Հինգշաբթի, 31 Մարտի 2022 13:11

Արմինֆո.Իսրայելցի հասարակական գործիչ և քաղաքական վերլուծաբան Ավիգդոր Էսկինը հաճախ է հարցազրույց տալիս հայկական լրատվամիջոցներին։ Վերջին շրջանում նրա ասածից ԱրմԻնֆո-ն առանձնացրել է մի քանի հարց, որոնք, մեր կարծիքով, ավելի հիմնավոր մեկնաբանության կարիք ունեն, և դիմել է վերլուծաբանին մեկնաբանության խնդրանքով:

- Ավիգդոր, վերջերս հայկական լրատվամիջոցների հետ ձեր հարցազրույցներից մեկում Դուք հայտարարել էիք, թե "չկա վստահություն, որ Ռուսաստանը կշարունակի պահպանել իր խաղաղապահ առաքելությունը Լեռնային Ղարաբաղում":  Ինչի՞ վրա է հիմնված Ձեր այս տեսակետը։ Դուք կարծում եք, որ Ռուսաստանը, ստեղծելով հենակետ Ղարաբաղում, Իրանի հետ սահմանի մոտ, ինչ-ինչ պատճառներով կարող է հրաժարվե՞լ նման ռազմավարական ներկայությունից։

- Վերջին ամսվա իրադարձությունները չեն ամրապնդել Ռուսաստանի կարգավիճակը նախկին խորհրդային հանրապետությունների տարածքում։ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո բոլոր երեսուն տարիների ընթացքում Մոսկվան չկարողացավ այնտեղ հաստատվել "փափուկ ուժի" օգնությամբ, իսկ հիմա ընդհանրապես կոշտ քննադատություն է առաջացնում նախկին խորհրդային բոլոր տարածքներում։ Բացառություն են կազմում Բելառուսը և, մասամբ, Հայաստանը ։ Եթե Ուկրաինայի դեմ ռազմական արշավը պսակվեր ուժի արագ ցույցով, ապա հնարավոր էին այլ սցենարներ։ Բայց այս փուլում Ռուսաստանը կորցնում է ազդեցությունը։ Հայաստանում եւ Ղարաբաղում ներկայության հարցում Մոսկվայի շահագրգռվածությունը պահպանվում է, սակայն նրա հնարավորությունները կարող են հարցականի տակ դրվել ճգնաժամի կամ դեպրեսիայի մեջ մտնելու դեպքում ՝ Ուկրաինայում ռազմական բնույթի դժվարությունների եւ երկրի ներսում տնտեսական պատճառներով կլիմայի վատթարացման հետեւանքով: Չի կարելի բացառել այնպիսի սցենար, որ մի քանի ամիս անց Ռուսաստանը "Ղարաբաղի մասին մոռանա"։ Սա փորձ է մատնանշել հնարավոր սցենարը, այլ ոչ թե կանխագուշակել ինչ-որ բան։ Ընդ որում, ես բնավ կոչ չեմ անում անտեսել Ռուսաստանի դերն ու ազդեցությունը, այլ՝ հակառակը։ Սա Հայաստանի կենսականորեն կարևոր և այսօր այլընտրանք չունեցող ռազմավարական ձեռքբերում է։ Ձեր կառավարությունը բավականին խելամիտ է իրեն պահում ՝ հրաժարվելով մասնակցել հակառուսական արշավին։ Խոսքը ոչ թե Ռուսաստանի այս կամ այն գործողություններին սատարելու մասին է, այլ հայկական շահերի մասին հոգ տանելու։

- Հասկանալի է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի անվտանգությունը դրվել է ռուս խաղաղապահների վրա։ Սա 44-օրյա պատերազմի տրամաբանական արդյունքն է, որը դադարեցվել է բացառապես Ռուսաստանի դիրքորոշման շնորհիվ, ով էլ որ այսօր ինչ ասի և տարբեր վարկածներ առաջ քաշի ինչպես տեղի ունեցածի, այնպես էլ այն պատճառների, որոնք դրդել են Ադրբեջանին գնալ հարցի ուժային լուծման։ Դա անվիճելի փաստ է։ Բայց, այնուամենայնիվ, հենց նույն Ռուսաստանը համաձայնել է ԵԱՀԿ ՄԽ պահպանման ու, նույնիսկ, "վերակենդանացմանը", ես այդպես կանեի, որպես միջազգային կառույց, որը կարող է և պետք է խաղաղ լուծում գտնի նույն միջազգային սկզբունքների, այդ թվում՝ ազգերի ինքնորոշման իրավունքի շրջանակներում։ Այս նարատիվը, հասկանալի պատճառներով, այսօր Արևմուտքին «դուր չի գալիս», բայց «դուր է գալիս» Ռուսաստանին։ Բայց դուք կարծում եք, որ "ոչ մի միջազգային սցենար արդիական չէ Հայաստանի համար։ Ղարաբաղի նկատմամբ Հայաստանի իրավունքն աշխարհում ոչ ոք չի պատրաստվում պաշտպանել"։ Ինչու՞: Եվ ի՞նչ եք մտածում այդ մասին։

- Աշխարհում ոչ մի երկիր ակտիվորեն չի միջամտել ձեր պատերազմի ընթացքին։ Եթե չլիներ Մոսկվան, Ադրբեջանն ուներ Ղարաբաղն ամբողջությամբ վերադարձնելու բոլոր հնարավորությունները։ Եկեք պատկերացնենք, որ վաղը Ռուսաստանը հրաժարվում է խաղաղապահ առաքելությունից։ Ի՞նչ տեղի կունենա այդ ժամանակ: Այս հարցի պատասխանը պարզ է: Եվ պատրանքներն այս առնչությամբ անհիմն են։ ԱՄՆ-ին, Ֆրանսիային կամ Իրանին ապավինելը ոչ մի իրական հիմք չունի։ Ընդգծենք, որ մենք խոսում ենք միայն Ղարաբաղի մասին, այլ ոչ թե ինքնիշխան Հայաստանի տարածք ներխուժելու փորձի մասին։ Ինչ վերաբերում է միջազգային սկզբունքներին, ապա կան Ղարաբաղի վերաբերյալ ՄԱԿ ԱԽ մի քանի որոշումներ, որոնցում նախապատվությունը տրվում է "սահմանների անխախտելիության" սկզբունքին, այլ ոչ թե՝ "ազգային ինքնորոշմանը"։ Նախկինում Ղարաբաղի հատուկ կարգավիճակը աքսիոմատիկ էր նաև ադրբեջանական կողմի համար։ Եթե բանակցությունների ընթացքում Հայաստանը կարողանա այժմ էլ նման արդյունքի հասնել, ապա ՄԱԿ ԱԽ-ում ոչ ոք չի առարկի։

- Մի կողմից՝ Դուք կարծում եք, որ Հայաստանը պետք է ամրապնդի իր զինված ուժերն ու տնտեսությունը, մյուս կողմից՝ կարծում եք, որ խաղաղության պայմանագրի առնչությամբ հարկավոր է շտապել։ Դուք հավատու՞մ եք, որ թղթի վրա ամրագրված խաղաղությունը Հայաստանի համար կբացի "ճանապարհներ դեպի տարբեր աշխարհներ": Ինչպես ցույց է տալիս միջազգային հարաբերությունների պատմությունը Բեռլինի պատի անկումից հետո, միջազգային պայմանավորվածությունները այլևս ոչինչ չարժեն և չեն արժենա այնքան ժամանակ, քանի դեռ աշխարհում կամ, համենայնդեպս, նրա  "արևմտյան մասում" չի ձևավորվել նոր ուժային հաշվեկշիռ։ Միայն այս դեպքում, ցանկացած ծայրամասային խաղաղության համաձայնագրեր հաջողության հնարավորություն կունենան: Ով, եթե ոչ իսրայելցի վերլուծաբաններն այդ մասին գիտեն՝ մերձավորարևելյան ճգնաժամի լուծման ավելի քան կեսդարյա անհաջող փորձի պրիզմայով։

- Իսրայելի փորձը, մեծ մասամբ, հաջողության օրինակ է, այլ ոչ թե՝ անհաջողության։  Դա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ 73 տարում Իսրայելն իր հրեա բնակչությունն ավելացրել է տասներկու անգամ, ամրապնդվել է որպես առաջատար գիտական և ռազմական տերություն, իսկ մեր ՀՆԱ-ն այսօր շուրջ կես տրիլիոն դոլար է։  Այդ պատճառով մեզ հաջողվել է խաղաղության համաձայնությունների հանգել առաջատար արաբական երկրների հետ։  Ընդ որում, մենք չենք հասել  լիակատար հանգստության, ինչի մասին վկայում են պաղեստինցի ճիվաղների վերջին ահաբեկչությունները։ Իսկ ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա երկու տարի առաջ և քսան տարի առաջ նա կարող էր Ադրբեջանի հետ շատ ավելի շահավետ համաձայնության հասնել, քան այսօրվա լավագույն սցենարի դեպքում։  Ձեր փորձն ամբողջությամբ ցույց է տալիս, որ ժամանակը կսկսի աշխատել ձեր օգտին միայն խաղաղ լուծման հասնելու դեպքում։ Իսկ առայժմ ժամանակն աշխատել է Ադրբեջտանի օգտին։ Հայաստանը պահպանում է իր բնակիչների և սփյուռքի վիթխարի մտավոր և ստեղծագործական ներուժը։ Տնտեսական զարգացումը և սեփական տաղանդների իրացումն ավելի իրական կդառնան խաղաղ պայմաններում։ Ուստի, արժե լրջորեն մտածել խաղաղության համաձայնագրի հեռանկարների, ինչպես նաեւ դրա բացակայության պայմաններում կյանքի հեռանկարների մասին: