Չորեքշաբթի, 13 Մայիսի 2015 11:50

Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված միջոցառումների նպատակների մասին հասարակությունում տարբեր կարծիքներ են ձևավորվել: Ինչպե՞ս հիշվեց ապրիլի 24-ն անձամբ Ձեզ համար:

 

Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված միջոցառումներն առաջին հերթին աչքի ընկան ակնհայտ կազմակերպվածությամբ, որով հայությունն այն անցկացրեց: Ակնհայտ դարձավ նաև, որ այսօր գոյություն ունի հայությանը համախմբող առնվազն մեկ շատ կարևոր հարց: Այդ համախմբվածությունը թերևս կարելի է համեմատել 1988 թ. ազգի համախմբվածության հետ: Կարծում եմ` Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի առնչությամբ Գերմանիայի, Ավստրիայի, Եվրախորհրդարանի և Վատիկանի արձագանքն ինքնաբերական բնույթ չէր կրում: Աշխարհը հոգնել է Թուրքիայի հարուցած խնդիրներից, և, կարծում եմ, եկել է դրանց կարգավորման ժամանակը:Առաջին հերթին խոսքը վերաբերում է Անկարայի դիրքորոշմանն իրաքցի և այլ քրդերի նկատմամբ, ԻԼԻՊ առնչությամբ, որին Թուրքիան քողարկված աջակցություն է ցուցաբերում: Իրաքյան երկրորդ ռազմարշավի ընթացքում Թուրքիայի չեզոքությունը ևս ակնհայտորեն ցույց տվեց Թուրքիայի և ՆԱՏՕ-ի գծով վերջինիս դաշնակիցների դիրքորոշումների տարբերությունը:

Այս առումով Իրաքի Քուրդիստանի ստեղծումը չպետք է զարմացնի, քանի որ նման անկախ պետության ստեղծման ճանապարհին խոչընդոտներ այսօր չկան:

 

Դուք սպասում եք Իրաքից դեպի Թուրքիա կենտրոնախույս միտումների տարածու՞մ:

 

Անշուշտ: Պարզ է, որ քրդերի անկախությունը միայն Իրաքի Քուրդիստանով չի սահմանափակվի, և այդ ձգտումն առնվազն դեպի Թուրքիա հյուսիսային ուղղություն կստանա: Այդպիսով, միտումներն ակնհայտ են, և Հայաստանը պետք է կողմնորոշվի այդ միտումների առնչությամբ իր գերակայությունների և դիրքորոշումների հարցում`հատապես հաշվի առնելով, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը քաղաքակիրթ աշխարհի համար միշտ եղել և մնում է Թուրքիայի հավակնությունները սանձելու միջոց: Իսկ թե արդյոք Հայաստանը ռեպարացիաներ կստանա, կախված է պետության ճիշտ դիրքորումից և թե ինչպիսին կլինի այդ պետությունը: Հայաստանի հիմնական խնդիրն այս առումով Ռուսաստանի և Թուրքիայի համագործակցության մեջ է: Հենց այդ համագործակցությունն է նախադրյալներ ստեղծում այդպես էլ չլուծված Հայոց հարցում Մոսկվայի`Հայաստանի համար վնասակար դիրքորոշման համար:

 

Ելնելով Հայաստանի ղեկավարության վերջին հայտարարություններից`տպավորություն է ստեղծվում, որ Երևանը դեռ չի կողմնորոշվել Անկարայի նկատմամբ պահանջների շրջանակի հարցում, մասնավորապես`արդյոք Թուրքիայի կողմից այդ փաստի ճանաչումը պետք է ուղեկցվի ռեպարացիաներով... 

 

Հայոց ցեղասպանության ճանաչումն, անշուշտ, կարևոր գործոն է: Ակնհայտ է նաև, որ Ցեղասպանության հետևանքների վերացման համար միայն ճանաչումը բավարար չէ: Ցեղասպանության ճանաչումից հետո անհրաժեշտ է դրա հետևանքների վերացում`ցեղասպանության զոհերի ժառանգների իրավունքների վերականգնման միջոցով: Չեմ կարող չնշել, որ մինչ օրս ոչ ոք անվավեր չի հայտարարել Սևրի պայմանագիրը, որում հստակ ամրագրված է Ցեղասպանության հետևանքով հայերի հայրենազրկման փաստը: Հատկանշական է Սևրի պայմանագրի բոլոր կետերի իրականացումը, Հայոց հարցը շոշափող կետից բացի: Այս առումով ռեպարացիաներն անխուսափելի են`ոչ միայն բարոյական, այլ նաև միջազգային-իրավական տեսակետից: Հայության պահանջները կլինեն տարածքային, գույքային և ֆինանսական: Անհրաժեշտ է նաև վերականգնել Արևմտյան Հայաստանի հայերի մշակութային ողջ ժառանգությունը:

 

Այդ ամենը շատ լավ է հնչում: Բայց ինչպիսի՞ն են այդ գործընթացների իրականացման իրական հեռանկարները:

 

Միանշանակ համոզված եմ, որ Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը բացառապես ժամանակի հարց է: Բնականաբար, դա հնարավոր կդառնա այդ փաստի միջազգային ճանաչման դեպքում, ինչի միտումներն այսօր ակնհայտ են: Այսօր արդեն մենք տեսնում ենք, որ թուրքական հասարակության լայն շրջանակները ևս սկսում են ճանաչել այդ փաստը: Եվ եթե մի քանի տարի առաջ թուրքերն ամբողջովին ժխտում էին Ցեղասպանության փաստը`այդ հարցում թույլ չտալով այլախոհության ցանկացած դրսևորում, այսօր թուրքական հասարակությունում միանգամայն այլ միտումներ են: Եվ ոչ միայն հասարակությունում, այլև` իշխանությունում:

 

Այսինքն`Ցեղասպանությունը ճանաչելու որոշում կընդունվի և կհասունանա թուրքական հասարակությունու՞մ:

 

Ոչ միայն: Ցեղասպանության ճանաչմանը կհանգեցնի մշտապես ուժեղացող միջազգային ճնշումը, ինչն իր հերթին կմեծացնի ներսից Թուրքիայի իշխանությունների վրա ճնշումը: Կարծում եմ`այդ գործընթացները փոխկապակցված են:

 

Արդյո՞ք  այսօր Հայաստանը ռեսուրսներ և հնարավորություններ ունի`Թուրքիայի կողմից Ցեղասպանության ճանաչմանը և առավել ևս գործած հանցագործության համար ռեպարացիաների հասնելու համար:

 

Այսօրվա Հայաստանը, ցավոք, չունի: Հայաստանի խնդիրների լուծման հարցում հայության համախմբվածությունը միայն ամուր հիմք կստեղծի`հասնելու Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը և այդ հանցագործության համար ռեպարացիաներին: Ցավոք, վերջին տարիներին Հայաստանում դիտվող գործընթացների շարունակման դեպքում մենք չենք կարող դիմակայել նոր ռիսկերին և մարտահրավերներին:

 

Ապրիլի 24-ին Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Արամ 1-ինը դիմել էր Թուրքիային`Հայոց ցեղասպանության համար ռեպարացիաների պահանջով: Արդեն ապրիլի 26-ին ՙԻսլամական պետության՚ գրոհայինների կողմից ռմբակոծությունների հետևանքով պայթեցվեց Հալեպի Քառասնից Մանկաց եկեղեցին, ինչը հերթական անգամ հաստատեց ահաբեկիչների կապը Թուրքիայի հետ, ցույց տվեց, որ հայության պահանջներն այնքան էլ անվտանգ չեն մեզ համար...

 

Հալեպի Քառասնից Մանկաց եկեղեցու պայթեցման և Թուրքիայի միջև կապն ակնհայտ է:

Մենք պետք է հասկանանք, որ ցանկացած պայքարում կա ռիսկ, և հայկական եկեղեցու պայթեցումը հաստատեց դա: Այդ ռիսկերը նվազագույնի հասցնելու համար մեզ անհրաժեշտ է մեկ ընդհանուր գործով ապրող համախմբված հասարակություն, ազգ: Բնական է, որ Հայաստանի սահմաններից դուրս եկեղեցու պաշտպանության համար դա բավարար չէ: Սակայն, գոյություն ունեցող ռիսկերին արժանի պատասխան տալու համար լեգիտիմ իշխանությանը վստահող հասարակության առկայությունն անհրաժեշտություն է:

90-ական թթ. Հայաստանին հաջողվեց հաղթել պատերազմում`առավելապես լեգիտիմ իշխանության, այդ իշխանությանը վստահող հասարակության առկայության շնորհիվ: Այսօր նման համախմբվածություն չկա նույնիսկ Ադրբեջանի նոր ագրեսիայի իրականացման սպառնալիքի պարագայում: Եվ դրա պատճառը Հայաստանում լեգիտիմ իշխանության բացակայությունն է: Այնուամենայնիվ, վստահ եմ, որ նույնիսկ նման պայմաններում մենք ինքնապաշտպանության և հնարավոր ագրեսիային արժանի պատասխանի համար անհրաժեշտ հնարավորություններ ունենք:

 

Թվում է, թե Հայաստանի գլխավոր սպառնալիքը տնտեսության վիճակն է, այլ ոչ թե Ադրբեջանը և նույնիսկ Թուրքիան...

 

Անշուշտ: Հայաստանի գլխավոր սպառնալիքները սոցիալ-տնտեսական վիճակը, քաղաքացիների մոտ պաշտպանվածության և արդարության զգացումի բացակայությունը, ապագայի նկատմամբ հույսի բացակայությունը, վակուումում գտնվող քաղաքական դաշտի անմրցունակությունն են, այլ ոչ թե Ադրբեջանը և Թուրքիան:

Եվ հաշվի առնելով, որ իրավիճակը շտկելու համար պայմաններ առայժմ չկան`թվարկված խնդիրները շարունակում են Հայաստանի համար մեկ խնդիրը մնալ: Վստահ եմ, որ   պետությունից քաղաքացու հեռացումը, ապասոցիալացումը, անշուշտ, հանգեցնում են արտաքին սպառնալիքներին պետության դիմադրման ռեսուրսների թուլացմանը:

 

Մենք`շարքային քաղաքացիներս, տեսնում ենք այդ իրավիճակի պատճառները և նույնիսկ դրա շտկման ուղիները: Իշխանությունը դրանք չի՞ տեսնում`շարունակելով կտրել ձեռքը, որն իրեն կերակրում է:

 

Ձեր հարցի տրամաբանությունը ճիշտ է, երբ իշխանությունը սեփականատիրոջ զգացում ունի երկրի նկատմամբ: Սակայն, այն չի գործում`պայմաններում, երբ իշխանությունը երկիրն ընկալում է բացառապես որպես սեզոնային աշխատանք, արագ հարստացման և հետագա փախուստի օբյեկտ: Եթե իշխանությունը երկրի պատասխանատու սեփականատեր զգար, իրադարձությունները կզարգանային միանգամայն այլ ուղղությամբ: Բայց Հայաստանն այսօր վերածվել է երկրի, որտեղ բանտարկում են նրանց, ովքեր այն ստեղծել են`Ղարաբաղյան պատերազմի հերոսներին: Եվ այս պայմաններում պետական գերատեսչությունները բյուջետային միջոցներով ձեռք են բերում թանկարժեք ավտոմեքենաներ, մինչդեռ այդ գումարով կարելի է արժանապատիվ կյանք ապահովել 90-ական թթ. սկզբին զոհված տասնյակ, հարյուրավոր ընտանիքների: Այլ կերպ ասած`իշխանությունը շատ լավ գիտակցում է իրավիճակը, բայց ոչ միայն չի ցանկանում շտկել այն, այլ էլ ավելի է խորացնում, օրինակ, սեփական շահերով պայմանավորված` փոքր և միջին բիզնեսի վրա ճնշում գործադրելով: Եվ նման իշխանությունից պատասխանատվության զգացում ակնկալել չենք կարող:

 

Ոչ պաշտոնական տեղեկատվության համաձայն, Հայաստանն աշխարհում առաջին տեղն է զբաղեցնում բնակչության շնչին բաժին ընկնող ոստիկանների քանակով: Ձեր կարծիքով, ինչի՞ մասին է վկայում այդ տագնապալի միտումը: 

 

Հասարակության աչքում Հայաստանի իշխանությունների վստահության զրոյական մակարդակի: Հասարկությունը որևէ առնչություն չունի նրանց հետ, ովքեր իրենց իշխանություն են կոչում: Հասարակությունն այդ մարդկանց օգտին չի քվեարկել ընտրություններում`նույնիսկ վարչական ռեսուրսի ճնշման ներքո: Այդ պատճառով նման կասկածելի որակի իշխանությունը կարող է բացառապես ոստիկանների մահակների վրա հենվել: Իշխանությունն այսօր իր բոլոր խնդիրները լուծում է միայն ոստիկանական մահաների միջոցով:

 

Եվ, այնուամենայնիվ, իշխանությունների ինչի՞ն է պետք մահակների նման քանակությունը:

 

Մահակների նման քանակության իշխանությունների պահանջն առաջին հերթին բացատրվում է այն բանով, որ այդպիսով իշխանությունը ձգտում է հնազանդեցնել Ղարաբաղյան պատերազմի վետերաններին`մարդկանց, ովքեր նույնիսկ կրակոցներից չեն վախենում, վայելում են հասարակության անվերապահ հարգանքը: Վերջին տարիներին վետերաններն են միակ խոչընդոտը մնացել իշխանությունների կամայականությունների ճանապարհին: Հայաստանը ոստիկանական պետություն վերածելու քաղաքականության գլխավոր թիրախն այնպիսի մարդիկ են, ինչպես`Ժիրայր Սեֆիլյանը, Վոլոդյա Ավետիսյանը, Շանթ Հարությունյանը: Այնպես որ`Հայաստանը բացարձակ առաջատար է աշխարհում իրավակարգի պահապանների քանակով, և դա նույնիսկ ծիծաղելի չէ: