվածությունների լույսի ներքո, այլ ոչ թե՝ որպես Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների Վիեննայի հանդիպման արդյունք: Այդ պատճառով, չեմ կարծում, թե այդ հանգստությունը երկարատև լինի: Կարծում եմ՝ Վաշինգտոնի և Մոսկվայի դիրքորոշումները ղարաբաղյան հակամարտության պատմության մեջ առաջին անգամ հնարավորինս համընկել են: ԱՄՆ-ը, կարծես, համակերպվել է տվյալ տարածաշրջանում  Ռուսաստանի միջնորդական դերի հետ: Ըստ որում, իսրայելա-ամերիկյան տանդեմը շարունակում է լուրջ մտավախություններ ունենալ ղարաբաղա-իրանական սահմանին իրավիճակի առնչությամբ՝ հաշվի առնելով սիրիական իրադարձությունների լույսի ներքո Իրանի հավանական վտանգը Իսրայելի և, համապատասխանաբար, ԱՄՆ-ի համար:

Արցախը և Հայաստանը, թերևս, միակն են Իրանին շրջապատող երկրներից, որոնց տարածքում ամերիկացի զինվորականներ չկան: Իսկ իսրայելա-ադրբեջանական սիրախաղերն առաջին հերթին ուղղված են Ադրբեջանի տարածքում ամերիկյան և իսրայելական ռազմական ներկայության ուժեղացմանը:

 

Ադրբեջանի ապրիլյան ագրեսիան, մեր 18-ամյա պատանիների հերոսությանը և վճառականությանը զուգահեռ, հերթական անգամ մերկացրեց գեներալ մանվելների, լիսկաների և մնացածի՝ կեղծ հայրանասիրության քողի տակ թաքցված իրական էությունը: Ձեր կարծիքով, արդյո՞ք մենք ճիշտ եզրակացություններ ենք արել:  

 

Ոչ, չենք արել: Սակայն, տեսնում ենք, որ մեր ազգի լավագույն որակները դրսևորվեցին հայ զինվորի, այլ ոչ թե՝ գեներալի կողմից: Շատ լավ իմանալով մեր բանակը, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Արցախում, դեռ ստեղծման օրվանից՝ կարող եմ ասել, որ բացառությամբ 1-2 անունների, մնացած մեր գեներալները պրոֆեսիոնալ առումով անպիտան են: Օրինակ՝ Գլխավոր շտաբի պետ Խաչատուրովը, ով իմ անմիջական հրամանատարն էր Քարվաճառի ազատագրման ժամանակ, շատ լավ հասկանալով ալկոհոլային խմիչքներից, զրոյական գիտելիքներ ունի ռազմական արվեստի մասին: Ֆրանսիայում մեր պաշտպանության փոխնախարար, գեներալ Հայկազ Բաղմանյանին լավագույն դեպքում որևէ գավառական հյուրանոցի դռնապանի պաշտոն

