Երեթշաբթի, 11 Օգոստոսի 2015 08:44

  

Աշնանը, տևական ընդմիջումից հետո, Մինսկի գործընթացի շրջանակում կկայանա Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հերթական հանդիպում: Բազմաթիվ գործընկերներ և փորձագետներ արդեն այսօր պնդում են, որ առանց «մադրիդյան սկզբունքների» մանրակրկիտ ձևաչափման, որոնք ընկած են կարգավորման գործընթացի հիմքում, հանդիպումը կավարտվի բացառապես հերթական դեկլարատիվ հայտարարություններով: Ինչպիսի՟ն են Ձեր կանխատեսումները:

 

Այդ ձգձգված հակամարտության կարգավորումը հնարավոր է միայն տարածաշրջանային մասշտաբով, հաշվի առնելով, որ գլոբալ խաղացողները, թե ուղիղ, և թե փոխաբերական իմաստով, շատ հեռու են գտնվում այդ հակամարտության տարածաշրջանից: Նրանք լիովին չեն հասկանում հիմնախնդրի բարդությունը, և հետաքրքրություն էլ չունեն դրա նկատմամբ: Չի կարելի Ղարաբաղյան հակամարտության իրական կարգավորմանը մոտ թողնել ԱՄՆ-ին և ՆԱՏՕ-ի նրա դաշնակիցներին, հաշվի առնելով, որ նրանց կողմից Իրաքում, Աֆղանստանում և Լիբիայում պրոբլեմների լուծումը բերեց անդադար արյունահեղության և ահաբեկչության աճի: Այս առումով` եթե Հարավային Կովկասի ժողովուրդները չեն ուզում կիսել իրաքցիների, լիբիացիաների և աֆղանների ճակատագիրը, ապա նրանք չպետք է ՆԱՏՕ-ին մոտ թողնեն ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմանը: Այլ խոսքով, հակամարտությունը բացառապես պետք է լուծվի տարածաշրջանային երկրների` Ռուսաստանի, Իրանի և Թուրքիայի օժանդակությամբ: Այսօր այդ երկրների միջև աշխատանքային, վստահելի հարաբերություններ են տիրում: Իհարկե, պրոբլեմներ կան, բայց դրանք այնքան էլ բարդ բնույթի չեն: Հենց տարածաշրջանային մասշտաբն է, որ ի վիճակի է կարգավորել ղարաբաղյան հակամարտությունը: Մոսկվան, Թեհրանը և Անկարան, ի տարբերություն ավելի հեռավոր մայրաքաղաքների, անկասկած, շահագրգռված են տարածաշրջանի կայուն զարգացման, Հարավային Կովկասն անարգել տարանցիկ գոտի դարձնելու մեջ, իսկ նրա երկրները` հուսալի և զարգացող գործընկերներ դարձնելու մեջ:

 

Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ Ուորլիքի վերջին հայտարարությունները առաջին հայացքից վկայում են տեղապտույտի մեջ գտնվող ղարաբաղյան կարգավորման նախաձեռնությունն իր ձեռքը վերցնելու ԱՄՆ ցանկության մասին: Այդ ֆոնին 1994 թվականից ի վեր ստատուս քվոյի պահպանմամբ շահագրգռված Մոսկվան շարունակում է հարաբերական իներտություն դրսևորել: Ինչպե՟ս եք գնահատում Ռուսաստանի նման քաղաքականության ռացիոնալության աստիճանը:

 

Իմ կարծիքով, եթե Ռուսաստանը քայլեր չձեռնարկի ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ, վաղ թե ուշ, նրա փոխարեն դա կանեն ուրիշները, առաջին հերթին` ԱՄՆ և ԵՄ նրա դաշնակիցները: Դժբախտաբար, 1994 թվականից ի վեր կարգավորման գործընթացի շուրջ ոչ մի լուրջ փոփոխություն չի արձանագրվել, այդ թվում` Մոսկվայի դրդմամբ: Մոսկվայում կարծում են, թե ստատուս քվոյի պահպանումը բխում է իրենց շահերից և դրանով բավարարվում են: Սակայն վերջին միտումները, մասնավորապես, ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքի հայտարարությունները խոսում են Ռուսաստանի «պատասխան» քայլերի անհրաժեշտության մասին: Այսօր ԱՄՆ բավականին արտոնյալ դիրքեր ունի Հարավային Կովկասում, և դրանց էլ ավելի զարգացումն ու ամրապնդումը բացառապես ժամանակի գործ է: Նահանգների ձեռքերը, պարզապես, դեռ չեն հասել Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորմանը, բնականաբար` իրենց պատկերացմամբ: Եվ հարցը, նույնիսկ, այն չէ, որ ԱՄՆ դրա համար ռեսուրս չունի: Պարզապես, այսօր աշխարհում կան ավելի կարևոր աշխարհագրական կետեր, որտեղ Վաշինգտոնը պաշտպանում է սեփական շահերը: Վերջիվերջո, կգա Հարավային Կովկասի և, առաջին հերթին, Լեռնային Ղարաբաղի հերթը: Եվ եթե մինչ այդ Ռուսաստանը չփորձի կարգավորել հակամարտությունը` համապատասխան իր շահերին, ապա ժամանակի ընթացքում լիովին կհեռացվի տարածաշրջանային խնդիրների լուծումից:

Այսօր  ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահության, իր տնտեսական ներկայության շնորհիվ Ռուսաստանն ազդեցություն ունի ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ադրբեջանում, որոնց ղեկավարությունն առկա պայմաններում չի կարող հաշվի չառնել Ռուսաստանի շահերը` փորձելով երկխոսություն վարել և Մոսկվային ընդառաջ քայլեր ձեռնարկել: Եթե Ռուսաստանն այսօր դրանից չօգտվի, իրավիճակը կարող է նաև փոխվել, ինչից հետո ԱՄՆ և ԵՄ անպայման կզբաղեցնենք նրա տեղը: Իսկ դա իր հերթին անխուսափելիորեն բացասաբար կանդրադառնա ինչպես Հայաստանում Ռուսաստանի ռազմական, այնպես էլ տնտեսական ներկայության վրա` ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ադրբեջանում, ու նաև Հարավային Կովկասում` ընդհանուր առմամբ:

 

Ի դեպ` ազդեցության մասին: Հայաստանում և, գլխավորը, Ադրբեջանում արդեն հայտնվել է վարկած, որի համաձայն, Գերման Ստերլիգովը համարվում է Լեռնային Ղարաբաղում Կրեմլի ազդեցության գործակալ: Համաձայնեք, որ անկախ դրա հավաստիության աստիճանից, նախկին մուլտիմիլիոնատիրոջ հայտնվելը չճանաչված հանրապետությունում չի կարող հարցեր չառաջացնել …

 

Ռուսաստանցի գործարար Գերման Ստերլիգովին, հաստատ, Կրեմլը չի ուղարկել Լեռնային Ղարաբաղ: Իմ կարծիքով,  վաղուց Կրեմլի բարեհաճությունը չվայելող այդ օլիգարխի գործողությունները ոչ մի կերպ չի կարելի կապել Ռուսաստանի պաշտոնական քաղաքականության հետ: Այդ իմաստով Ստերլիգովին կարելի է համեմատել, թերևս, մեկ այլ շնորհազրկված օլիգարխ Սերգեյ Պոլոնսկու հետ, ով նույնպե հայտնի է տարբեր երկրներում իր զանազան արարքներով: Ստերլիգովի կողմից Արցախին տրամադրվող փիար-աջակցությունը նրա անձնական նախաձեռնությունն է և չի կարող արտացոլել Մոսկվայի պաշտոնական տեսակետը ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հեռանկարների վերաբերյալ: Հարուստներն ունեն իրենց տարօրինակությունները, և եթե Ստերլիգովը հանկարծ որոշել է ապրել Լեռնային Ղարաբաղում, ապա նրան ոչ ոք չի կարող խոչընդոտել` ներառյալ Բաքվի իշխանությունները:

 

Հայաստանը բավականին մոտ է մի տարածաշրջանի, որտեղ ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի հրահրմամբ աստիճանաբար ծավալվում է նոր աշխարհաքաղաքական արկածախնդրություն: Արդյո՟ք Պենտագոնի գործողություններն իրոք նպատակաուղղված են, այսպես կոչված, նոր սիրիական բանակի աջակցությանը, իսկ Թուքիայինն` ընդդեմ «Իսլամական պետության» ահաբեկիչների: Թե՟ այստեղ դիտվում են առավել կարևոր շարժառիթներ:

 

Կարծում եմ, արդեն ոչ ոքի համար գաղտնիք չէ, որ նույնիսկ Քրդական աշխատավորական կուսակցության զինյալների դիրքերին օդային հարվածները, խչոսենք արդեն ԻՊ գրոհայինների մասին, սոսկ քողարկում են Անկարայի իրական թիրախը` ի դեմս Սիրիայում կառավարող Բաշար Ասադի ռեժիմի: Անշուշտ, քրդերն իրենց վրա են գրավում Սիրիայի նախագահի հակառակորդների զգալի ուժեր, սակայն Էրդողանի գործողությունները, այսպես թե այնպես, ծառայում են բացառապես մեկ նպատակի, մասնավորապես, Բաշար Ասադի տապալմանը: Իրականում, ISIS հետ Թուրքիայի հարաբերություններն առայժշմ չեն անցնում սառը չեզոքության շրջանակներից: Եվ Անկարան երբեք չի գնա այդ խմբավորման գրոհայինների հետ ուղիղ գաղտնի համաձանյության` փորձելով միայն տարածաշրջանային քաոսն օգտագործել Ասադին ոչնչացնելու և PKK-իբ ու ISIS-ն  թուլացնելու համար: Ինչ վերաբերում է Միացյալ Նահանգներին, ապա Մեծ մերձավոր արևելքում ամեն մի հակամարտություն բխում է նրանց ավանդական շահերից: Թուրքերի կողմից քրդերի բնաջնջումը և հակառակը, շիաների կողմից սուննիների ոչնչացումը և այլն, սպանում է այդ տարածաշրջանում ԱՄՆ շահերի դեմ ուղղված ինքնուրույն քաղաքականությամբ խոշոր պետական կազմավորման հայտնվելու ամեն մի ծիլ: Ուստի իրականում ամերիկացիների մասնակցությունն ահաբեկիչների  դեմ պայքարին, հաստատ, նրանց շահերից չի բխում:

 

Ձեր կարծիքով, արդյո՟ք իրանական միջուկային խնդրի կարգավորումը Թուրքիային և Իրանին հնարավորություն է տալիս հանգելու համաձայնության երկկողմ օրակրագի առավել վիճահարույց հարցերի շուրջ` ներառյալ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը:

 

Իրոք, այդ երկու տարածաշրջանային պեությունների շահերն ավանդաբար բախվում են: Եվ այդ բախումը հատկապես կոշտ բնույթ ուներ վերջին տարիներին` սիրիական դիմակայության սկսվելուց հետո: Այդուհանդերձ, Թեհրանում և Անկարայում հիանալի հասկանում են այդ դիմակայության շարունակման փակուղային և անիմաստ լինելը: Առաջին հերթին, հարաբերությունների ջերմացման միտում է դիտվում  երկու երկրների ԶԼՄ –ներում միմյանց վերաբերյալ բավականին զուսպ և չեզոք հրապարակումների վերլուծությունից հետո: Այդ պատճառով, իմ կարծիքով, այսօր այդ երկրների հարաբերություններում իրոք նշմարվում է դրական տեղաշարժ: Կարծում եմ, որ այն լիովին կարող է դրսևորվել նաև  հակամարտությունների կարգավորմանն այդ երկու տարածաշրջանային տերությունների համալիր, համատեղ մասնակցությամբ` ինչպես Մերձավոր արևելքում, այնպես էլ Կովկասում: Բնական է, որ նման հակամարտություններից մեկն է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը: Իմ կարծիքով, Ռուսաստանը պետք է գործուն մասնակցություն ունենա իրանաթուրքական նախանշվող հաշտեցմանը: Մեր ղեկավարությունը  հատկապես ուշադրությունը պետք է սևեռի Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա տարածաշրջանային դաշինքի ստեղծման հեռանկարին: Դա սկզբունքորեն նոր իրավիճակ կստեղծի մեր երկրի հարավային սահմաններում` թույլ տալով համալիր լուծել միանգամից մի քանի տևական խնդիր: