Հինգշաբթի, 2 Հուլիսի 2015 14:12

 

 Թվարկեք տվյալ փուլում հայ-ռուսական հարաբերությունների հիմնական խնդիրները:

 

Հայ-ռուսական հարաբերությունների հիմնական խնդիրը քաղաքական հռչակագրերի, կարգախոսների, բարեկամության մասին կենացների ավելցուկն է`վաղուց լուծման կարիք ունեցող իրական խնդիրների քննարկումների դեֆիցիտի պայմաններում: Դա մեր ընդհանուր խնդիրն է, համատեղ բիզնես նախագծերի ածանցյալը, որոնք նպաստում են առանձին անձանց և ոչ մեծ սոցիալական խմբերի բարգավաճմանը, բայց բացասաբար են անդրադառնում Հայաստանի քաղաքացիների սոցիալական դրության վրա: Առավել ակնհայտ դա դևսևորվեց ՙՀայաստանի էլեկտրական ցանցերի՚ հետ կապված իրավիճակում, երբ Հայաստանը, էլեկտրաէներգիա արտադրող ինքնաբավ երկիր լինելով, ամենաբարձր սակագինն ունի ԱՊՀ-ում: Նան ՙարդյունավետ մենեջմենթից՚ տուժում է նաև Ռուսաստանը, որտեղ այդ բառակապակցությունն արդեն հեգնանքով է հիշատակվում: Եվ բնական է, որ հայերը, համագործակցելով ոչ միայն Ռուսաստանի, այլ նաև Արևմուտքի երկրների հետ, ռուսական ՙարդյունավետ մենեջմենթը՚ համեմատում են արևմտյանի հետ`ակնհայտորեն ոչ առաջինի օգտին:  Միաժամանակ Հայաստանի բնակչության մեծ մասը շարունակում է առաջնահերթ համարել ռուսական ուղղությունը: Սակայն, վերոհիշյալ խնդիրները, մի շարք պատճառներով, որոնց մասին կարելի է միայն կռահել, սկսում են լուծվել միայն, երբ իրավիճակը գերհասունանում է: Ցավալի է, որ այսօր մենք ստիպված ենք ուսումնասիրել և վերլուծել նման խնդիրները երկկողմ հարաբերություններում, որոնք, ըստ էության, չպետք է լինեին:

 

Մի շարք պատճառներով, որոնք նույնիսկ Հայաստանում օբյեկտիվ են գնահատում, Ռուսաստանը հետևողականորեն փորձում է ամրապնդել Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները: Այնուամենյանիվ, այդ գործընթացը նույնքան օբյեկտիվ մտահոգություն է առաջացնում Երևանում: Արդյո՞ք դա հայ-ռուսական հարաբերությունների տեսանելի խնդիրներից մեկը չէ:

 

Մոսկվան, այսպես թե այնպես, միշտ երկխոսություն է վարելու Ադրբեջանի հետ: Ադրբեջանը Ռուսաստանի համար կարևոր գործընկեր է, որից շատ բան է կախված`Հյուսիսային Կովկասում կայունության պահպանման առումով: Անշուշտ, ռուս-ադրբեջանական համագործակցության թեման, այդ թվում`ռազմական, կա, և այդ թեման առանձնապես չի թաքցվում: Այլ բան է, որ Ադրբեջանը երկարաժամկետ առումով ռազմավարական միություններով չի կապի իրեն`ձգտելով պահպանել Ռուսաստանի, արևմտյան երկրների և Թուրքիայի հետ կապերի միջև հավասարակշռությունը:

Եվ Մոսկվա-Անկարա-Բաքու ռազմավարական եռանկյունու, էներգապաշարների արդյունահանման և տարանցման ոլորտում երեք երկրների հարաբերությունների խորացման վերաբերյալ խոսակցությունները, կարծում եմ, քիչ ընդհանրություն ունեն իրականության հետ: Դրա առաջին վկայությունը ՙԹուրքական հոսքի՚ շուրջ իրավիճակի անորոշությունն է, ինչի մասին պաշտոնական մակարդակով խոսում են արդեն Գազպրոմում: Ղարաբաղի շուրջ իրավիճակում ամեն ինչ ակնհայտ է և հանգում է այն փաստին, ըստ որի`քաղաքական, աշխարհաքաղաքական առումով Ռուսաստանը չի կարող տնօրինել երկրամասի ճակատագիրը, որն իրեն չի պատկանում, իր ընտրությունն արդեն կատարել է և ռեսուրսներ է գտնում  այն պաշտպանելու համար`բնականաբար Հայաստանի հետ սերտ միությամբ: Այս առումով հազիվ թե գտնվի այն ուժը, որն կստիպի ղարաբաղցիներին շեղվել ընտրած ուղուց:

 

Այսինքն` Լեռնային Ղարաբաղը Ռուսաստանի համար կարմիր գի՞ծ է Հայաստանի հետ հարաբերություններում:

 

Անշուշտ: Եվ հայ-ռուսական համաձայնագրերում առկա անվտանգության երաշխիքները, այսպես թե այնպես, վերաբերում են նաև Ղարաբաղին: Այս առումով հատկանշական է հայկական զինված ուժերի համար սպառազինություն գնելու նպատակով ռուսական 200 մլն դոլար վարկի տրամադրման մասին տեղեկատվությունը: Ակնհայտ է, որ ՌԴ-ն կշարունակի պահպանել ուժերի հավասարակշռությունը, ինչը ղարաբաղյանը հակամարտության ակտիվ փուլի չվերսկսման հիմնական երաշխիքն է:

 

Ցանկության դեպքում իշխանությունները կարող են ցրել ցերեկային ժամերին Բաղրամյան պողոտայում փոքրաթիվ ցուցարարներին: Այնուամենայնիվ, արդեն 10 օր է անցել, բայց դա չի արվում: Վարկած կա, ըստ որի` ակցիան ցանկանում են օգտագործել սեփական նպատակներով: Այդպես չե՞ք կարծում: 

Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի սակագների բարձրացման դեմ բողոքը փորձում են օգտագործել ամենատարբեր ուժեր: Գոյության իրավունք ունի նաև ներքին դրդապատճառի վարկածը`հաշվի առնելով, որ իրադարձությունները տեղի են ունենում Հայաստանի մայրաքաղաքի կենտրոնում: Իշխանությունները չեն ցրում հանրահավաքը`պատճառաբանելով  մասնակիցների շրջանում ագրեսիայի բացակայությամբ: Թեև, անկեղծ ասած, կենտրոնական պողոտայի փակումը, բավական լուրջ անհարմարություններ է ստեղծում առաջին հերթին երևանցիների համար:

Իշխանությունները զերծ են մնում արմատական գործողություններից`ամենատարբեր պատճառներով: Այնուամենայնիվ, իշխանությունների և ցուցարարների համար խիստ կարևոր է վերահսկել իրավիճակը և չհասցնել այն եզրագծին, որը դիտվեց հունիսի 29-ին, երբ բողոքը փորձեցին  իրենց ձեռքը վերցնել այլ ուժեր`այլ նպատակներով: Բարեբախտաբար, այժմ իրավիճակն ընդհանուր առմամբ իշխանությունների կողմից վերահսկվում է, թեև պողոտայի արգելափակումը դեռ որոշ ժամանակ կշարունակվի:

 

Այնուամենայնիվ, արդյո՞ք տվյալ իրավիճակը Մայդանի սպառնալիքի նուրբ ակնարկ է պարունակում:

 

Եթե նույնիսկ ենթադրենք, որ իրավիճակը Հայաստանում Մայդանի սպառնալիքի նուրբ ակնարկ է պարունակում, այստեղ շատ կարևոր է չտարվել նման նուրբ խաղերով: Ներկայիս բողոքը, ի տարբերություն անցած տարվա հոկտեմբերին ՙՀայ ազգային կոնգրեսի՚ և ՙԲարգավաճ Հայաստանի՚ կազմակերպած բողոքների, սոցիալական է: Սակայն, հաշվի առնելով, որ այն տեղի է ունենում Երևանի կենտրոնում`դրան, անշուշտ, հետևում են  ամենատարբեր ուժեր ինչպես իշխանության ներսում, այնպես էլ դրսում: Եվ եթե այդ դիտորդները կարծում եմ, որ այդպիսով կարելի է Հայաստանում մայդանային նախադրյալների առկայություն ցուցադրել, շատ կարևոր է, որ նրանք չանցնեն որոշակի սահմանագիծը:

 

Հասկանալով Հայաստանում նման ակնարկի առկայության պատճառները`բավական դժվար է հասկանալ ռուսաստանցի գործընկերների և փորձագետների կողմից Հայաստանի իրադարձությունները`որպես հերթական մայդան գնահատելու պատճառները...

 

Ամենից առաջ ասեմ, որ Ռուսաստանում կան նաև այլ գնահատակններ: Նշեմ նաև, որ թե’ Ռուսաստանում, թե’ Հայաստանում, իրոք, փոխադարձ օտարացմանն ուղղված որոշակի գործողություններ են տեղի ունեցել: Օրինակ, ռուսաստանցի որոշ քաղաքագետ ցավագին են արձագանքում մայդան բառին: Իսկ Հայաստանում այդ մասին գիտեն: Այդ պատճառով խիստ կարևոր է պարզել տեղի ունեցող իրադարձությունների էությունը`հասկանալով, թե ինչպես թույլ չտալ տեսականորեն նմանօրինակ զարգացումների հանգեցնող պայմանների առաջացումը: Չէ որ խոսքը միայն էլեկտրաէներգիայի սակագների հետ կապված խնդիրներով չի սահամնափակվում. Հայաստանում այնքան էլ լավ չէ գազի հետ կապված իրավիճակը:

 

Ինչպե՞ս  եք պատկերացնում ստեղծված իրավիճակից ելքը:

 

Ստեղծված իրավիճակից ելքը Հայաստանում ռուսական խոշոր նախագծերի տեղեկատվական լուրջ ուղեկցության մեջ է`բնականաբար, վերջիններիս աշխատանքի թերությունների հայտնաբերման և ժամանակին դրանց շտկման նպատակով: Ակնհայտ է, որ գոյություն ունեցող իրավիճակը, առաջին անհրաժեշտության ապրանքների և ծառայությունների գների մշտական աճը Հայաստանի բնակիչներին բարկացնում է, ինչպես կբարկացներ ցանկացած այլ երկրի, այդ թվում`Ռուսաստանի բնակիչներին: Որոշ բաներ կարելի է հարթել`կիրառելով համեմատաբար ոչ մեծ կազմակերպչական և հումքային ռեսուրսներ: Սակայն, չգիտես ինչու, դա չի արվում`ենթադրաբար շատ ուղղություներով Ռուսաստանի բավականաչափ քաղաքական և տնտեսական ռեսուրսների գործադրման պատճառով: 

Այնուամենայնիվ,  հաշվի առնելով, որ Հայաստանը ԵՏՄ անդամ է և Ռուսաստանի դաշնակիցը`շատ դժվար է հասկանալ իրավիճակը, երբ ԱՊՀ այլ երկրներ, օրինակ`նույն Ուկրաինան, օգտվում են Ռուսաստանի տրամադրած արտոնություններից, որոնցից չի օգտվում Հայաստանը:

 

Նույնիսկ պատերազմող Ուկրաինայում գազի, էլեկտրաէներգիայի գները շատ ավելի ցածր են, քան Հայաստանում...

 

Կարծում եմ, այդ ոչ նորմալ իրավիճակի մասին հարկավոր է խոսել: Եվ եթե Ռուսաստանը ինտեգրացիոն նախագիծ է ձևավորում, տվյալ դեպքում`ԵՏՄ-ն, ապա այդ նախագծում ներգրավված երկրների քաղաքացիները պետք է այդ նախագծից օգուտ զգան: Մենք փորձում ենք այդ թեմաները լուսաբանել մեր ռեսուրսներում, և հուսով ենք, որ մեր կազմակերպած փորձագիտական բանավեճերի եզրակացություններն ազդեցություն կունենան Հայաստանի նկատմամբ Ռուսաստանի քաղաքականության վրա: