Հրանտ Արարատովիչ, կիսվեք, խնդրեմ, Ձեր կարծիքով այն առնչությամբ, թե արևմտյան
հատվածական
պատժամիջոցները
որքանով
կարող
են
ազդել
Ռուսաստանի`Հայաստանի
հետ
տնտեսական
սերտ
հարաբերությունների
մեջ
գտնվող
և
մեր
ռազմավարական
գործընկերը
հանդիսացող
երկրի
տնտեսության
վիճակի
վրա:
Եթե ընթացիկ տարվա առաջին եռամսյակում Ռուսաստանում արձանագրվել է
0.9% տնտեսական
աճ,
ապա
մայիսին
աճ
ընդհանրապես
չի
եղել:
ՀՆԱ
ցուցանիշը
երկրորդ
եռամսյակի
համար
դեռ
չի
հրապարակվել:
Այնուամենայնիվ,
արդեն
կարելի
է
խոսել
ռուսական
տնտեսության
անկման
մասին:
Եթե
խոսենք
ՀՆԱ-ի վրա ԱՄՆ և Եվրոպայի
ընդունած
հատվածական
պատժամիջոցների
անմիջական
ազդեցության
մասին,
ապա
այստեղ
մի
քանի
գնահատական
կա`0.2%
աճից
մինչև
զգալի
անկումը:
Միաժամանակ
սպասվում
է
ֆոնդային
ինդեքսների`մինչև
25% նվազում:
Այնուհետև,
չնայած
այն
բանին,
որ
նավթի
գներն
առայժմ
կայուն
են
և
կազմում
են
մեկ
բարելի
դիմաց
շուրջ
$100, այնուամենայնիվ,
կարելի
է
կանխատեսել
դեֆիցիտային
բյուջե,
ինչի
առնչությամբ
թե’
նախագահը,
թե’
կառավարությունն
ստիպված
կլինեն
ՙօգնության
կանչել՚
կուտակված
բարեկեցության
ֆոնդին:
Սակայն,
ամենավատն
այս
իրավիճակում
երկրից
կապիտալի
կանխատեսվող
փախուստն
է,
որը
տարեվերջին
կարող
է
հասնել
150 - 200 մլրդ
ԱՄՆ
դոլարի:
Դրանք
հիմնականում
օտարերկրյա
ներդրողների
գումարներն
են,
որոնք
դուրս
կգան
ռուսական
ակտիվներից,
կազատվեն
ռուսական
ընկերությունների
բաժնետոմսերից`
հատկապես
նրանց,
որոնք
անմիջականորեն
արևմտյան
պատժամիջոցների
տակ
են
հայտնվել:
Պատժամիջոցների
հիմնական
չարիքը
ռուսական
տնտեսության
համար
ֆինանսավորման
աղբյուրների
և
տեխնիկական
զարգացման
փակումն
է:
Եվ ես ուղղակի վստահ եմ, որ Ռուսաստանն, այնուամենայնիվ լուրջ առիթ է տվել,
որպեսզի
Արևմուտքը
ճնշի
և
նույնիսկ
ոչնչացնի
ռուսական
տնտեսությունը:
Ռուսների
սպասումները,
թե
Արևմուտքը
նույնչափ
կախված
է
Ռուսաստանից,
որքան
Ռուսաստանն
Արևմուտքից,
չեն
արդարացել:
Եվ կրկնվեմ, ամենամեծ խնդիրը Ռուսաստանի համար կապիտալի փախուստը և տեխնոլոգիաներից օգտվելու հնարավորությունից
զրկվելը
կլինի:
Բայց ռուսաստանցի որոշ վերլուծաբաններ այլ փաստարկներ
ունեն:
Նրանք
ասում
են,
որ
չկա
չարիք
առանց
բարիքի,
և
պատժամիջոցները
երկրին
ներմուծման
փոխարինման
կդրդեն:
Երբեմն
բերվում
է
տնտեսապես
ամրացած
Իրանի
օրինակը:
Որպես տնտեսագետ, մարդ, ով մի քանի տարի կառավարության ղեկավարի պաշտոնն
է
զբաղեցրել,
ասեմ,
որ
ներմուծման
փոխարինման
վերաբերյալ
ցանկացած
խոսակցություն
հորինվածք
և
նույնիսկ
հիմարություն
է:
Մենք
ապրում
ենք
աշխարհում,
ուր
կա
կոոպերացիա
և
աշխատանքի
բաժանում:
Եթե
մասնակցում
ես
այդ
գործընթացներին,
կզարգանաս,
եթե
չես
մասնակցում,
կարող
ես
զարգանալ
ԽՍՀՄ
մոդելով,
և
մի
օր
այդ
ամենը
կպայթի:
Իրանն,
իհարկե,
երբեմն
տնտեսության
աճի
բավականին
լավ
տեմպեր
է
ապահովել,
բայց
երբ
վերջինիս
տնտեսությունը
բախվել
է
համաշխարհային
տնտեսությանը,
այն
չի
դիմացել
մրցակցությանը:
Հավատացեք,
ցանկացած
տնտեսություն
պետք
է վերարտադրվի ավելի մեծ տարածությունում, քան ինքն է: Օրինակ`Ռուսաստանի
պես
մեծ
պետության
տնտեսությունն
ուղղակի
պարտավոր
է
վերարտադրվել
համաշխարհային
տնտեսությունում,
և
վերարտադրվելով
համաշխարհային
տնտեսությունում`այն հաստատում
կամ
չի
հաստատում
իր
զարգացման
արդյունավետությունը:
Բայց
եթե տնտեսությունը զարգանում է ինքն իր մեջ, վաղը նման զարգացումը,
ինչպես
ԽՍՀՄ-ում էր, կհանգեցնի
դատարկ
վաճառասեղանների
և
դեֆիցիտի`չնայած
տնտեսական
աճի
ցուցանիշներին:
Իհարկե,
ներմուծման
փոխարինումից
կարելի
է
կարճաժամկետ
էֆեկտ
ստանալ,
սակայն
դա
շատ
թանկ
վերարտադրություն
կլինի:
Ինչպես
ԽՍՀՄ-ում, երբ մեկ քմ կացարանի
կառուցումը
գրեթե
3 անգամ
ավելի
ռեսուրսներ
է
խժռել,
քան
Արևմուտքում:
Եվ
այդ
ամենն
այն
պատճառով,
որ
ոչ
ոք
չի
մտածել
այդ
պահին
արդեն
գոյություն
ունեցող`
շինարարության
ավելի
արդյունավետ
տեխնոլոգիաների
ներդրման
մասին:
Լավ, բայց կա ռուսաստանցի փորձագետների կողմից հնչող
ևս
մեկ
փաստարկ,
ովքեր
կոչ
են
անում
չվախենալ
պատժամիջոցներից:
Խոսքը
վերաբերում
է
երկրի
նավթագազային
եկամուտներին:
Ռուսաստանի
էներգահամալիրի
շրջափակումը
կհանգեցնի
էներգառեսուրսների
գների
աճի,
և,
այնուամենայնիվ,
մնալով
համաշխարհային
շուկաներ
դրանց
մատակարարը`երկիրը
կկարողանա
լիովին
փոխհատուցել
պատժամիջոցներից
իր
կորուստները:
Ռուսական բյուջեի երկամտի կեսից ավելին գազը և նավթային ճյուղն են: Սակայն, նավթ, որպես այդպիսին, Ռուսաստանում այնքան էլ շատ չի, վերջին
ժամանակներս
շատ
է
խոսվել
նոր
հանքավայրերի
շահագործման
անհրաժեշտության
մասին,
իսկ
հասանելի
նավթն
այնքան
էլ
շատ
չի:
Արևմուտքին
դա
լավ
հայտնի
է,
և
պատահական
չէ,
որ
պատժամիջոցները
շոշափել
են
հենց
տեխնոլոգիական
ոլորտը`սահմանափակելով
հանքավայրերի
շահագործման
և
վերամշակման
արդյունաբերության
համար
սարքավորման
մատակարարումները:
Իսկ
նավթի
ընդհանուր
համաշխարհային
արտադրությունում
Ռուսաստանն
զբաղեցնում
է
կարևոր,
բայց
ամենևին
ոչ
հիմնական
տեղը,
վերջինիս
ոչ
քիչ
մասը
գնում
է
վառման
մազութի
և
ավիակերոսինի
արտադրությանը,
բայց
շուկայի
այս
հատվածում
էլ
այն
համեստ
տեղեր
է
զբաղեցնում:
Ինչ
վերաբերում
է
գազին,
այստեղ
իրավիճակը
կարող
է
էլ
ավելի
վատ
լինել:
Աշխարհում
թերթաքարային
գազի
արդյունահանման
ավելացման
հետ
կապված
ինտենսիվ
գործընթացներ
են
տեղի
ուենում`ինչպես
ԱՄՆ-ում, այնպես
էլ
Եվրոպայում:
Ավելին,
արևմտյան
երկրներն
ակտիվորեն
անցում
են
կատարում
էներգիայի
այլընտրանքային
աղբյուրների:
Մինչև
2020 թվականը
Եվրոպայի
էներգետիկայի
ավելի
քան
20%-ը
հիմնված
կլինի
այլընտրանքային
աղբյուրների
վրա:
Այդ թվում, ինչպես հայտնի է, կսկսվի Անատոլիական խողովակաշարի (TANAP) ինտենսիվ
կառուցումը,
որը
կարող
է
ծածկել
Եվրոպայի
սպառողների
երկնագույն
վառելիքի
պահանջարկի
ավելի
քան
մեկ
քառորդը:
Միանգամայն ճիշտ է, արդեն խթանվում են Ռուսաստանի շրջանցմամբ նոր էներգախողովակաշարերի անցկացման
հարցերը:
Եվրոպական
որոշ
խոշոր
երկրներ,
որոնք
խիստ
կախված
են
ռուսական
գազից`Գերմանիան
և
Իտալիան,
վաղը
որոշակի
էներգետիկ
ռեսուրսներից
օգտվելու
հնարավորության
երաշխիքներ
կպահանջեն
ԱՄՆ-ից: Իսկ դրանց
փոխարինման
հնարավորություններ
կան`նույն
Կատարը,
Նորվեգիան,
Շոտլանդիան,
Հյուսիսային
ծովը:
Չեմ
կասկածում,
որ
Իրանի
հետ
մերձեցման
միտումը
նույն
նպատակն
է
հետապնդում:
Եվս մեկ փաստարկ. քանի որ Արևմուտքը մեզանից երես է դարձնում, մենք գնում ենք դեպի Արևելք: Ի՞նչ կասեք Չինաստանի հետ մերձեցման և վերջինիս հետ հսկայական ընդհանուր շուկա ձևավորելու տեսակետի առնչությամբ:
Նման բան չի լինի:Չինաստանը միշտ կլիմիտավորի Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները: Չինաստանը
երկիր
է,
որը
Չինական
պատ
է
կառուցել,
հիշեք
այդ
մասին:
Ավելին,
եթե
ժողովրդագրական
իրավիճակը
երկու
երկրներում
մոտ
լիներ,
դեռ
կարելի
էր
հասկանալ:
Իսկ
Ռուսաստանը
չի
բացի
իր
սահմանները
Չինաստանի
առջև
և
հասկանալի
պատճառներով
կտրուկ
չի
բարձրացնի
չինական
էթնոսի
բաժինը
Հեռավոր
Արևելքում:
Երբեմն
ես
մտածում
եմ
Չինաստան-Ճապոնիա-Ռուսաստան
եռապետության
ձևավորման
հնարավորության
շուրջ,
որը
կարող
է
գերիշխել
համաշխարհային
տնտեսությունում,
բայց
հասկանում
եմ,
որ
նման
եռապետությունն
անհնար
է,
այն
երբեք
չի
լինի:
Չինացիները
երբեք
համերաշխ
չեն
լինի
ճապոնացիների
հետ
և
առանձնապես
համերաշխ
չեն
լինի
ռուսների
հետ:
Ավելին,
Չինաստանին
ձեռնտու
է
Ռուսաստանին
հասված
հարվածը:
Քանի
որ
եթե
չլիներ
Ուկրաինայի
հետ
կապված
այդ
պատմությունը,
Արևմուտքը
ստիպված
կլիներ
իր
հարվածն
ուղղել
Չինաստանի
կողմը,
որը
փաստորեն
սկսել
է
իր
զարգացմամբ
առաջ
անցնել
Արևմուտքից:
Ավելին,
այս
իրավիճակում,
եթե
Չինաստանը
հանկարծ
Ռուսաստանի
հետ
շատ
սերտ
մերձեցման
գնա,
Արևմուտքը,
և
առաջին
հերթին`ԱՄՆ-ը, կսկսի
պատժամիջոցներ
կիրառել
Չինաստանի
նկատմմաբ,
ինչն
իրեն
ձեռնտու
չէ:
Եթե
ավելի
խորը
նայենք,
գոյություն
ունեն
բազմաթիվ
բնագավառներ,
որտեղ
Չինաստանը
և
Ռուսաստանը
մրցակցում
են:
Օրինակ`Չինաստանը
ցանկանում
է
աշխարը
լցնել
իր
տեխնոլոգիաներով,
նույն
արևային
կայաններով,
և
այստեղ
Ռուսաստանն
իր
ավանդական
էներգետիկայով
խանգարում
է:
Ավելի
սերտ
համագործակցություն,
իհարկե,
հնարավոր
է,
բայց
միայն
առանձին
առնչման
կետերում,
ոչ
ավելին:
Այդ
պատճառով
Չինաստանի
նպատակների
մեջ
չի
մտնում
ուժեղացնել
Ռուսաստանը
և
հակառակ
գնալ
Արևմուտքին:
Այն
ավելի
շատ
շահագրգռված
է
Ռուսաստանի,
քան
ԱՄՆ-ի տնտեսության
թուլացմամբ:
Չինաստանը
4 տրլն
դոլար
արժութային
պահուստներ
ունի,
որոնք
պահվում
են
ԱՄՆ-ում: ԱՄՆ և Եվրոպայի
տնտեսության
թուլացումը
ձեռնտու
չէ
Չինաստանին,
այդ
երկրները
չինական
արտադրանքի
իրացման
հիմնական
շուկաներն
են:
Այդ
պատճառով
ակնհայտ
է,
որ
Չինաստանը
շատ
զգուշավոր
քաղաքականություն
է
վարելու,
և
ռուս-չինական
տանդեմ
չի
ստացվի:
Իմաստ
չկա:
Ռուսաստանի նկատմամբ հատվածական պատժամիջոցներն ինչպե՞ս կարող
են
անդրադառնալ
Մաքսային
միության
ներսում
իրադրության
վրա:
Չե՞ք
կարծում
արդյոք,
որ
ամերիկացիները
մտադիր
են
մեկ
կրակոցով
երկու
նապաստակ
սպանել:
Մի
կողմից`թուլացնել
Ռուսաստանին,
մյուս
կողմից`խառնաշփոթ
ստեղծել
ՄՄ-ում և խաչ դնել ԵԱՏՄ ձևավորման
վրա:
Եվ
կարո՞ղ
են
արդյոք
ոչ
ֆորմալ
բնույթի
ինչ-որ պատժամիջոցներ
լինել
ԵԱՏՄ
գծով
Ռուսաստանի
դաշնակիցների
նկատմամբ:
Չէ
որ,
Արևմուտքը
տիրապետում
է
նման
գործիքների:
Կարծում եմ, որ Արևմուտքը Մաքսային միությանը հարված հասցնելու ծրագիր չունի: ԱՄՆ-ը չի հարվածի, օրինակ`Ղազախստանի տնտեսությանը: Այն հիմա իրենց
շատ
հարակավոր
է`որպես
էներգետիկ
գործընկեր,
բայց,
հնարավոր
է,
այնպես
անեն,
որ
Ռուսաստանի
հետ
միասին
փոքր-ինչ տուժի
Բելառուսը:
Ինչ
վերաբերում
է
Հայաստանին,
վստահ
եմ,
որ
այժմ
այն
մեզնով
զբաղվելու ժամանակ չունի: Բայց եթե պարզվի, որ Հայաստանն օգտագործվում է ռուսական
ընկերությունների
կողմից
շրջափակումից
դուրս
գալու
համար,
իհարկե,
Հայաստանը
լուրջ
նախազգուշացում
կստանա:
Այսինքն`նույն կերպ, ինչպես ԱՄՆ-ը պարբերաբար փակել է որոշ ոլորտներում Իրանի հետ համագործակցության մեր հնարավորությունները:
Կարելի
է
հիշել,
այսպես
կոչված,
երկակի
նշանակության
սարքավորման
վերաարտահանման
հետ
կապված
պատմությունը:
Լիովին ճիշտ է: Հասկացեք, հայաստանյան տնտեսության 17%-ը գտնվում
է
ռուսական
ընկերությունների
ձեռքում:
Դրանից
որոշներն
արդեն
պատժամիջոցների
տակ
են
հայտնվել:
Դա
վատ
է:
Միանգամայն
համոզված
եմ,
որ
ռուսական
ընկերությունների
ղեկավարներն
արդեն
շրջաբերականներ
են
ուղարկել
իրենց
բոլոր
դուստր
ընկերություններին,
այդ
թվում
հայկական`կապիտալ
ծախսերը
կրճատելու
պահանջով:
Գտնում եք, որ այդ կերպ պատժամիջոցները կանդրադառնան մեր տնտեսության
վրա՞:
Այդ պատժամիջոցները, ուզենք թե չուզենք, կանդրադառնան մեզ վրա: Խոսելով
Մաքսային
միության
մասին`ասեմ,
որ
հիմա
Ռուսաստանին
ձեռնտու
չէ,
որպեսզի
Հայաստանը
վերջինիս
անդամ
դառնա:
Եթե ես, պատկերավոր ասված, նստած լինեի Կրեմլում, դա չէի անի: Պատժիչ շրջափակման պայմաններում Հայաստանը դեպի արտաքին
աշխարհ
փոքրիկ
օդանցք
բացելու
հնարավորություն,
շանս
է:
Հայաստանն
էլ
ոչ
մի
դեպքում
չպետք
է
շտապի:
Մեր
երկիրն`ԱՀԿ-ին անդամակցության
իր
լիբերալ
ռեժիմով,
դեռ
կարող
է
պետք
գալ`առնվազն
Իրանի
հետ
հարաբերությունների
համար:
Իսկ
ԱՄՆ
կողմից
Հայաստանին
պատժելն
այդքան
էլ
հեշտ
չէ,
չէ
որ
ԱՄՆ-ում գոյություն
ունի
հայկական
հզոր
լոբբի,
որը
թույլ
չի
տա
նեղացնել
երկրին:
Եվ,
վերջիվերջո,
ո՞րն
է
մեր
մեղքը:
Ինչու՞
մեզ էլ պատժել: Անձամ ես կարծում եմ, որ այսօր Հայաստանին պետք չէ որևէ միության անդամակցել, նույնսկ եթե չլինեին Ուկրաինայի այդ իրադարձությունները, իսկ հիմա`առավել
ևս:
Այլ
բան
է`հասկանու՞մ
են
դա
Ռուսաստանում:
Երբեմն
ինձ
թվում
է,
որ
Կրեմլում
շատ
կոպիտ
են
կառավարում,
չկա
իրավիճակի
կառուցողական
և
օբյեկտիվ
վերլուծություն,
չեն
հաշվարկվում
այս
կամ
այն
քայլերի
հետևանքները:
Իսկ ի՞նչ հետևանքներ կլինեն մեր տնտեսության համար: Առաջին հերթին, հավանաբար, տրանսֆերտների նվազումը, ինչը կարող
է
ազդել
մակրոկայունության
վրա:
Պատժամիջոցների հետևանքները Հայաստանի համար զգալի կլինեն: Բայց հենց տարնսֆերտների առնչությամբ այդքան
էլ
մտավախություն
չունեմ:
Քանի
որ
մի
կողմից`դրանք,
ռուսական
տնտեսության
անկման
և
բնակչության
եկամուտների
նվազման
հետ
միասին,
պետք
է
կրճատվեն,
բայց
մյուս
կողմից`հարկավոր
է
հաշվի
առնել
դեպի
Ռուսաստան
միգրացիոն
հոսքի
աճը:
Ռուսաստանից
տրանսֆերտներ
կատարող
հայերի
քանակը
տարեցտարի
մեծանում
է:
Դա
կարող
է
փոխհատուցել
կորուստները,
և
ամեն
բան
կախված
կլինի
այն
բանից,
թե
ինչ
տեմպերով
անկում
կապրի
ռուսական
տնտեսությունը:
Անցած
տարի
շուրջ
50 հազար
մեկնածները
մեկ-երկու
տարի
անց
կսկսեն
գումարներ
ուղարկել
հայրենիք:
Սակայն,
թե
ինչպիսին
է
այդ
ոլորտում
հստակ
իրավիճակը,
մենք
չգիտենք,
քանի
որ
չկա
ԿԲ
կողմից
դրա
լուրջ
վերլուծություն,
ինչի
մասին
բազմիցս
ասել
եմ:
Եվ,
այնուամենայնիվ,
կարելի
է
ասել,
որ
տրանսֆերտների
սպասվող
հետագա
աճ
չի
լինի:
Ես
ռիսկեր
եմ
տեսնում
էներգետիկայի
բնագավառում,
որի
ակտիվների
մեծ
մասը
ռուսական
ընկերությունների
ձեռքում
է:
Նոր
ներդրումներ
չեն
լինի,
զարգացում
համապատասխանաբար
նույպես
չի
լինի,
էներգակիրների
մատակարարումների
մասով
Հայաստանի
և
Ռուսաստանի
միջև
պայմանագրերն
այնպիսին
են,
որ
այլընտրանքային
աղբյուրներ
զարգացնել
չենք
կարող:
Եվ
բացառված
չէ,
որ
ռուսական
էներգաընկերությունները
կրկին
դիմեն
սպառողների
համար
սակագների
բարձրացման
հայտերով:
Որոշակի
ռիսկեր
են
թաքնված
նաև
ֆինանսական
ոլորտում`հատկապես
հայկական
բիզնեսի
վարկավորման
աղբյուրների
սահմանափակման
առումով:
Ռիսկեր
կան
նաև
ռուսաստանյան
շուկայում
Հայաստանի
արտահանման
ներուժի
նեղացման
առումով`այնտեղ
սպառողական
պահանջարկի
նվազման
հետ
կապված:
Պետք
չէ
նաև
ֆինանսական
օգնություն
ակնկալել
Ռուսաստանից`որպես
կայունացման
վարկեր,
ինչպես 2009 թվականին էր: Պատժամիջոցները կարող են ազդել
նաև
այն
բանի
վրա,
որ
ՄՄ-ին անդամակցելիս
Հայաստանը
պատշաճ
մակարդակի
արտոնություններ
չի
ստանա,
ինչը
մենք
ակնկալում
էինք:
Եվ,
վերջապես,
եթե
պատժամիջոցների
նկատմամբ
մոտեցումն
ԱՄՆ
կողմից
շատ
կոշտ
լինի,
ապա
մեզ
էլ
կարող
են կոշտ ակնարկ անել: Արդեն, ինչպես գիտեք, այդ առնչությամբ հանդես է եկել Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանը:
Բայց, ինչպես հայտնի է, ցանկացած բարդ իրավիճակից կարելի է ինչ-որ օգտակար բան վերցնել: Եթե հաշվի առնենք, որ Ռուսաստանը ներմուծման փոխարինման կարիք ունի, հայկական ընկերությունների առջև անսահմանափակ
շուկա
կբացվի
գյուղատնտեսական
արտադրանքի,
կաթնամթերքի,
հանքային
ջրերի
և
այլնի
արտահանման
համար:
Բայց,
ցավոք,
փորձը
ցույց
է
տվել,
որ
մենք
նախաձեռնող
չենք
հնարավորության
նման
պատուհանների
հարցում:
Հնարավոր
է,
հայկական
շինարարական
ընկերություններն
օգտվեն
Ռուսաստանի
շինարարական
շուկայում
բացված
այդ
հատվածից,
որտեղ
այժմ
ակտիվորեն
աշխատում
են
մոլդովացիները
և
ուկրաինացիները:
Սակայն,
մեր
շինարարական
ոլորտի
նորարարականության
մակարդակը
բավականին
ցածր
է
և
մի
շարք
պարամետրերով
զիջում
է
մրցակիցներին:
Եվս մեկ առավելությունն այն է, որ պետք է սպասել Իրանի հետ տնտեսական հարաբերությունների կտրուկ բարձրացում:
Իրանի
դերը
կմեծանա,
և
եթե
արտաքին
աշխարհի
հետ
Իրանի
մերձեցման
միտումը
շարունակվի,
երկիր
կարող
են
հոսել
իրանական
կապիտալները,
այդ
թվում`տնտեսության
այնպիսի
ոլորտներում,
որոնք
ավելի
վաղ
պատժամիջոցների
պատճառով
հասանելի
չէին`մեքենաշինություն,
հաստոցաշինություն
և
այլն:
Բարեբախտաբար
Հայաստանի
կադրային
ներուժը
դեռ
չի
սպառվել:
Չնայած այն բանին, որ աշխարհաքաղաքական նոր իրավիճակի հետ կապված`կբարձրանա Ադրբեջանի դերը`բացառված չէ, որ կբարձրանա նաև Հայաստանի պահանջարկը: Այդ պատճառով պատահական չէ, որ Արևմուտքն սկսել է արագացնել հայ-ադրբեջանական հակամարտությունից ելքի գործընթացը,
որը
պետք
է
վերաձևակերպվի
ադրբեջանա-ղարաբաղյան
հակամարտության:
Բայց
սա
արդեն
այլ
թեմա
է:
Political analyst: only way to change situation in Armenia is extraordinary parliamentary elections
Armenian general rules out any provocations on Armenian-Turkish border as long as Russian flag hoisted there 
Crossroads of Peace project divorced from reality 
Armenia could hardly join EU of recent years - Boris Navasardyan
Armenian authorities` actions evidence of country`s movement to elimination of statehood - expert 
May One procession to take place in Yerevan 
Tehran: foreign troops` presence in South Caucasus does not contribute to establishment of security, stability
Lavrov: Unilateral concessions by Armenian authorities make Armenia`s borders undefined
Armenia`s premier meets with residents of Berkaber
Rally in name of Armenian statehood starts in Voskepar 
No return to historical Armenia idea! Pashinyan calls on
Stark and unpleasant as it might be to the Washington establishment, that the best guarantors of Armenian security are Russia and Iran - The American Conservative
Armenian authorities` policy could affect country`s regional, international prospects - Russian MP
Armenia needs teams work of all active people - expert
Moscow "testing" its relations with Yerevan
Pashinyan: External forces also provoked main force organizing ethnic cleansing in Karabakh
Our political force will follow path of institutional solutions - ex-mayor of Yerevan 
Large-scale events planned in April - Pashinyan
Armenian people has to choose between war or premier`s resignation
EU increases humanitarian aid to displaced Karabakh Armenians with EUR 5.5 million
