Չորեքշաբթի, 15 Ապրիլի 2015 13:55

 Իշխանություններն առայժմ հաջողությամբ հեռացնում են Հայաստանի` Սահմանադրության վերաձևման տանող ճանապարհին կանգնած հակառակորդներին: Սակայն, վերջին ժամանակներս ի հայտ եկան նաև գործող նախագահի ենթադրվող ժառանգորդների անուններ: Ինչ-որ բան փոխվե՞լ է:

 

Փոխվել է: Սահմանադրության վերաձևման ուղղությամբ բոլոր այդ մանիպուլյացիաներն ընդհանուր առմամբ տեղավորվում են իշխանավորների խորամանկ ծրագրերի մեջ`ուղղված այդ նույն իշխանության պահպանմանը: Եթե փորձենք ավելի բարձր մակարդակով դիտարկել իրավիճակը, կտեսնենք նաև աշխարհաքաղաքական համատեքստ: Վստահ եմ, որ այդ համատեքստը նկատել են նաև ռուսները: Խորհրդարանական Հայաստանը շատ հասկանալի կլինի քաղաքական բարդ համակարգերի`ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա և այլն, կողմից կառավարման և մանիպուլյացիայի ենթարկելու համար: Բնականաբար, նման համակարգը պակաս հասականալի կլինի այնպիսի համակարգի համար, ինչպես ռուսականն է`ավելի ուղիղ, պակաս ճկուն: Բնական է, որ կառավարման սլաքների`մեկ մարդուց մի խումբ անձանց վրա տեղափոխումը, որը կարող է հակասական կարծիքներ հայտնել և ցանկացած կապի մեջ մտնել ում հետ ասես, ակնհայտորեն Մոսկվայի շահերին չի համապատասխանում:

 

Այսինքն` Ռուսաստանին խորհրդարանական Հայաստան պետք չէ...

 

Անշուշտ: Հատկապես աշխարհակարգի վերադասավորման համար աշխարհաքաղաքական գլոբալ ընդհարումների իրավիճակում, որին վերջինս մասնակցում է` հզոր Չինաստանին հավասար: Կարծում եմ`այդ դիրքորոշման մասին վերջերս հայտնվել է ՀՀ նախագահին, ինչով էլ բացատրվում է նրա բացակայությունն Աստանայում ԵՏՄ պետությունների ղեկավարների հանդիպմանը: Այդ երեք մարդիկ նույնիսկ ջանք չգործադրեցին պահպանելու իրենց գործընկերոջ դեմքը, օրինակ`ամփոփիչ հայտարարություն անելով ՙեռյակի՚, այլ ոչ թե ողջ ԵՏՄ անունից: Դրան հաջորդեց Սարգսյանի հարցազրույցը, որ ՙհարցը դեռ որոշված չէ, և քննարկվում են տարբեր փաստարկներ՚: Այդ փաստարկները միշտ են եղել, բայց մեր նախագահը, չգիտես ինչու, դրանց մասին հիշեց միայն այսօր:

 

Այլ կերպ ասած`տեղի ունեցավ մոտավորապես նույնը, ինչ 2013 թ. սեպտեմբերի 3-ին, երբ Սերժ Սարգսյանը մեկ օրում հրաժարվեց իր 3-ամյա ուղուց`որոշելով Մաքսային միություն մտցնել Հայաստանին:

 

Իհարկե: Նա և նրա շրջապատն ակնկալում էին, որ իշխանություն և գումար են ստանալու Արևմուտքից: Բայց այն բանից հետո, երբ հասկացրել են, որ դա նրանց վրա էժան չի նստի, նախքան կստանան այդ իշխանությունը և գումարը, նրանք արագ փոխել են վեկտորը: Այսօր ամեն բան էլ ավելի է բարդացել:

Մոսկվան Հայաստանի Հանրապետության անկախության ապահովման կոշտ պահանջներ է դրել Երևանի առջև`հրաժարվել այն ամենից, ինչ կառավարել է Հայաստանը, ըստ էության, նաև Ռուսաստանը`ապաօֆշորացում, պետծառայողների հրաժարում Արևմուտքում հաշիվներից, այն ամենից, ինչն ընտրախավին կապում է Արևմուտքի հետ: Այդպիսով, Մոսկվան ձգտում է Արևմուտքին զրկել Հայաստանի նկատմամբ ճնշման գործիքներից: Ռուսներն արդեն դա անում են` ի տարբերություն Արևմուտքի հետ խորը կապ ունեցող Սերժ Սարգսյանի, ինչը և հասկանալի կերպով բացատրվել է վերջինիս:ՀՀ նախագահի երկրորդ հակառակորդն իրենից հետո Հայաստանի սարսափելի վատ վիճակն է, որը ՙբարգավաճներին՚ տապալելով կամ Ժիրայր Սեֆիլյանին բանտարկելով` կարգավորել անհնար է: Անհրաժեշտ են ավելի խորքային լուծումներ: Եվ Սարգսյանին անհրաժեշտ է կանգ առնել որկրամոլության ճանապարհին և  զբաղվել Հայաստանի իրավիճակով`թեկուզ այն պատճառով, որ այն սպառնում է շատ արագ ոչնչացնել հենց իրեն:

 

Այո, բայց եթե ոչ ՙպառլամենտիզացում՚ ապա ի՞նչ: Մի՞թե Սեյրան Օհանյանը նախագահի պաշտոնին:

 

Գոյություն ունեցող`նախագահի և նրա շրջապատի համար ընդունելի պալիատիվների էությունն այն է, որ Հայաստանի խիստ լարված ներքին իրադրության և արտաքին ճնշման պայմաններում լավագույն ելքը կարող է, այսպես կոչված, ժողովրդական վստահության կառավարությունը դառնալ: Երկրում իշխանության զավթմանը ձգտող զանազան քաղաքական ուժերը լիակատար խառնաշփոթի պայմաններում պետք է ժողովրդի վստահությունը վայելող մարդկանցից կազմված կառավարություն ստեղծեն: Այդ պատճառով նման պայմաններում կարելի է և պետք է հենվել բացառապես սեփական երկրի վրա:

 

Ձեր կարծիքով, արդյո՞ք Հայոց ցեղասպանության ճանաչման ուղղությամբ Հայաստանի ղեկավարության քայլերը, մասնավորապես`ապրիլի 24-ին կայանալիք միջոցառումները, համապատասխանում են հայկական պետականության առջև ծառացած իրական մարտահրավերներին:

 

Սկսենք այն բանից, որ հայ հասարակությունն ապրիլի 24-ին կայանալիք միջոցառումների հետ որևէ  կապ չունի: Հիստերիայով համակված են միայն կառավարող դասը և գլխավոր կարկանդակի կտորների հավակնորդները: Հասարակությունն այդ ամենին միանգամայն ադեկվատ է արձագանքում: Պարզապես ադեկվատ ձայները խլանում են են նույն կառավարող դասի կողմից կառավարվող ԶԼՄ-ների ձայների բազմության մեջ: Իսկ կատարվածի էությունն այն է, 100 տարի առաջ մենք կորցրել ենք հայրենիք և հայրենակիցներ: Ըստ որում`ոչ միայն մահացածներին, այլ նրանց, ովքեր իսլամ են ընդունել, փոխել ազգանունները, բայց այդպիսով պահպանել իրենց կյանքը: Վաշինգտոնյան գնահատակաների համաձայն, այդպիսիք Թուրքիայում այսօր 8-ից մինչև 10 մլն են: Եվ նրանցից շատերը պատրաստ են վերադառնալ իրենց արմատներին:

Դեռ 4 տարի առաջ ամերիկացիները փորձել են պարզել, թե ինչպես է Երևանը վերաբերում Արևմտյան Հայաստանի տարածքում բազմամիլիոն ՙՀայաստանի իսլամական հանրապետության՚ հռչակմանը: Այդ ամենը տեղավորվում է ՙՀայոց հարցը՚ միջազգային օրակարգ մտցնելու ձգտման մեջ`արտաքին ուժերի կողմից այն օգտագործելու նպատակով: Հայրենիքից և հայրենակիցների բացի, հայերը կորցրել են որպես մեկ ամբողջություն`հայ ժողովուրդ, կոչվելու իրավունքը`թեկուզ երեք տարբեր կայսրության տարածքում բնակվող: Եվ այսօր հայության տարբեր օջախներում լրջորեն քննարկվում է հարցը`արդյո՞ք մենք պետք է փորձենք վերականգնել այդ ամբողջությունը, որը կարող է զարգացման միանգամայն այլ մակարդակի դուրս բերել մեզ:

 

Համահայկական հռչակագիրն ինչ-որ կերպ արտացոլու՞մ է այդ հարցերը:

 

Համահայկական հռչակագիրը բոլոր այդ հարցերը շատ մակերեսային է արտացոլում, մինչդեռ այսօր այդ ամենը պետք է խիստ առարկայական արտացոլվի: 2015 թ. ապրիլի 24-ը պետք է բոլոր հայերի միասնության օր դառնա`որպես մեկ ժողովուրդ`թեկուզ տարբեր պետությունների սահմաններում բնակվող: Իսկ այն, ինչ պատրաստվում է մեր իշխանությունների կողմից ապրիլի 24-ին, ծառայում է ոչ թե հայության շահերին, այլ որոշակի արտաքին ուժերի, որոնք շահագրգռված են Ցեղասպանությունը ճանաչելու Հայաստանի`Թուրքիային ուղղված մշտական պահանջով: Մինչդեռ վաղուց ժամանակն է, որպեսզի հայությունը դադարի համաշխարհային քաղաքականությունում ուրիշի շահերը ձևավորող դեկորի դեր խաղալ:

 

Համաձայն եմ, բայց հայ հասարակությունն անտարբերություն է ցուցաբերում նույնիսկ մեր երկրի շուրջ սեղմվող տնտեսական օղակի առնչությամբ...

 

Վերջին 25 տարում հայ հասարակությունն արդարության համար մշտական պայքարի մեջ է գտնվում: Քաղաքական մեռած դաշտի հետ որևէ հույս կապել պետք չէ, քանի որ քաղաքական գործիչները կարող են միայն գլուխ խոնարհել Սերժ Սարգսյանի առջև`ակնկալելով, որ վերջինս մեկ-երկու կբաշխի ապագա խորհրդարանում, որպեսզի նրանք կարողանան մի քանի փշրանք փախցնել ազգային կարկանդակից: Գող լինելն ամոթ չէ, ամոթ է հիմար լինելը: 2007 թվականին Հայաստանի ողջ ռուսամետ քաղաքական ընտրախավին գրեթե նույն խոստումները տվեցին ռուսական դեսպանատանը: Արդյունքում նրանք ընտրությունների գնացին առանձին-առանձին, ինչից հետո բոլոր կեղտի մեջ հայտնվեցին ռուս ծախու պաշտոնյաների կողմից: Եվ դրանից հետո ընդամենը մեկ ամիս առաջ նրանք օգնեցին նույն կերպ վարվել ՙբարգավաճների՚ հետ:

Ինչ վերաբերում է Մոսկվայի արձագանքին Գագիկ Ծառուկյանի վայրիվերումների առնչությամբ, կարծում եմ, ռուսների հիմարությունն աստիճանաբար նահանջում է, և իրենք սկսում ենք հասկանալ`ով ով է: Իսկ ճշմարտությունն այն է, որ Հայաստանի քաղաքական ընտրախավում ռուսամետ ոչինչ չկա: Այդ պատճառով Մոսկվայում ուղղակի որոշել են չխանգարել Սերժ Սարգսյանին`կործանել Գագիկ Ծառուկյանին: Ելնելով դրանից`ռուսներն աստիճանաբար սկսում են գիտակցել թեկուզ ինչ-որ կերպ հայ ժողովրդի հետ շփվելու անհրաժեշտությունը: Իսկ ապրիլի 24-ին Երևան այցելելու Վլադիմիր Պուտինի մտադրությունը և ռուսական դպրոցներում Հայոց ցեղասպանության մասին դասեր անցկացնելու որոշումն այդ ուղղությամբ արված քայլ է:

 

Միայն 2015 թ. հունվար-մարտին ԼՂՀ Պաշտպանության բանակի և Հյաաստանի Զինված ուժերում 20 միջադեպի հետևանքով 26 զինծառայող է մահացել: Չե՞ք կարծում արդյոք, որ ժամանակն է խոսելու դիվերսանտների կողմից մեր զինվորների մահվան համար պատասխանատվության մասին: Եվ ինչպիսի՞, ամենից առաջ, քաղաքական միջոցներ կարելի է ձեռնարկել կրտսեր Ալիևին հանդարտեցնելու համար:

 

Հայ զինծառայողների նկատմամբ ադրբեջանական դիվերսիաները տեղավորվում են ցեղասպանությունների օրինականացման տրամաբանության մեջ`որպես աշխարհաքաղաքական խնդիրների լուծման գործիք արդի աշխարհում: Այսինքն`Հայոց ցեղասպանությունը պատմության դարակում դնելով`կարելի է ՙիլիպներ՚ ստեղծել, նոր ցեղասպանություններ գործել, ներխուժել Իրաք, Սիրիա, ոչնչացնել ում ասես, ինչպես ասես: Եվ հայ-ադրբեջանական սահմանին և Ղարաբաղում դիվերսիաները տեղավորվում են հենց այդ տրամաբանության մեջ:

Ղարաբաղյան հակամարտությունը գործի է դրվել որպես այս կամ այն հարցի լուծման գործիք: 1993 թվականին մենք Հեյդար Ալիևի հետ միասին մշակել ենք ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման ծրագիրը: Ծրագրի էությունն Ադրբեջանի և Վրաստանի կոնֆեդերացիայի, իսկ հետագայում կոնֆեդերատիվ Հարավային Կովկասի ստեղծման մեջ էր: Այլ կերպ ասած`Կովկասի խնդիրը պետք է լուծեր ինտեգրումը: Սակայն, հաշվի առնելով, որ այդ ծրագրերը մշակվել են առանց գլոբալ ուժերի`ի դեմս ԱՄՆ-ի`վերջիններս  Երևանին և Բաքվին առաջարկել են հրաժարվել այդ գաղափարից`խոստանալով տարածաշրջանում խաղաղության հաստատել իրենց ուժերով:

 

Մենք ստիպված կանգնեցրել ենք գործընթացը: Ալիևը, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբից արդյունքների չսպասելով, ստիպված վերսկսել է ռազմական գործողությունները: Ամենամեծ կորուստները հակամարտության կողմերը կրել են տարածաշրջանում խաղաղության հաստատման Վաշինգտոնի առաքելության սկսումից հետո: Դրան հաջորդել է 1994 թ. հրադադարը, որը 20 տարի շարունակ մշտապես խախտվում է և երկուստեք նոր զոհերի հանգեցնում:

 

Այդ ամենն անցյալում էր: Արդյո՞ք նման ուղիներ կան այսօր:

 

Այսօր մենք նույն վիճակում ենք, ինչ Վրաստանը, Ադրբեջանը, այսինքն`իսպառ զրկված սեփական կամքից ու մտածողությունից, մենք հասկացել ենք, որ հարևանությամբ թշնամական Ադրբեջան ունենալը կատարյալ հիմարություն է,

Այդ մարդկանց լուսնի վրա չենք վերաբնակեցնի`նույնիսկ գրավելով ողջ Ադրբեջանը: Հետևաբար`միակ բաղադրատոմսը խաղաղություն է: Բայց ոչ թե խաղաղություն այն անհեթեթությունների հիման վրա, որոնք մեզ այսօր առաջարկում են`մադրիդյան սկզբունքների տեսքով, այլ`հայեցակարգային այլ մոտեցումների`հիմնված, անշուշտ, միջազգային իրավունքի վրա:

Նման մոտեցումներից մեկն Ադրբեջանական ԽՍՀ քաղաքացիների`Բաքվից և Ադրբեջանի այլ տարածաշրջաններից փախստականների լիակատար իրավունքն է`վերաբնակվել տարածքներում, որոնք Սերժ Սարգսյանը Ռոբերտ Քոչարյանի օրինակով անվանում է ՙանվտանգության գոտի՚: Մինչդեռ ՄԱԿ-ը ֆինանսավորում է կես միլիոն փախստական հայերի բնակեցման նախագծեր Երևանում, Մոսկվայում, Նյու Յորքում,  ուր ասես, բայց ոչ միայն այդ տարածքներում, որոնց իրենք հավակնում են`միջազգային իրավունքին համապատասխան: Ավելին, International Crisis Group-ը մշակել է մինչ այժմ Հայաստանի ղեկավարության  կողմից օգտագործվող ռասիստական առաջարկներ, որոնք արգելում են Ադրբեջանից փախստականներին բնակեցնել իրենց սեփական տարածքներում: 

Այդ ամենն արվում է բացառապես մեկ պատճառով: Այդ տարածքը պետք է Իլհամ Ալիևի քթի տակ կախված մնա`մնալով մշտական լարվածության աղբյուր և արհեստականորեն պահպանելով պատերազմի վիճակը: Ընդհանուր առմամբ 1988 թվականից ի վեր Ադրբեջանից վտարվել է մինչև 700 հազար բնիկ բնակիչ`հայեր, ասորիներ, թալիշներ, վերջապես, ադրբեջանցիներ: Եվ միայն այդ մարդիկ իրավունք ունեն այդ տարածքներում այս կամ այն կերպ իրենց հնարավոր գոյության վերապահում անել: Այդ ամենն, իհարկե, որպես աբստրակցիա է հնչում, բայց այնքան ժամանակ, քանի դեռ դրա մասին չեն սկսել խոսել: Եվ դա քաղաքական ճանապարհով ղարաբաղյան խնդրի լուծման բազմաթիվ տարբերակներից մեկն է միայն:

 

Իսկ ի՞նչ կասեք հակառակորդին խաղաղության պարտադրման ռազմական միջոցների մասին:

 

Բաքվի սադրիչ քաղաքականության հակազդման ռազմական մեթոդներ, օրինակ`հակադիվերսիոն խմբեր, անշուշտ, գոյություն ունեն: Այնուամենայնիվ,մեզ անհրաժեշտ է ոչնչացնել ոչ թե երկրորդական մեղավորներին`դիվերսանտներին, այլ գլխավոր`տարածաշրջանի գազատարները և նավթամուղները: Հենց դրանք են հանդիսանում մեր տղաների սպանությունները համաշխարհային տիրակալների հետ կապող միջանկյալ օղակները: Հետևաբար`հենց այդ խողովակաշարերի պայթյունը կամ դրա սպառնալիքը կարող է ստիպել նրանց կանգնեցնել զինվորների ոչնչացման մեքենան, կարևոր չէ`հայ, թե ադրբեջանցի:

 

Դուք, իրո՞ք, գտնում եք, որ մեր ղեկավարությունը կարող է ՙմարսել՚ նման գործողությունները:

 

Ժամանակնին Հայաստանում կային կառույցներ, որոնք հաշտ չէին վերջինիս ղեկավարության հետ`ՙԴաշնակցություն՚, ԱՍԱԼԱ և այլն: Ավելի ճկուն Նահանգների հետ, օրինակ, այսօր հաշտ չէ ՙԻսլամական պետությունը՚... Հավատացնում եմ ձեզ, եթե մենք սովորենք աշխատել ԻՊ հետ այնպես, ինչպես աշխատում են Նահանգները, ադրբեջանական խողովակաշարերը կպայթեցնի ՙԻսլամական պետությունը՚: