Չորեքշաբթի, 16 Հունվարի 2019 16:43

Արմինֆո. Պաշտոնական այցով Միացյալ Արաբական Էմիրություններում գտնվող Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանը ԱՄԷ-ի մայրաքաղաքում տեղի ունեցող «Աբու Դաբի կայունության շաբաթ» (Abu Dhabi Sustainability Week) ֆորումի շրջանակում այսօր մասնակցել է «Ապագայի գագաթնաժողով» (Future Summit) խորագրով համաժողովին։ Այն բացել է ԱՄԷ էներգետիկայի և արդյունաբերության նախարար Սուահիլ Մոհամեդ Ֆարաժ ալ-Մազրուին։ 

Նախագահ Սարգսյանը համաժողովին հանդես է եկել որպես գլխավոր բանախոս։ Իր խոսքում նախագահը նշել է.«Սա յուրահատուկ համաժողով է, և պատահական չէ, որ այն տեղի է ունենում հենց այստեղ։ Սա արտացոլումն է այն փաստի, որ կառավարությունը՝ Շեյխ Մոհամմեդ բին Զայեդի ղեկավարությամբ, նայում է դեպի ապագան։ 

Այստեղ բարձրացվել են հարցեր, որոնք առնչվում են ապագային ու սպասվող մարտահրավերներին, այն ռիսկերին, որոնց առնչվելու ենք վաղը՝ սկսած սննդից, ջրից, կլիմայական փոփոխություններից մինչև էներգիա։ 

Եթե պատմականորեն հարյուր տարի հետ գնանք, կտեսնենք, որ ապրում էինք էներգիայի արդյունաբերության աշխարհում, որը կարող էինք «սև» անվանել, քանի որ այրում էինք ածուխը, նավթը և ստանում էներգիա, որն օգտագործում էինք արդյունաբերության մեջ և այդպես շարունակ։ Ավելի ուշ մենք սովորեցինք օգտագործել վերականգնվող էներգիան, սկսեցինք օգտագործել նաև գազը ։ Այսօր այդ «սևը» դարձել է մոխրագույն։ 

Սակայն մենք բոլորս ակնկալում ենք ունենալ աշխարհ, որը ոչ թե մոխրագույն է, այլ` կանաչ, մինչդեռ այսօրվա մոխրագույն աշխարհից դեպի վաղվա կանաչ աշխարհ տանող ճանապարհը լինելու է ժամանակատար, պահանջելու է տքնաջան աշխատանք ու ջանքեր։ 

Բոլորը խոսում են կլիմայական փոփոխությունների մասին։ Ես ցանկանում եմ նշել, որ մենք պետք է շատ զգուշավոր լինենք՝ քննարկելու ոչ թե պարզապես կլիմայական փոփոխությունները, այլ նաև դրա ազդեցությունը բնության վրա։

Լավագույն օրինակ է ատոմային էներգիան։ Թեպետ ատոմային էներգիայի ազդեցությունը կլիմայի վրա նվազագույն է, սակայն այն ստեղծում է ատոմային վառելիք, ատոմային թափոններ, որոնց հետ պետք է հաշվի նստենք։ Մենք օգտագործում ենք ստեղծվող ատոմային վառելիքի միայն մի փոքր մասը։ Մենք պետք է այն չեզոքացնենք կամ պահեստավորենք ապագա սերունդների համար։
Մեկ այլ խնդիր են ատոմային թափոնները, որոնք ռադիոակտիվ են։ Ուստի պետք է լինենք շատ ուշադիր՝ հասկանալու, թե ինչ անել դրանց հետ, քանի որ դրանք երկար ժամանակ կարող են վտանգ հանդիսանալ բնության համար։

Մոխրագույնից դեպի կանաչ, պայծառ ապագա տանող ճանապարհին ընկած է մեծ աշխատանք։ Մենք ունենք վերականգնվող էներգիայի մեծ հնարավորություններ, սակայն դա օգտագործելիս անգամ պետք է շատ զգույշ լինենք՝ չվնասելոՎ բնությանը։ 

Խնդիրներից զատ թույլ տվեք խոսել նաև առավելությունների ու այն մասին, թե որտեղ ենք մենք այսօր։ Ես կկենտրոնանամ երկու խնդրի վրա։ 

Նախ, կցանկանամ խոսել գլոբալիզացիայի մասին։ Այն շատ կարևոր է մեր կյանքում։ Գլոբալիզացիայի ողջ ազդեցությունը սկսվեց Բեռլինի պատի անկումից հետո, երբ պատնեշները արևելքի ու արևմուտքի, գաղափարախոսությունների միջև կործանվեցին։ 

 

Երկրորդ ազդեցությունը եղավ, երբ աշխարհը հասկացավ, որ կա ապագայի միայն մեկ կարևոր ճանապարհ: Դա կառավարման կապիտալիստական տարբերակն է, ազատ ու լիբերալ շուկաների տարբերակը։ Դա դարձավ միջկառավարական հարաբերությունների, ինչպես նաև միջազգային այնպիսի ինստիտուտների ակտիվ ստեղծման պատճառ, ինչպիսին է Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությունը։ Այս ամենը հանգեցրեց աշխատանքի, էներգիայի և փողի մեծ հոսքի՝ արևմուտքից արևելք։ Արտադրությունը սկսեց իրականացվել ոչ միայն ԱՄՆ-ում, այլև Վիետնամում, Չինաստանում, Հնդկաստանում... Աշխարհը դարձավ համաշխարհային շուկա։

Երրորդ կարևոր կետը. տարիներ առաջ աշխարհի տարբեր հատվածներ միմյանց հետ կապված էին կապի՝ հեռախոսակապի միջոցով, սակայն երբ այսօր նայում ես աշխարհին, տեսնում ես, որ այն նյարդերի հսկայական ցանցով իրար կապված մի փոքր երկիր է։ Այս մոլորակը փոխկապակցված է։ Այսօր բնական է հեռախոսով զանգել Կալիֆորնիա կամ Ավստրալիա և իրական ժամանակում տեսնել մարդկանց, քննարկում ունենալ, մինչդեռ այս ամենը 20-30 տարի առաջ չկար։ Տեղի ունեցածի պատճառը գլոբալիզացիան է՝ տեխնիկական գլոբալիզացիան։

Գլոբալիզացիան սկսվել է որպես մակրո գործընթաց, սակայն այն շատ հեռու է գնացել՝ վերածվել միկրո գլոբալիզացիայի։ Ես սա անվանում եմ գլոբալիզացիա քվանտային մակարդակով։ Անգամ եթե մենք դնենք որոշակի սահմանափակումներ, չենք կարողանա կանգնեցնել գաղափարների, ստարտափների հոսքը, որոնք արդյունաբերության նոր շարժիչ ուժերն են։ Այսինքն, գուցե մակրոմակարդակի վրա ստեղծվեն արգելքներ, սակայն նոր՝ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների, արհեստական բանականության ինդուստրիան երբեք կանգ չի առնի։ Համաշխարհային քվանտային գլոբալիզացիան անհնար է կանգնեցնել։

Երկրորդը, որի մասին կցանկանայի խոսել, ինդուստրիալ հեղափոխությունն է։ Երբ մոտ հարյուր տարի ետ գնանք, կտեսնենք, որ մոլորակի վրա տեղի է ունեցել դրամատիկ իրադարձություն։ Դա այն հսկայական զարգացումն է, որը կատարվել է ֆիզիկայում։ Նախքան այդ ամեն բան պատկերացնում էինք՝ ելնելով դասական ֆիզիկայի ու մեխանիկայի օրենքներից, որոնք սահմանել էին Իսահակ Նյուտոնը և շատ այլ գիտնականներ: Ամեն բան բացատրելի էր։ Սակայն 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին տեղի ունեցան նոր իրադարձություններ, նոր գիտական հայտնագործություններ, որոնք անհնար էր բացատրել դասական ֆիզիկայի օրենքներով։ Որպես դրա արդյունք հանճարները, ինչպիսին էր Ալբերտ Այնշտայնը, ստեղծեցին հավանականության տեսությունը, մեծ զանգվածի՝ տիեզերքի ֆիզիկան, գրավիտացիայի տեսությունը։ Այդ մեծ գիտնականները ստեղծեցին քվանտային ֆիզիկան։ 

Սա պարզապես նոր՝ քվանտային ֆիզիկայի հայտնագործում չէր, սա մտածելակերպի, տրամաբանության հեղափոխություն էր։ 

Այս հանճարները նայեցին իրականությանն ու փոխեցին, հեղափոխեցին իրերի ընկալման ողջ տրամաբանական մտածելակերպը։ Իհարկե, ի սկզբանե գիտնականները վախեցած էին, քանի որ ամեն բան անտրամաբանական էր։ Սակայն երբ փոխում ես տրամաբանությունը և մոտեցումը, սկսում ես հասկանալ, ու ամեն բան տրամաբանական է դառնում նոր գաղափարներով։ Սա շատ կարևոր է գիտության հեղափոխության մեջ։ 

Մյուս կետը, որին ուզում եմ անդրադառնալ ինդուստրիալ հեղափոխության մասին խոսելով, հետևյալն է. այն, ինչի մասին խոսում ենք, չորրորդ ինդուստրիալ հեղափոխություն չէ։ Ես դա այլ կերպ կմեկնաբանեմ։ 

Ներկայում բնական գիտություններում՝ ֆիզիկայում ,մաթեմատիկայում, քիմիայում, մեր նվաճումներից է արագացումը, իսկ դրա հիմքում ընկած է արհեստական բանականությունը։ Ցանկացած ուսումնասիրության հիմքում տվյալներն են և այն, թե ինչպես ենք մենք դրանց հետ աշխատում։ Այսօր ունենք տեխնոլոգիաներ, որոնք սկանավորում են մարդու մարմինն ամբողջությամբ, արդյունքում ունենում ենք մեծ թվով տվյալներ։ Չկա բժիշկ, ով կարող է այդ տվյալների ողջ ծավալի հետ աշխատել, սակայն, երբ մենք օգտագործում ենք արհեստական բանականություն՝ կոմպյուտերային համակարգերը, որոնք կարող են ինքնուրույն վերլուծություն անել և սովորել, և այդ համակարգերը կարող են վայրկյանների ընթացքում վերլուծել բոլոր տվյալները և բժշկական խորհուրդ տալ։ Արհեստական բանականությունը կօգնի մեզ ավելի խորը հասկանալ մեր ԴՆԹ-ն, ինչպես նաև վերափոխել այն այնպես, որ մենք ապրենք ավելի երկար ու առողջ, հաղթահարենք այնպիսի հիվանդություններ, ինչպիսին է քաղցկեղը։

Պատահական չէ, որ մենք արդեն իսկ ունենք նվաճումներ. նախորդ տարի Նոբելյան մրցանակը բժշկության մեջ տրվել է երկու անձի, ովքեր քաղցկեղի որոշ տեսակների հաղթահարման լուծումներ են գտել։ Սակայն դա մի քանի տարվա դժվարին աշխատանքի և արհեստական բանականության օգտագործման արդյունք է։ Արհեստական բանականությունը դառնում է ինդուստրիալ հեղափոխության ուղեղը։ 

Ուզում եմ արձանագրել մի կարևոր բան՝ չկա չորրորդ ինդուստրիալ հեղափոխություն: Այն, ինչին առերեսվում ենք այսօր և այն, ինչին երիտասարդ սերունդը առերեսվելու է վաղը, մշտական հեղափոխություն է, որը տեղի է ունենալու ամեն օր։ Դրա հիմքում գիտության ու տեխնոլոգիաների ոլորտում հսկայական գիտելիքներն են, սակայն լոկոմոտիվն արհեստական բանականությունն է։ Այն երկրները կամ ընկերությունները, որոնք ներդրումներ են անում արհեստական բանականության գործում, ճիշտ ուղու վրա են, քանի որ արհեստական բանականությունը մեր ունեցած գիտելիքների հետ դրամատիկորեն փոխելու են այս աշխարհը, ինչպես նաև այն, թե ինչպես ենք փորձում լուծել մեր խնդիրները, այդ թվում և` սննդի, ջրի, էներգիայի հարցերը։ Այս ամենը փոխելու է նաև մարդկանց կողմից իրականացվող աշխատանքը։ Օրինակ՝ բժշկի աշխատանքը շատ տարբեր է լինելու, քանի որ արհեստական բանականությունը խորհուրդ է տալու բժշկին։ Տարբեր է լինելու նաև իրավաբանի և մյուսների աշխատանքը։ Կլինեն աշխատանքի շատ տեսակներ, որոնք կվերանան, սակայն կստեղծվեն նաև նորերը։ Եվ դրանց հիմքում լինելու են նորարարությունները։ 

Մենք ապրում ենք ոչ թե մեծ ինդուստրիալ ընկերությունների ժամանակաշրջանում, այլ` մի դարում, որտեղ երիտասարդ նորարարություններն ու ստարտափերը կառավարում են աշխարհը։ Նայեք աշխարհի խոշորագույն ընկերություններին։ Արդյոք դրանք խոշոր նավթային ընկերություններ են: Ոչ։

Դրանք այն ընկերություններն են, որոնք սկիզբ են առել ավտոտնակներում, երիտասարդ նորարար մարդկանց կողմից՝ վերածվելով միլիարդավոր դոլարներ արժեցող ընկերությունների, որոնք ղեկավարում են աշխարհը։ Մեր խնդիրները գտնելու են լուծումներ, որոնք կապված են լինելու ինդուստրիալ հեղափոխության նոր ձևերի հետ։ Ես այն անվանում եմ սրընթաց էվոլյուցիա՝ էքսպոնենցիալ աճով։ 
Մենք առերեսվելու ենք էվոլյուցիային ամեն օր։ Երիտասարդ սերունդն ապրելու է հրաշալի մի աշխարհում՝ մի աշխարհում, որտեղ կճանաչվեն նրանց որակներն ու տաղանդը, նրանց նորարական ուժը։

Այս հեղափոխությունը, գլոբալիզացիան ազդելու են մեր ամենօրյա կյանքի վրա։ Դրա ականատեսն ենք լինում ամենուրեք։ Իրադարձությունները, որոնք տեղի են ունենում աշխարհում, թվում են մի փոքր անկանխատեսելի, անկազմակերպ։ Դրանք սրընթաց էվոլյուցիայի և նոր քվանտային աշխարհի արդյունք են։ Օրինակ` իրադարձությունները, որոնք տեղի ունեցան Ֆրանսիայում՝ նախագահ Մակրոնի ընտրությունը, ով եկավ երիտասարդների շարժման արդյունքում և հաղթեց ընտրություններում։ Իրադարձությունները Բրիտանիայում, որտեղ զգացմունքներն ու հասարակությունը, «Ֆեյսբուք»-ը ստեղծեցին «Բրեքսիթ»-ի շարժումը։ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հիանալի օրինակն է նրա, թե ինչպես է հնարավոր 21-րդ դարում քաղաքականությամբ զբաղվել՝ շրջանցելով լրատվամիջոցներն ու ուղղակիորեն դիմելով ընտրողներին, բնակչությանը։ 

Իմ երկրում մոտ մեկ տարի առաջ, երբ ես նախագահ ընտրվեցի, երիտասարդ լրագրողի ղեկավարած բողոքի ակցիան, որը սկսվել էր երկրի հյուսիսում ընդամենը մի քանի հոգով, վերածվեց 100, 1000, 5000, 10000 մարդուց բաղկացած բողոքի ակցիայի։ Ի վերջո հրապարակում մենք ունեինք 200 հազար մարդ, ինչը երկու շաբաթում Հայաստանում հանգեցրեց հեղափոխության։ Այս ամենը տեղի ունեցավ, քանի որ աշխարհը գլոբալիզացված է, քանի որ մենք փոխկապակցված ենք, ամեն մեկն ունի էջ «Ֆեյսբուք»-ում: Ուստի անհրաժեշտ չէ, որ քաղաքական կուսակցությունը մեծ փոփոխության պատճառ դառնա երկրում կամ առհասարակ աշխարհում։ Ուստի, բարի գալուստ նոր, գլոբալ աշխարհ, որտեղ ապրելու ենք։

Բարի գալուստ քվանտային վարքագծի նոր աշխարհ, որտեղ բիզնեսի, գաղափարների զարգացման, անգամ քաղաքականություն վարելու դասական մեթոդները այլևս չեն լինելու արդյունավետ։ Պետք է լինել շատ նորարար։

Երկու խոսք կամ պարզապես խորհուրդ երիտասարդներին։ Ինձ համար երիտասարդ լինելը կապված չէ այս մոլորակի վրա անցկացրած տարիների հետ, այլ` կապված է նրա հետ, թե ինչքան երիտասարդ ես քո հոգում,արդյոք ունես բավարար էներգիա, արդյոք հետաքրքրված ես նրանով, թե ինչ է տեղի ունենում։ 
Եթե ես խորհուրդ տալու լինեի իմ թոռնիկին, ում անունը ևս Արմեն է, ես կասեի՝ սիրելի Արմեն, ես չեմ պատրաստվում քեզ խորհուրդ տալ դառնալ բժիշկ, իրավաբան կամ ֆերմեր։ Գուցե 30 տարի անց շատ քիչ լինեն բժիշկներ կամ իրավաբաններ։ 

Ես նախ և առաջ խորհուրդ կտամ նայել ձեր ներսը, հասկանալ, թե ով ես, քանի որ ցանկացած երեխա ի ծնե ունի տաղանդ։ Մեկը տաղանդավոր է մաթեմատիկայի, մյուսը` երաժշտության, արհեստի, պատմելու, քաղաքականության, մեկն էլ` ուրիշներին լսելու, գուցե նրանց խորհուրդներ տալու գործում։ Խնդիրը ոչ թե այն է, թե ինչ դառնալ, այլ` հասկանալ, թե ով ես դու։ 

Երկրորդը, որը խորհուրդ կտամ Արմենին, հետևյալն է՝ գտիր քո կյանքի առաքելությունը։ Եթե դու տաղանդավոր ես երաժշտության մեջ, դու պետք է ունենաս առաքելություն՝ դառնալու, օրինակ, լավագույն ջութակահարը։ Գտիր քո կյանքի առաքելությունը, այլ ոչ թե աշխատանքը։ Այն առաքելությունը, որը քո կյանքի տարերքն է։ Դա քո մի մասն է, և այդ երկուսը պետք է ներդաշնակության մեջ լինեն մեկը մյուսի հետ։

Երրորդը՝ մտածիր քո կյանքի մասին 21-րդ դարում, մտածիր քո կյանքի մասին՝ որպես ստարտափի։ Դու պետք է ստեղծես քո սեփական ստարտափը, որը կոչվում է «Ստարտափ Արմեն»։ Կերտի՛ր ինքդ քեզ որպես պրոֆեսիոնալ՝ մեկը, ով ունի ստեղծելու կարողություն։ Իհարկե, մի մոռացիր, որ դա դժվարին աշխատանք է, պետք է ջանասիրաբար գործես: Մի՛ մոռացիր, որ կան պատմական արժեքներ՝ քո ժողովրդի ու ընտանիքի արժեքները: Մի՛ մոռացիր, որ որևէ բանի հասնելու համար պետք է ողջ կյանքում երիտասարդ մնաս։ 

Հիշի՛ր, որ երիտասարդ լինելը կապված չէ այս մոլորակում անցկացրած տարիների հետ. այն հոգու երիտասարդության հետ է կապված։ Եթե ամեն օր որևէ նոր բան սովորես, ինչպես մանուկները, ապա դու կլինես երիտասարդ։ Անգամ եթե ութսուն տարեկան ես, սակայն շարունակում ես սովորել, զարմանալ աշխարհի վրա, կազմել ապագայի ծրագրեր, ուրեմն` երիտասարդ ես։

Իհարկե, քո կյանքում ունենալու ես դժվարություններ, սակայն պետք է խիզախ լինես։ Քո հաջողությանը հաջորդող ամեն եկող օրվա հետ դու պետք է ապացուցես, որ արժանի ես նրան, ինչին հասել ես։ Ամեն նոր օր ձախողումից, հիասթափությունից հետո դեպրեսիայի առիթ չպետք է լինի։ Պարզապես կանգնի՛ր ու կրկին քայլի՛ր։ Դու քո առջև ունես հրաշալի մի կյանք և այս նոր աշխարհը, որը քվանտային է։ Մի՛ անհանգստացիր, մի՛ վախեցիր, ինչպես չվախեցան գիտնականները հարյուր տարի առաջ։ Նրանք լուրջ դրամա, ողբերգություն էին ապրում, չէին հասկանում, թե ինչպես է գործում այս տիեզերքը, սակայն նրանք փոխեցին իրենց մոտեցումներն ու տրամաբանությունը, նրանք դարձան նորարարներ, սկսեցին Ֆիզիկայի աշխարհի մասին մտածել քվանտային կերպով, և ամեն բան դարձավ ներդաշնակ ու հստակ։

Նայի՛ր քո կյանքին, 21-րդ դարին, ինդուստրիային, բիզնեսին ու քաղաքականությանը նորարարի տեսանկյունից։ Վերաբացահայտի՛ր այս աշխարհը՝ տրամաբանությունը տարբեր է լինելու։ Այս աշխարհը քվանտային է, այն դասական չէ, սակայն, եթե հասկանաս, թե ինչպես է այն գործում, դու կլինես ներդաշնակության մեջ ու կլինես հաջողակ։ 

Ուստի, հաջողությու՛ն քեզ, հաջողությու՛ն բոլորիդ։ Ինչ-որ առումով ես նախանձում եմ. կցանկանայի լինել 15-20 տարեկան՝ ձեզ պես, քանի որ սպասվող կյանքը լի է լինելու մարտահրավերներով, սակայն լուծումներն այստեղ են»։