կվստահեին: Եվ նման օրինակները, ցավոք, շատ են: Ինձ համար անհասկանալի է, թե ինչպես կարող էր այդքան անպիտան մարդ հավաքվել Հայաստանի համար կրիտիկական կարևոր այնպիսի կառույցում, ինչպիսին բանակն է, որ ստեղծվեց 90-ականների պատերազմի պայմաններում՝իսկական հայրանասերների անշահախնդիր ջանքերով: Հենց նման ՙգեներալների՚ շնորհիվ է բանակում հանցավոր հիերարխիա ձևավորվել: Զինակոչիկները բանակ են գնացել՝ սպայական կազմի նկատմամբ վախի մթնոլորտում: Իսկ մեր ԶՈւ գոյության տարիներին ոչ կանոնադրական հարաբերությունների հետևանքով զինծառայողների մահվան դեպքերի թիվը նրանց բարոյահոգեբանական վիճակի լավագույն վկայությունն է: Հիմնվելով անձնական դիտարկումների վրա՝ հավաստում եմ, որ շատ զինակոչիկներ վախ են տածում իրենց հրամանատարների նկատմամբ: Այդ պատճառով մեր զինվորների արիությունը, իրենց պարտականությունների հստակ կատարումն Ադրբեջանի ապրիլյան ագրեսիայի օրերին մեծ զարմանք առաջացրեցին ինձ մոտ: Ադրբեջանցիներն իրենց հարձակումից առաջ հաշվարկել էին ամեն բան՝ կապված մեր բանակի և դիրքերի հետ, բացառությամբ մեկ բանի՝ իր հայրենիքը պաշտպանող հայ զինվորի հերոսության: Հակառակորդը չէր կարող պատկերացնել դա, քանի որ հայերի հարձակման դեպքում նրանց երիտասարդությունը, վստահեցնում եմ, թողնելով դիրքերը, փախուստի կդիմեր: Իսկ հայի իրական դեմքը երևաց ապրիլյան պատերազմի օրերին, երբ Արցախը, Հայաստանը և Սփյուռքն ամեն բան արեցին՝ աջակցելու հայրենիքը պաշտպանող հերոսին: Մինչդեռ այդ հային, այդ հերոսին իշխանությունները հետևողականորեն խեղդում են ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ՝ Արցախում: Հայաստանի իրական դեմքի ի հայտ գալը մութ ուժերի շահերից չի բխում:

 

Մութ ուժեր Հայաստանից դու՞րս:

 

Իշխանությունը բռնազավթած հայերի ձեռքով Հայաստանը կառավարում են արտաքին, մութ ուժերը, որոնք շահագրգռված չեն վերջինիս իրական դեմքի ի հայտ գալով: Ցանկացած ուժ, որը մեզ պարտապան է դարձնում, դրամաշնորհներ տրամադրում, ինձ համար մութ ուժ է: Լինելով ծնունդով Եվրոպայից՝ շատ լավ գիտեմ, թե ինչով են զբաղվում ՙմիջազգային ֆինանսական կազմակերպությունները՚ Հայաստանում և ինչով են դրանք զբաղվել Ֆրանսիայում: Իսկ հաշվի առնելով, որ Հայաստանում իշխանությունում գտնվող ցանկացած մարդու միակ արժեքը փողն է՝ փողի դիմաց այդ մարդիկ Հայաստանի անունից կանեն այն ամենը, ինչ ցանկանա ցանկացած օտարերկրացի: Բարիկադների մյուս կողմում մեծամասնությունն է՝ հայ հասարակությունը: Եվ հենց Հայաստանում քաղաքացիական հասարակության չկայացվածության հետևանքով բռնազավթողները վաճառում են Հայաստանն արտաքին ուժերին: Ամենամեծ երազանքս է, որ հայ հասարակությունը թեկուզ մեկ ժամով ֆրանսիական հասարակության ինքնագիտակցության մակարդակն ունենա: Այդ դեպքում այդ մեկ ժամում իշխանությունը Հայաստանում պաշտոնանկ կարվեր, կվազեր ու քաղաքական ապաստարան կխնդրեր ինչ-որ տեղ Էմիրաթներում կամ Ռուսաստանում,  քանի որ ցանկացած քաղաքակիրթ երկիր նման մարդկանց չէր ընդունի:

 

Այլ կերպ ասած՝ մեր դժբախտությունների համար ինքներս ենք մեղավոր…

 

Միանշանակ: Այդ թվում՝ մեղավոր եմ ես, իմ շրջապատը: Եվ ես ներողություն եմ խնդրում ժողովրդից՝ թեկուզ այն բանի համար, որ մեր բանակը նման գեներալիտետ ունի:

 

Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման առնչությամբ Հայաստանի դիրքորոշումն ավելի շատ հարցեր, քան պատասխաններ է պարունակում: Պատճառը նույն նյութապաշտությա՞ն մեջ է:

 

Հայաստանը երբեք ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման առնչությամբ սեփական դիրքորոշում չի ունեցել: 1988 թ. ՙՂարաբաղ՚ կոմիտեի ստեղծման պահից մինչ օրս անձամբ ես ոչ մի անգամ իշխանության որևէ ներկայացուցչից ղարաբաղյան գործընթացից Հայաստանի սպասումների հստակ տեսլական չեմ լսել: Կան միայն մի շարք հակասական որոշումներ՝ ՙմիացումից՚ մինչև Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացումը: Եվ հասկանալի չէ, թե ինչու Արցախի ինքնորոշման մասին խոսում են Երևանում, այլ ոչ թե՝ Ստեփանակերտում: 1994 թ. զինադադարի մասին պայմանագրի միակ դրական կետը մեզ համար ԼՂՀ Պաշտպանության բանակի հրամանատար Սամվել Բաբայանի ստորագրությունն է: Հայաստանը պետք է միայն աջակցի Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքի իրացմանը, այլ ոչ թե՝ որպես կողմ մասնակցի գործընթացին: Դա միակ ճիշտ և, կարծում եմ, հայության շահերից բխող հայեցակարգնէ:

 

Դա իդեալ է: Իսկ մենք խոսում ենք իրականության մասին, որում շարունակում է անհասկանալի մնալ, թե ինչի է ձգտում հասնել մեր իշխանությունը բանակցային գործընթացից և, համապատասխանաբար, աշխարհից…

Հաշվի առնելով, որ ավելի քան 20 տարի գործընթացն ընթանում է փակ դռների հետևում, և իշխանությունը դրա բովանդակության մասին մեզ հաշվետու չի լինում՝ մենք պետք է թքած ունենանք վերջինիս սպասումների վրա: Հենց դա էլ ապրիլի սկզբին արեց հայ զինվորը՝  հստակ կատարելով իր պարտականությունները և ապտակ հասցնելով առաջին հերթին նույնիսկ ոչ թե ադրբեջանական, այլ՝ հայկական իշխանություններին: Պարզ է, որ Արցախի շուրջ միայն դե-ֆակտո իրավիճակի պահպանումը դե-յուրե իրավիճակի չի հանգեցնի: Այդ պատճառով մեր ճանապարհը, որի հենքում բացառապես արցախյան ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացումն է, Հայաստանին Արցախի միացումը, ինչի մասին շատերը շարունակում են պնդել, աշխարհը չի հասկանա: Պետք չէ ցանկալին իրականության տեղ ընդունել: Այսպիսով՝ Ղարաբաղի շուրջ բանակցություններում Հայաստանի իշխանությունների միակ նպատակն այդ նույն իշխանության պահպանումն է: Հենց այդ նպատակով իշխանությունը մշտապես Ղարաբաղի խնդիրն օգտագործում է ներքին քաղաքականությունում՝ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Արցախում: Նույն պատկերն Ադրբեջանում է, որտեղ ալիևյան կլանն իշխանությունից կախված է ղարաբաղյան թելով:  

 

Այսինքն՝ կրկին հանգում ենք եզրակացության, որ չկարգավորված Ղարաբաղն ավելի ձեռնտու է ինչպես Բաքվի, այնպես էլ՝ Երևանի համար…

 

Միանշանակ: Իշխանությունների երկարակեցության գրավականը կարգավորված ղարաբաղյան հակամարտության բացակայության մեջ է: Եվ այս առումով ռեժիմներին ձեռնտու չէ նույնիսկ կարգավորման՝ հասարակություններին շահավետ տարբերակը:

  

Բանակցող Դավութօղլուի հրաժարականը, Մերձավոր Արևելքից միգրանտների Թուրքիա վերադարձի շուրջ ԵՄ հետ համաձայնությունների իրականացման փաստացի ձախողումը, երկրի իսլամացումը վերջնականապես խաչ դրեցին Թուրքիայի եվրահեռանկարների վրա:  Կարելի՞ է արդյոք փաստել, որ էրդողանյան Թուրքիան վերջնականապես շրջադարձ է կատարել դեպի Արևելք, և ինչո՞վ կարող է դա սպառնալ Հայաստանին:

 

Թուրքիայի բնակչության մեծ մասն իրականում հարյուրավոր տարիներ հետ է մնացել ժամանակակից քաղաքակրթությունից: Եվ իսլամը շարունակում է որոշիչ դեր խաղալ այդ գործընթացում: Սա օբյեկտիվ իրողություն է, որից ձևավորվում է այսօրվա թուրքական արտաքին քաղաքականությունը: Մահրիբի երկրների արաբները, չնայած իրենց ողջ հետամնացությանը, մի քանի անգամ ավելի առաջադեմ են Թուրքիայի գավառներում ապրող թուրքերից: Եվրոպայում դա մեզանից լավ են հասկանում՝ համապատասխանաբար գիտակցելով ԵՄ կազմում Թուրքիայի հայտնվելու անհնարինությունը: Եվ միայն մարդու իրավունքների գաղափարի առկայությունը՝ ամրապնդված ՆԱՏՕ-ին Թուրքիայի անդամակցությամբ, ստիպում է Եվրոպային շարունակել Անկարայի հետ եվրախաղերը: Այդ խաղերը տևում են ավելի քան 60 տարի և նույնքան էլ կշարունակվեն: Սակայն, Ռեջեփ Էրդողանի գլխավորած Արդարության և զարգացման կուսակցությունը, 2002 թվականից  ունենալով իշխանության նկատմամբ իրական մոնոպոլիա, այսօր փորձում է փոխել այդ խաղի կանոնները: ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրի ղեկավարն արդեն 2,5 տարի հանդես է գալիս տարածաշրջանային ինքնուրույն խաղացողի կարգավիճակում՝ շանտաժի ենթարկելով ամերիկացիներին Թուրքիայի իսլամացմամբ, ինչն ԱՄՆ համար երկրորդ Իրան կդարձնի այն: Այլ կերպ ասած՝ ընդհանուր չարիքի՝ ԱՄՆ դեմ պայքարում իրանական շիաների և թուրքական սունիների՝ առաջին հայացքից անհնար թվացող միավորմամբ: Ի պատասխան՝ ԱՄՆ-ը եկար ժամանակ փորձել է այլընտրանքային քաղաքականություն թելադրել Անկարային՝ Փենսիլվանիայում բնակվող չափավոր իսլամի քարոզիչ Ֆեթուլլահ Գյուլենի միջոցով: Եվ հենց Էրդողանի AKP-ն վերջ դրեց այդ ծրագրերին: Այնուամենայնիվ,  չեմ բացառում Գյուլենի վերակենդանացումը՝ Թուրքիային ՆԱՏՕ-ի հնազանդ շարքային անդամների շարքը վերադարձնելու շուրջ Էրդողանի հետ բանակցություններում ամերիկացիների անհաջողության դեպքում: Այդ դեպքում ԱՄՆ-ը կփորձի ամեն բան անել AKP-ն տրոհելու և կուսակցության ընդդիմադիր թև ստեղծելու համար՝ Աբդուլլահ Գյուլի, Ահմեդ Դավութօղլուի, Ալի Բաբաջանի և Բյուլենթ Արինչի, այն քաղաքական գործիչների գլխավորությամբ, ովքեր ընդհանուր լեզու չեն գտել Էրդողանի հետ: Էրդողանին հաջողվում է դիմակայել արտաքին մարտահրավերներին՝ անհնարը պահանջելու միջոցով, որպեսզի ստանա հնարավոր մաքսիմումը: Այս բանաձևն առայժմ հաջող է աշխատում ԱՄՆ, Իսրայելի և հիմա արդեն Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում: Եվ Արցախում իրավիճակի սրացումը Մոսկվայի հետ Անկարայի պայմանավորվածությունների անմիջական հետևանք է: Ինչպես 1921 թվականին, Թուրքիան ձգտում է զիջումների հասնել Ռուսաստանից՝ Հայաստանի հաշվին, որն այսօր ինքնուրույն գործոն չէ Ռուսաստանի համար:

 

Իսկ ո՞րն է Հայաստանի հաշվին Թուրքիային զիջումների Ռուսաստանի շահագրգռվածությունը՝ հատկապես հաշվի առնելով Մուսթավա Քեմալի հետ 1921 թ. գործարքի անմխիթական հետևանքները ԽՍՀՄ համար:

 

Ի տարբերություն Մոսկվայի լիակատար ենթակայության տակ գտնվող Հայաստանի իշխանությունների՝ Անկարան և Բաքուն Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում հստակորեն հետամուտ են լինում սեփական շահերին: Սիրիայում ԻԼԻՊ-ին աջակցությամբ, այդ սպառնալիքի տարածման հեռանկարով Թուրքիան իր շուրջը պահեց ԱՄՆ-ին և Եվրոպային՝ ռուսական կործանիչը խոցելու թույլտվություն ստանալով նրանցից: Այդպիսով՝ փորձարկվեցին Ռուսաստանի կարողությունները, որը մեծ հաշվով անկարող գտնվեց որևէ բան լուծել Սիրիայում: Սակայն, դրանից հետո Ռուսաստանի հետ կրկին երկխոսելու ցանկություն առաջացավ թուրքերի մոտ, ինչը և արվեց Ադրբեջանի օգնությամբ, որի սանձազերծած ապրիլյան ագրեսիային Մոսկվան ուղղակի ստիպված էր արձագանքել:

Ընդ որում, Ադրբեջանը համաձայնում է անդամակցել ԵՏՄ-ին՝ բացառապես Արցախը ստանալու գնով: Թուրքիան դրանում աջակցում է վերջինիս՝ շանտաժի ենթարկելով Մոսկվային ՌԴ առանձին սուբյեկտներում  ռուսաստանցի մահմեդականների ինքնորոշման ձգտմանն աջակցությամբ: Որպես լոյալության համար գին՝ նշվում է Արցախը: Այդ իսկ պատճառով Ռուսաստանը հրահրեց ապրիլյան պատերազմը՝ ցույց տալու Հայաստանին իր լիակատար միայնության փաստը և, համապատասխանաբար, հանուն Բաքվի և Անկարայի շահերի Արցախի վերաբերյալ սեփական առաջարկներին համաձայնողությունը:

 

Այո, բայց այստեղ Մոսկվայի համար կա ՙկարմիր գիծ՚՝ հաշվի առնելով, որ Արցախի և Հայաստանի վերջնական հանձնումն ամենևին ռուսական շահերից չի բխում:

 

Չի բխում, քանի որ այդ դեպքում Թուրքիան Ադրբեջանի հետ միասին անխուսափելիորեն դուրս կհրավիրի Ռուսաստանին տարածաշրջանից, ինչը Մոսկվայում շատ լավ հասկանում են: Սակայն, կա նաև ԱՄՆ-Իսրայել տանդեմը, որին փորձում է դիմակայել պուտինյան Ռուսաստանը՝ այդ թվում բռունցք թափ տալով Ղարաբաղում: Եվ գլոբալ խաղացողների համար Հարավային Կովկասի կարևորության լույսի ներքո՝ Հայաստանն ուղղակի պարտավոր է, վերջապես, սեփական դերակատարությունն ունենալ տարածաշրջանի շուրջ աշխարհաքաղաքական գործընթացներում: Իրականությունն այն է, որ Հարավային Կովկասում ցանկացած կողպեք բացելու համար Մոսկվային միշտ հարկավոր է հայկական բանալի, որը, վերջապես, պետք է դադարենք նվիրել նրան: Հայաստանը շատ լավ կարող է ընդհանուր լեզու գտնել թե՛ Ադրբեջանի, թե՛ նույնիսկ Թուրքիայի հետ՝ առանց Ռուսաստանի միջնորդության, ինչն այդքան թանկ է մեզ վրա նստում: Բնական է, որ Ռուսաստանին դա ձեռնտու չէ, այդ պատճառով նախընտրում է պահպանել կրակը Ղարաբաղում՝ պարբերաբար վախեցնելով մեզ թուրքական յաթաղանով: Իրականում դա ամենևին այդպես չէ, ինչը մենք շատ լավ ցույց տվեցինք Արցախում: Անհրաժեշտության դեպքում, մի փոքր այլ մեթոդներով, ցույց կտանք նաև Թուրքիային:

