Շաբաթ, 2 Դեկտեմբերի 2023 15:50

Արմինֆո.Ժամանակին Ղազախստանը հանածո վառելիքից կախված երկիր էր, և Ղազախստանի զարգացման անցած ուղղին օրինակ է  աշխարհի համար: 

Երբ աշխարհն իր ուշադրությունն է սևեռում Դուբայում կայանալիք COP-28-ի վրա, Կենտրոնական Ասիայում, հատկապես Ղազախստանում, տեղի է ունենում առանցքային պատմություն, որտեղ կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարը ոչ միայն քաղաքական օրակարգ է, այլև ռեալ իրականություն:

Կենտրոնական Ասիան, որը հաճախ անտեսվում է գլոբալ քննարկումներում, այժմ դառնում է կլիմայի ասպարեզում առանցքային դերակատար: Այս տարածաշրջանում ջերմաստիճանի բարձրացումը երկու անգամ գերազանցում է համաշխարհային միջին ցուցանիշը ։  Այս դաժան իրականությունը նշանակում է ավելի, քան պարզապես շոգ ամառ: Այն ենթադրում է`տեղումների կառուցվածքի արմատական փոփոխություններ, որոնք ազդում են ջրի մատչելիության և գյուղատնտեսության կենսունակության վրա, ինչպես նաև`միլիոնավոր մարդկանց տեղաշարժի վտանգ  ներկայացնում:

Ի պատասխան ՝ Ղազախստանը վճռական է քայլեր ձեռնարկել և նպաստել`կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի գլոբալ ջանքերին: Մեր պարտավորությունը մինչև 2060 թվականը ածխածնի չեզոքության հասնելը,որը կայուն ապագայի ճանապարհային քարտեզ է: Փարիզի համաձայնագրի շրջանակներում, Ազգային մակարդակով սահմանված մեր նորացված ներդրումների շնորհիվ՝ մենք անվերապահ պարտավորություն ենք ստանձնել կրճատել ածխաթթու գազի արտանետումները 2030 թվականին 15 տոկոսով: Բացի այդ, մենք սահմանել ենք 25 տոկոս կրճատման պայմանական նպատակ ՝ կախված կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի և տեխնոլոգիաների փոխանցման ներդրումներից: Այս պարտավորությունները անբաժանելի մաս են կազմում դեպի ավելի կանաչ Ղազախստան մեր փոխակերպող ուղու:

Ղազախստանի բնապահպանական նախաձեռնություններն ունեն հետևանքներ, որոնք մեռ սահմաններից հեռու են տարածվում: Կլիմայի գլոբալ գործողությունների հաջողությունը կախված է յուրաքանչյուր երկրի ներդրումից: Պատմականորեն Ղազախստանի տնտեսությունը մեծապես կախված էր հանածո վառելիքներից՝ ներառյալ նավթը, գազը և ածուխը: Այնուամենայնիվ, մեր ռազմավարություններն ու գործողությունները, որոնք ուղղված են ցածր ածխածնի խթանմանը անցում դեպի                                                            " կանաչ տնտեսության" անցմանը, տալիս են արժեքավոր տեղեկություններ, թե ինչպես պետք է հավասարակշռել կայուն պրակտիկան տնտեսական աճից. Այս ռազմավարությունները հատկապես կարևոր են այն երկրի համար, որն ավանդաբար կախված է արդյունահանող արդյունաբերությունից ՝ օրինակ հանդիսանալով այլ երկրների համար: Ներդրումներ կատարելով վերականգնվող էներգետիկայի, ածխաջրածինացման ռազմավարություններ և կայուն պրակտիկա, մենք ուզում ենք ցույց տալ, որ <<կանաչ տնտեսության>> անցումը իրագործելի և շահավետ է նույնիսկ այն երկրների համար, որոնց տնտեսությունը էապես հիմնված է նավթի և գազի վրա:

Ազգային արտանետումների  առևտրի համակարգը (ETS) Ղազախստանի ածխաթթու գազի արտանետումների կրճատման կարևորագույն տարրն է ։   Այս համակարգը  ստեղծվել է 2013 թվականին և ներկայումս ընդգրկում է՝ երկրի ջերմոցային գազերի արտանետումների 43 տոկոսը և ենթակա է հետագա զարգացման: Շարունակվում են ջանքերը չափման, հաշվետվության, ստուգման և տեղեկանքի մեթոդաբանության կատարելագործման ուղղությամբ: Բացի այդ, մենք ուսումնասիրում ենք այս համակարգի ընդլայնման հնարավորությունը ՝ ներառելով նոր ոլորտներ, կայաններ և գազեր, որոնք ներկայումս գտնվում են ETS-ի շրջանակից դուրս: Ածխածնի սահմանների ճշգրտման մեխանիզմի համաձայն, աշխատանքներ են սկսվել մեր ազգային ETS-ը ԵՄ ETS-ին համապատասխանեցնելու ուղղությամբ:

Պակաս կարևոր չէ էներգետիկ ոլորտում անցումային գործընթացը։ Ածուխը զգալիորեն ազդում է՝ Ազգային էներգետիկ հատվածի արտանետումների վրա: Ըստ Ղազախստանի նախագահ Տոկաևին ՝ ածուխի օգտագործման աստիճանական, կայուն և սոցիալապես պատասխանատու մերժումը կարող է էապես օգնել կլիմայի գլոբալ նպատակներին հասնելու գործում: Մեր ռազմավարությունը նախատեսում է փուլային եզրակացություն հին ածուխով աշխատող Էլեկտրակայանների շահագործումը միջին և երկարաժամկետ հեռանկարում <<զուգորդված ածխածնի գրավման և հեռացման տեխնոլոգիաների ներդրմամբ>> մնացած աղբյուրներից արտանետումները նվազեցնելու համար: Մեր վերականգնվող էներգիայի հզորություններն արդեն աճել են մինչև՝ 4,8 տոկոս, և մենք նպատակ ունենք առնվազն եռապատկել այդ ցուցանիշը մինչև 2030 թվականը ՝ ջրածնային էներգիայի զարգացման հետ մեկտեղ:

Մինչ Ազգային գործողությունները վճռորոշ են, միջազգային համագործակցությունն ու տարածաշրջանային նախաձեռնությունների արագացումը է՜լ ավելի կարևոր են: 2026 թվականին նախատեսում ենք անցկացնել՝ Կլիմայի տարածաշրջանային գագաթնաժողով ՄԱԿ-ի և այլ միջազգային կազմակերպությունների հովանու ներքո: Այս միջոցառումը նպատակ ունի՝ նշանակալից իրադարձություն դառնալ տարածաշրջանային գործողությունները մոբիլիզացնելու և տարածաշրջանի երկրների կարծիքները միավորելու համար ՝ կլիմայի փոփոխության գործողությունների ընդհանուր տեսլական մշակելու և կայունությունը բարձրացնելու նպատակով։  

Այս գագաթնաժողովը, տարածաշրջանային համագործակցության մեր ընթացիկ ջանքերի հետ մեկտեղ, ընդգծում է հավաքական գործողություններին մեր հանձնառությունը: Մեր վերջին համագործակցությունը դիվանագիտական պլատֆորմի շրջանակներում Միացյալ Նահանգների Միջազգային զարգացման գործակալության հետ C5+1-ը այս նվիրվածության օրինակ է: Այս համագործակցության միջոցով մենք աշխատում ենք Կենտրոնական Ասիայում կայուն էներգիայի պրակտիկայի խթանման ուղղությամբ:

Ղազախստանի և Կենտրոնական Ասիայի դերը գլոբալ կլիմայական դիսկուրսում չափազանց կարևոր է ։  ՍԴ-28-ին մոտենալուն պես միջազգային հանրության համար չափազանց կարևոր է ճանաչել՝ Կենտրոնական Ասիայում ծագող եզակի մարտահրավերներն ու լուծումները   և փոխգործակցել: Այս տարածաշրջանի գործողություններն ու պարտավորությունները կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի գլոբալ հանելուկի անբաժանելի մասն են:

Ղազախստանը և Կենտրոնական Ասիան ոչ միայն կլիմայի փոփոխության դիտորդներ են, այլև շրջակա միջավայրի պահպանության գործընթացի ակտիվ մասնակիցներ: Մինչ աշխարհը բախվում է կլիմայի փոփոխության դժվարություններին, մեր տարածաշրջանի ջանքերը արժեքավոր դասեր և հնարավորություններ են տալիս գլոբալ համագործակցության համար: Միասին մենք կարող ենք ճանապարհ հարթել դեպի ավելի կայուն ապագա:

Զուլֆիա Սուլեյմենովան Ղազախստանի նախագահի խորհրդական - միջազգային բնապահպանական համագործակցության հարցերով հատուկ ներկայացուցիչն է: