Ուրբաթ, 8 Ապրիլի 2022 12:18

Արմինֆո. Վրաստանի տեխնիկական համալսարանի պրոֆեսոր, միջազգային հարաբերությունների դոկտոր, կոնֆլիկտաբան Ամիրան Խևցուրիանին ԱրմԻնֆո-ի հետ հարցազրույցում մեկնաբանում է Վրաստանի և Հայաստանի շուրջ վերջին աշխարհաքաղաքական ազդակները ՝ Ուկրաինայում պատերազմի համատեքստում։ Ներկայացնում է Հարավային Կովկասի ապագայի, Վրաստանի, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի մասնակցությամբ ինտեգրացիոն նախագծերի սեփական տեսլականը:

 

- Ուկրաինայում և Ուկրաինայի շուրջ ընթացող իրադարձությունները, որքանով հնարավոր է թվում դատել Ուկրաինայի առաջին դեմքերի հայտարարություններից, արդեն հանգեցրել են Կիևի հրաժարմանը ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու մտադրությունից։ Ձեր կարծիքով, արդյո՞ք այս իրավիճակը ինչ-որ կերպ կսրբագրի Վրաստանի ՆԱՏՕ-ական ձգտումները:

 

- Նախագահ Զելենսկու գլխավորած Ուկրաինայի կառավարությունն այս իրավիճակում ցույց տվեց պայքարի և տոկունության անբասիր օրինակ, ինչը շատերի համար անսպասելի էր։ Նրանք լիովին վերահսկում են իրավիճակը երկրում, համակարգում են զինված ուժերի գործողությունները, իսկ գլխավորը, նրանց հաջողվել է ամբողջությամբ համախմբել ուկրաինական ազգին և միավորել նրան ընդդեմ թշնամու։ Այս ֆոնին ուկրաինական իշխանության հայտարարությունները, այդ թվում՝ իրենց գործընկերների հանդեպ միանգամայն օրինական պահանջները, չի կարելի անտեսել, չէ որ այսօր Ուկրաինայում որոշվում է քաղաքակիրթ աշխարհի ճակատագիրը։ Ինչ վերաբերում է ՆԱՏՕ-ից հրաժարվելուն, ես սխալ եմ համարում նման հարցադրումը։ Տեսականորեն դա հնարավոր է, բայց միայն "ՆԱՏՕ-2" - ով պայմանական փոխարինման դեպքում։ Հակառակ դեպքում դա, պարզապես, բացառվում է։ Այսինքն, Ուկրաինան պետք է ընդունի երաշխավորված անվտանգության վահանը։ Սակայն ոչ այն, ինչ եղավ Բուդապեշտի հուշագրի արդյունքում, որի դիմաց Ուկրաինան հրաժարվեց իր միջուկային ներուժից։ Այնպես որ, ՆԱՏՕ - ից ուղղակի հրաժարվման մասին խոսք անգամ լինել չի կարող, նման որոշում չի կարող ընդունվել նաեւ Ուկրաինայի կառավարության կողմից միայնակ, քանի որ նման հարցերը պետք է լուծի, առաջին հերթին,  ուկրաինացի ժողովուրդը՝ հանրաքվեի միջոցով: Ինչ վերաբերում Է Վրաստանին, ապա մեր երկիրն այդ գործընթացի անքակտելի մասն է։ Այսօր Ուկրաինայում որոշվում է նաև մեր ճակատագիրը։ Իր կողմից Վրաստանը երբեք չի հրաժարվի իր եվրատլանտյան ընտրությունից։

 

- Վրաստանի կողմից Եվրամիությանն անդամակցելու հայտ ներկայացնելու պահից անցել է ավելի քան մեկ ամիս։ Որքան ինձ հայտնի է, Բրյուսելից կոնկրետ պատասխան դեռ չկա։ Ներկայացրեք Ձեր գնահատականը Վրաստանի եվրահեռանկարների վերաբերյալ։ Եվ արդյո՞ք Ուկրաինայի շուրջ իրավիճակը շտկում է մտցրել այդ հեռանկարներում։

 

- Դուք ճիշտ եք, անցել է ավելի քան մեկ ամիս, բայց Բրյուսելից մինչ օրս դրական ազդանշան չկա, և դա իսկապես մտահոգիչ է։ Եվ Վրաստանի կառավարությունը դրա համար ուղղակի պատասխանատվություն է կրում։ Մի բան է՝ հայտ ներկայացնել, մեկ այլ բա՝ որոշակի գործողություններ ձեռնարկել։ Ցավոք, վերջին շրջանում Եվրամիության ամբիոնից ավելի ու ավելի տհաճ հայտարարություններ են հնչում մեր երկրի մասին, որոնք կարող են հարվածի տակ դնել նրա եվրոպական ապագան։ Անշուշտ, այդ գործընթացն ուղղակիորեն կապված է Ուկրաինայի իրադարձությունների, ինչպես նաև լարված հարաբերությունների հետ, որոնք ավելի ու ավելի ակնհայտ են դառնում վրացական և ուկրաինական իշխանությունների միջև։ Անհրաժեշտ է շտապ կարգավորել այդ հարաբերությունները եւ վերադառնալ դրանց նախկին ռեժիմին, քանի որ Վրաստանն ու Ուկրաինան պատմական բարեկամներ են, մենք ունենք մեկ նպատակ եւ մեկ ընդհանուր թշնամի։ Այսօր Ուկրաինայի կողմից կռվում են ավելի քան 2000 վրացի կամավորներ, և դա տրամաբանական է։ Ես նախկինի պես լավատեսորեն եմ տրամադրված և կարծում եմ, որ Վրաստանն անպայման կդառնա եվրոպական ընտանիքի անդամ՝ Ուկրաինայի հետ միասին։ Ես վստահ եմ, որ նույնը տեղի կունենա նաև Հայաստանի պարագայում։

 

- Ի՞նչ դեր է շարունակում խաղալ Բիձինա Իվանիշվիլիի Վրաստանի քաղաքականությունում, ընդհանրապես, և, մասնավորապես, Ռուսաստանի նկատմաբ պատժամիջոցներին միանալուց Վրաստանի հրաժարման հարցում:

 

- Ինձ համար դժվար է պատասխանել այդ հարցին, քանի որ Իվանիշվիլին արդեն մեկ տարի անհետացել է տեսադաշտից։ Նա լքել է կառավարող կուսակցության նախագահի պաշտոնը և հայտարարել, որ հեռանում է քաղաքականությունից և երբեք չի վերադառնա։ Եվ, իհարկե, ես չգիտեմ, թե ինչ է կատարվում կուլիսների  հետեւում: Սակայն, կան, իհարկե, կասկածներ, որ նա շարունակում է մնալ երկրում որոշումներ կայացնող գլխավոր անձը: Ինչ վերաբերում է պատժամիջոցներին չմիանալու հարցին, ես կարծում եմ, որ նման ձեւակերպումը փոքր-ինչ չափազանցված է, որովհետեւ մենք ինքնըստինքյան ներգրավված ենք պատժամիջոցների քաղաքականության մեջ, քանի որ փոխկապակցված ենք միջազգային ֆինանսական ինստիտուտների հետ եւ ապրում ենք նրանց օրակարգով: Կարծում եմ, որ այս թեման չափազանց դրամատիզացված էր, ինչը մասամբ պայմանավորված էր մեր կառավարության որոշ ներկայացուցիչների հայտարարություններով։ Ինչի համար է պարբերական կրկնությունը պատժամիջոցներին չմիանալու մասին, երբ դա շատ է նյարդայնացնում քո ռազմավարական գործընկեր Ուկրաինային։ Եվ, ինչպես պարզվեց, ոչ միայն նրան: Հատկապես, երբ դու բառացիորեն այդ պատժամիջոցների մի մասն ես կազմում։ Նման պահերին անհրաժեշտ է մի փոքր ավելի շատ դիվանագիտություն եւ զսպվածություն դրսեւորել։

 

- Հայաստանում վերջին ամիսներին, հատկապես ուկրաինական իրավիճակի համատեքստում, ակտիվացել են քննարկումները Ռուսաստանի և Բելառուսի հետ միութենական պետություն մտնելու հնարավորության մասին: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այդ քննարկումները: Որքան ինձ հայտնի է, Մոսկվայում Հարավային Կովկասը շարունակում են դիտարկել որպես սեփական ազդեցության միասնական գոտի։ Այս համատեքստում արդյո՞ք ինչ-որ առաջարկներ հնչում են նաև Վրաստանին, և ինչպե՞ս է այդ հեռանկարին վերաբերվում վրաց հասարակությունը։

 

- Ես ՝ որպես ձեր երկրի և ժողովրդի բարեկամ, երբեք ձեզ դա չեմ ցանկանա։ Այդ քայլը կդառնա հայկական պետության ինքնալուծարման ակտ, ինչը հետագայում կառնչվի նաև Վրաստանին։ Միանգամայն անընդունելի եմ համարում այդ միությունում միավորվելու մասին խոսելն անգամ, առավել ևս՝ ներկա պայմաններում։ Դա միություն է, որն իսկական ցեղասպանություն է իրականացրել "եղբայրական" ուկրաինացի ժողովրդի նկատմամբ։ Այսօր այդ երկու երկրների դեմ միավորվել է ողջ քաղաքակիրթ աշխարհը, և այս իրավիճակում, ի՞նչ առնչության կարող է ունենալ Հայաստանը դրանց հետ։ Ինչ վերաբերում է հարցի երկրորդ մասին, ապա վրացական հասարակությունում այդ թեման դրված չէ, նույնիսկ, քննարկման մակարդակում, այն տաբուացված է։ Մենք երբեք չենք վերադառնա ռուսական անցյալին, քանի որ շատ լավ գիտենք, թե ինչ է այն իրենից ներկայացնում։ Սակայն, դա չի նշանակում, թե Վրաստանում ռուսամետ ուժեր չկան։ Դրանք կան, բայց դրանց ազդեցությունը հասարակության վրա չնչին է։

 

- Միասնական ինտեգրացիոն նախագծի շրջանակներում Հարավային Կովկասի բոլոր երեք երկրների տնտեսական զարգացման մոդելի հաջողությունը աքսիոմատիկ է թվում։ Ձեր կարծիքով, ի՞նչն էր խանգարում վերջին 30 տարիների ընթացքում եւ շարունակում է խանգարել այսօր մեր երկրներում նման ըմբռնման հասնելուն:

 

- Հետխորհրդային տարածքի ոչ մի այլ տարածաշրջանում վերջին երեսուն տարիների ընթացքում այնպիսի լուրջ տատանումներ չեն եղել, ինչպես Հարավային Կովկասի երկրներում։ Հենց երեք սառեցված հակամարտությունների առկայությունն է մեզ տվել լարված և անկայուն տարածաշրջանի կարգավիճակ։ Նման հեռանկարը, Ռուսաստանի ապակառուցողական դերին զուգահեռ, բորբոքվում էր նրանով, որ տարածաշրջանի շուրջ տեղի ունեցող կարեւոր աշխարհաքաղաքական գործընթացների պայմաններում տարածաշրջանի բոլոր երեք երկրները բոլորովին տարբեր եւ չհամաձայնեցված արտաքին քաղաքական գծեր էին վարում։ Հետևաբար, տարածաշրջանային անվտանգության միասնական համակարգի ստեղծման շանսերը նույնպես զրոյական էին։ Հենց այս իրողությունն է, որ պետք է փոխել, և միայն մեր ողջամիտ գործողությունները կարող են դա անել։ Մենք երբեք չենք հոգացել մեր միասնական տարածաշրջանային իմիջի մասին, մենք երբեք մեզ միջազգային ասպարեզում չենք ներկայացրել որպես միասնական ուժ, մենք չենք ունեցել ոչ միայն տարածաշրջանային ընդհանուր նախագծեր, այլ նաև երեքով նորմալ դրացիական երկխոսություն ։ Երբ այս փոխադարձ օտարումն ավարտվի, եւ արտաքին դերակատարները տեսնեն մեզանում գոնե մի կաթիլ իմաստության, նրանք կնայեն մեզ եւ մեզ հետ կխոսեն բոլորովին այլ կերպ:

 

- Վերջին մի քանի տարիներին Հարավային Կովկասը շարունակում է մնալ մրցակցության և ազդեցության համար պայքարի թատերաբեմ Ռուսաստանի, Թուրքիայի և Իրանի համար։ Արդյո՞ք կարելի է արձանագրել, որ այսօր էլ մեր երկրներում իրավիճակը շարունակում է որոշվել այդ պատմական իրողությամբ։ Թե՞ առկա իրողություններում կովկասյան աշխարհաքաղաքականության մեջ մխրճվեց ևս մեկ խաղացող՝ Արևմուտքը։

 

- Ամեն ինչ փոխվում է ժամանակի հետ, և դա աքսիոմա է։ Ժամանակը փոխել է նաև աշխարհը, որը ժամանակակից տեխնոլոգիաների շնորհիվ մի տեսակ "փոքրացել է"։ Ուստի՝ պարզ է, որ Հարավային Կովկասի նման աշխարհաքաղաքականորեն կարեւոր տարածաշրջանը չէր կարող մնալ միայն վերը նշված երեք նախկին կայսրությունների շահերի ոլորտ։ Հետեւաբար, հայտնվել են նոր հզոր ոչ տարածաշրջանային խաղացողներ, ինչպիսիք են հավաքական Արեւմուտքը եւ Չինաստանը: Իհարկե, սա դրական է մեզ համար, և եթե մեզ իմաստուն ու ռացիոնալ պահենք, ապա կկարողանանք այդ մրցակցությունն օգտագործել մեր օգտին։ Դրա համար, նախ և առաջ, ինչպես ես վերը նշեցի, անհրաժեշտ է, որ մենք՝ երեքս (Հայաստան, Ադրբեջան եւ Վրաստան), մեկընդմիշտ լուծենք մեր միջեւ առկա խնդիրները եւ արտաքին դերակատարների հետ հարաբերություններում հանդես գանք որպես միասնական ուժ։ Հավատացնում եմ ձեզ, դա միանգամայն հնարավոր է։ Եթե մեր սերնդին դա չհաջողվի, հավատացեք ինձ, դա անպայման կանի հաջորդ սերունդը, որովհետև մեր միասնությունն այլընտրանք չունի։ Շատ ցավալի կլինի, եթե մենք չկարողանանք դա անել և բաց թողնենք պատմական հնարավորությունը։