 

Եվ այստեղ մենք սահուն կերպով անցում ենք կատարում Արևմտյան Հայաստանի  իսլամացված հայերին որպես աշխարհաքաղաքական գործոն օգտագործմանը…

 

Միանգամայն ճիշտ է: ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը Թուրքիայի փլուզման բավական լուրջ նախագիծ ունի, որում, Քուրդիստանի ստեղծմանը հավասար, նախատեսված է Արևմտյան Հայաստանի ստեղծում: Այդ նախագծի մասին, ի դեպ, տեղեկացված են մեր իշխանությունները և ոչ միայն: ԱՄՆ նման ծրագրերը մի քանիսն են: Վաշինգտոնում շատ լավ գիտակցում են, որ Թուրքիան արհեստական պետություն է՝ ստեծված, իմիջիայլոց, Լենինի ջանքերով: Եվ Թուրքիայի փլուզման ծրագրերի իրականացման դեպքում իսլամացված հայերի և Հայաստանի մասնակցությունն անխուսափելի է: ԱՄՆ-ը մեզանից շատ ավելի լավ գիտի Թուրքիայի տարածքում առնվազն 5 մլն նման էթնիկ հայերի առկայության մասին:

 

Այո, բայց դրա համար այդ մարդիկ նախևառաջ իրենց պետք է հայ զգան: Նրանք պատրա՞ստ են վերադառնալ իրենց ինքնությանը: 

 

Իսլամացված հայերն արդեն իրենց ինքնությանը վերադառնալու ճանապարհ են որդեգրել: Դիարբեքիրում, տեղական քրդական իշխանությունների թույլտվությամբ, արդեն գործում է Թուրքիայի հայերի միություն, որտեղ շրջակա գյուղերի բնակիչները հայերեն են սովորում: Համանման միություններ, հայոց լեզվի դասընթացներ են գործում Մուշում, Դերսիմում, Համշենում: Եվ սա միայն բաց տեղեկատվությունն է: Ըստ որում, հենց մահմեդական հայերն են կազմում այդ տարածքներում թուրքական և քրդական հասարակության ամենաակտիվ սոցիալական շերտը: Եվ առաջիկա 10 տարում այդ մարդիկ ակտիվորեն ՙկվերադառնան՚: Դա շատ լավ գիտեն ԱՄՆ-ում, Կանադայում, բայց, չգիտես ինչու, չեն ցանկանում իմանալ Հայաստանում: Վերջապես, Թուրքիայի ամենակենտրոնում ապրում են ալավի թուրքեր, ալավի քրդեր, ալավի զազաներ և ալավի արաբներ, որոնց ընդհանուր թիվը տատանվում է 18-ից մինչև 20 մլն: Այդ մարդիկ խիստ տարբերվում են սուննի թուրքերից և շաֆիիթ թուրքերից մշակույթի բարձր մակարդակով և սոցիալական ակտիվությամբ՝ կարևոր դեր խաղալով երկրի կառավարման գործում: Հատկանշական է, որ Աթաթուրքի հիմնած Թուրքիայի Ժողովրդա-դեմոկրատական կուսակցությունն այսօր 100%-ով կառավարվում է ալավիների կողմից: Այդ պատճառով Թուրքիայում Х ժամի ներքին կոնֆլիկտ կսկսվի հենց ալավիների և սուննիների միջև: Եվ հայեր միակ հավանական դաշնակիցն այդ Х ժամին Թուրքիայի ալավիները կլինեն: Այսպիսին է Թուրքիայի շուրջ աշխարհաքաղաքական իրավիճակը, և իրադարձությունների հետագա զարգացումը, այսպես թե այնպես, տեղի կունենա՝ այդ թվում ՙՀայկական հարցի՚ օգտագործմամբ:

 

Այո, բայց ներկայիս հայկական իշխանության պահպանման պայմաններում նման աշխարհաքաղաքական կոմբինացիան կարող է միայն նոր խնդիրներ ստեղծել Հայաստանի համար…

 

Թե ինչպես կօգտագործվի ՙՀայկական հարցը՚, կախված կլինի այդ թվում՝ Հայաստանից, որն առայժմ տարածաշրջանում որպես գործոն գոյություն չունի: Սակայն, մենք ուղղակի պարտավոր ենք տարածաշրջանային գործոն դառնալ՝ հաշվի առնելով, որ նման բարդ իրավիճակում չձգտել դրան՝ նշանակում է անմեղսունակության պիտակ կախել քեզ վրա:

Եվ Հայաստանի փրկության միակ ճանապարհը տեսնում եմ Հայաստանում շուտափույթ իշխանափախության մեջ՝ առանց արյունահեղության կամ հերթական ընտրությունների միջոցով: Իշխանափոխություն տեղի կունենա ընտրական գործընթացներից դուրս՝ հանդիսանալով աշխարհաքաղաքական փակուղուց երկրի դուրս գալու միակ հնարավորությունը: Եվ այս առումով նոր ուժերի բովանդակությունը, որոնք մինչև ընտրությունները կտանձնեն երկրի կառավարումը, կարևոր չէ: Կարևոր է, որ այդ ուժերն իրենց նախորդների պարտավորություններից հրաժարվելու և Ղարաբաղի շուրջ բանակցությունները զրոյից սկսելու հնարավորություն կստանան: Միայն այդ դեպքում Հայաստանը կվերածվի գործոնի: Արցախում այդ խնդիրը կարելի է ավելի հեշտ լուծել, օրինակ՝ նշանակելով Վիտալի Բալասանյանին ԼՂՀ Պաշտպանության բանակի հրամանատար: Այդ դիվանագիտական քայլն ինքնաբերաբար կհանգեցնի բանակցային գործընթացում գերակայությունների փոփոխման, քանի որ ընդդիմադիր գեներալ Բալասանյանը կարող է նաև չհամաձայնել Երևանի այս կամ այն որոշմանը՝ պարտադրված վերջինիս, օրինակ՝ Մոսկվայի կողմից: Սա տարբերակներից մեկն է միայն, որը պետք է իր ակտիվում ունենա և անհրաժեշտության դեպքում կիրառի ցանկացած նորմալ իշխանություն: Եվ այդ առումով այսօր ամենանպաստավոր պահն է Սերժ Սարգսյանի հրաժարականի համար, քանի որ հասարակության կողմից նրա անձի չընդունման աստիճանն այսօր հասել է եռման աստիճանի:

 

Այս բարդ իրավիճակում ձեռքերը լվանալով՝ նա արևմտյան գործընկերների օրինակով ՙռիսեթ՚ կանի՞:

 

Միանշանակ: Միայն այդ դեպքում նրան կհաջողվի խաղից դուրս գալ՝ առանց հայկական պետականության համար կորուստների: Եվ այսօր այդ ՙռիսեթի՚ ճիշտ ժամանակն է: