Երկուշաբթի, 26 Դեկտեմբերի 2016 21:37

Անկախ վերլուծաբան Սարո Սարոյանն ԱրմԻնֆո-ին հարցազրույցում խոսում է տարեվերջին Հայաստանի ներքաղաքական ազդակների մասին, վերլուծում նախկին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դեկտեմբերյան ելույթի առանձին կողմերը, վերլուծում և   ի հայտ բերում Հայաստանի քաղաքականությունում առանձին ներքաղաքական ձախողումների պատճառները:

ՀԱԿ համագումարում իր ելույթի ժամանակ Հայաստանի առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հերթական անգամ խոսեց ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման փուլային ծրագրի իրագործման անհրաժեշտության մասին: Դատելով հայ հասարակության արձագանքից՝ տարածքների հանձնումն Արցախի և Հայաստանի համար այսօր անընդունելի է, ինչպես անընդունելի էր 18 տարի առաջ: 1994 թ. ստատուս-քվոն ձգձգելու քաղաքականության շարունակումն իրական այլընտրա՞նք է բանակցությունների սեղանին գտնվող փաստաթղթերին: Արդյո՞ք կան մեր շահերից բխող այլ այլընտրանքներ:

Մարդկային գործունեության յուրաքանչյուր դրսեւորում, այդ թվում քաղաքական գործունեությունը, առանց հոգեբանական ստիմուլների անհնար է պատկերացնել։ Երբ մենք խոսում ենք ստատուս-քվոյի պահպանման կամ խնդրի լուծման այլ տարբերակների մասին, մենք առաջին հերթին հենվում ենք այն գիտելիքի, մտածողության ու հոգեբանության վրա, որը մենք ունենք մեր մեջ։ Տեր-Պետրոսյանի մատնանշած փուլային ծրագիրը իր շուրջը համախմբում է բոլոր այն մարդկանց ովքեր մնացել են ցեղասպանության սինդրոմի ազդեցության տակ՝ այդպես էլ չընկալելով  համազգային այդ ողբերգության պատճառները։ Խնդիրը մեզանում է, ոչ թե արտաքին չարակամների մեջ։ Մորթվող գառների համար, եթե տերը բացակայում է, գայլեր կգտնվեն։Այսօր էլ ազգային շահերի պաշտպանությունը կազմակերպելիս մենք դեռեւս չենք բարձրացել այն աստիճանին, որ տեր լինենք ու տեր կանգնենք մեր իրավունքներին։ Այստեղից էլ գալիս մեր այն մտայնությունը, թե կա չլուծված Ղարաբաղյան խնդիր, որը խանգարում է Հայաստանին զարգանալ։ Նույնը կարող եմ ասել ստատուս-քվոյի պահպանման կողմնակիցների մասին։ Երկու ճանապարհների միջեւ տարբերությունը շատ քիչ է, ընդամենը այն, որ մի դեպքում խնդրից ուզում են ձերբազատվել՝ ամբողջությամբ դրանից փախչելով, իսկ մյուս դեպքում հուսալով, որ առջեւում ինչ-որ հնարավորություններ կբացվեն, գլուխները խրում են ավազի մեջ ու փորձում չտեսնելու տալ այն զարգացումները, որոնք տեղ են գտնում Կովկասում ու Մերձավոր Արեւելքում։ Այո՛, ուզենք թե չուզենք, ստատուս-քվոն չի պահպանվելու։ Քառօրյա պատերազմը դրա վկայությունն է։ Ոչ ոք կատակ չի անում՝ չորս օր հակամարտությունը թեժացնելով եւ նոր սահմաններ վերագծելով։ Ի տարբերություն մեզ, աշխարհը ռացիոնալ է նայում ամեն գործընթացի։ Միայն մենք ենք, որ մնացել ենք վնասակար մի դիլեմայի՝ հողերը հանձնեք կարգավիճակի դիմաց, թե ստատուս քվոն պահենք, առաջ։ Այլընտրանք միշտ էլ եղել է, եւ դա ԼՂՀ-ի ճանաչումն է ու ապա միավորումը Հայաստանի Հանրապետությանը։ Դա մեր իրավունքն է եւ դրա իրագործմանը խանգարում է միայն անզորության մեջ պարուրված մեր մտածողությունը։

Ադրբեջանը պարբերաբար հանդես է գալիս հայության դեմ ուղղված նոր նախաձեռնություններով: Դա թե «խաղաղության հարթակի» ստեղծումն է՝ թեկուզ օդիոզ, բայց, այնուամենայնիվ, հայերի մասնակցությամբ, թե Արցախ այցելության համար Բաքվի պահանջով ՀԱՊԿ և ԵՏՄ գծով Հայաստանի դաշնակից երկրում բլոգերի ձերբակալությունը, Իսրայելի հետ նոր ռազմական պայմանագրերը և այլն:  Արդյո՞ք բավարար եք համարում  ԱԳՆ, Պաշտպանության նախարարության, ԱԱԾ, այլ համապատասխան կառույցների արձագանքը, որոնք բոլոր այդ նախաձեռնությունները համարում են «օդում սրերի անպտուղ ճոճք»:

Հայաստանի եւ Ադրբեջանի տարբերությունը երեւում է հենց նման քայլերի ժամանակ։ Երբ ես խոսում եմ մեր մտածողության արատավորության եւ դրանով պայմանավորված անզորության մասին, աչքի առաջ եմ ունենում նաեւ ձեր նշած օրինակները։ Իրականում մեր պատկան մարմինների հայտարարություններն են դառնում օդում սրերի անպտուղ ճոճք։ Քանի դեռ Ռամիլ Սաֆարովը չի պատժվել ՀՀ ԱԱԾ կողմից, մենք շարունակելու ենք Սերժ Սարգսյանի ու նրա գլխավորած վարչախմբի կողմից բեմադրված թատրոնների ունկնդիրը մնալ։ Ադրբեջանի հակահայ նախաձեռնությունների հակազդեցությունը խոսքով չէ, որ պետք է իրագործել։ Գործն այն ժամանակ տեսանելի կլինի, երբ զգուշացնող հայտարարություններին կհետեւի կոնկրետ պատասխանատվության կանչելու գործընթացը։ Իսրայելը արհամարհում է Հայաստանի շահերը, ապա նա պետք է իր վրա զգա դրա վնասաբեր հետեւանքները։ Արցախ այցելած բլոգերին երրորդ երկրում ոչ թե նրա հայրենի երկիրը պետք է փորձի պաշտպանել, այլ առաջին հերթին Հայաստանի Հանրապետությունը։ Տեսական լուծումներ կարելի է շատ բերել։ Սա է ակտիվ ու արդյունավետ գործունեությունը։

 

Իր բոլոր թերություններով հանդերձ՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթը ՀԱԿ համագումարում մեծ հաշվով  վերջին տարիների առաջին քաղաքական ելույթն էր: Դա մի մարդու ելույթը է, ով թիմ է գլխավորում, փորձում է հասկանալ Հայաստանում և, գլխավորը, Հայաստանի շուրջ ընթացող գործընթացները: Անցյալի և ներկայի իր բոլոր ակնհայտ մինուսներով հանդերձ՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի և նրա շրջապատի լույսի ներքո ներկայիս իշխանությունը, մեղմ ասած, անբովանդակ է թվում: Ձեր կարծիքով, արդյո՞ք Տեր-Պետրոսյանի ուղերձները 2017 թ. ապրիլին ընտրողների կողմից լսելի դառնալու շամսեր ունեն:

 

Հայաստանում չի գտնվի ռացիոնալ դատող գոնե մի մարդ, ով կհաստատի երկրում ազատ ու արդար ընտրությունների գոյությունը։ Երբ չեն գործում ընտրական մեխանիզմները, երբ ընտրությունները ժողովրդի կամաարտահայտությունը չեն դառնում, ընտրազանգվածի ձայներ ասածը ֆարսի է վերածվում։ Տեր-Պետրոսյանի ելույթը իսկապես միտված էր 2017թ․ ընտրություններին՝ այդ ընտրություններում որոշակի թվով մանդատներ ստանալու ակնկալիքի արձանագրումն էր։ Ովքեր կեղծում են ընտրությունները, նրանք էլ գծում են նոր Ազգային Ժողովում ուժերի հարաբերակցության ընդհանուր պատկերը։ Ընդդիմությանը հատկացվող տեղերի համար կա մրցակցություն ամբողջ ընդդիմադիր դաշտում։ Եւ այդ դաշտում գործող միավորների համար հստակ է, որ իրենք ԱԺ-ում կարող են հայտնվել միայն եթե շարժվեն գործող վարչախմբի հստակ սահմանած արտաքին ու ներքին առաջնահերթություններով ու միաժամանակ որոշակի ծառայություններ մատուցեն նույն այդ վարչախմբին։ Ահա հենց այս հողի վրա էլ մեր աչքի առաջ տեղի է ունենում Ղարաբաղյան խնդրում ստատուս քվոյի պաշտպանների ու այսպես կոչված պացիֆիստների սիրահետումը ընդդեմ ամեն տեսակ ռացիոնալության ու ակտիվիզմի: 25 տարվա անպտուղ դեգերումներից հետո հայաստանյան քաղաքական դաշտը դեմ դիմաց կանգնել է հենց նման «մարտահրավերների» առաջ եւ որպեսզի դաշտում պահպանեն սեփական դիրքերը, գործող վարչախումբն ու գրեթե ողջ ընդդիմադիր դաշտը  միավորվել են ընդդեմ ամեն տեսակ ռացիոնալության ու ակտիվության։

 

«Գագիկ Ծառուկյանի «վերադարձը», Կարեն Կարապետյանի կոսմետիկ վերանորոգումը, տնտեսության ապամենաշնորհացմանն ուղղված իրական քայել անելու նոր կառավորության՝ արդեն դրսևորվող անկարողությունը, արտաքին պարտքի շարունակվող աճը, ներդրումների արտահոսքը գործող իշխանությունների՝ ոչ մի տեղ չտանող ուղեգծի անփոփոխության ցուցիչներից  են: Այս առումով ինչպե՞ս եք պատկերացնում հետընտրական շրջանի խորհրդարանական Հայաստանը:

Հայաստանյան քաղաքական ներկապնակի ներկայիս գորշ գույներով լցված Ազգային Ժողովը երկրում հետընթացի տեմպերը միանշանակ կբազմապատկի։ Այսօր միայն կարելի է նշածս տեմպերի միտումը նշմարել, սակայն կոնկրետ թե ինչ վնասներ կլինեն ու ինչ չափերի, կարծում եմ հնարավոր չէ ենթադրել։ Եթե մենք այս տարի տեսանք քառօրյա պատերազմ, ժողովրդական ապստամբություն, կառավարության փոփոխություն, տնտեսական անկում, սոցիալական բեվեռվածության խորացում եւ այլն, ապա ԱԺ ընտրություններում նույն այդ միավորների վերարտադրությունը, թեկուզեւ առանձին դեմքերի փոփոխությամբ, միեւնույնն է չեն կարող երկրի հետընթացը դանդաղեցնել։

 

Թրամփի հաղթանակի, Եվրոպայում, համաշխարհային անվտանգության ճարտարապետությունում փոփոխությունների լույսի ներքո դիտվող գլոբալ միտումների՝ Հայաստանի համար բարենպաստության առնչությամբ կարծիքները տարբերվում են: Գնահատեք այդ առնչությամբ Հայաստանի համար ստեղծվող հնարավորությունները և, իհարկե, մարտահրավերներն ու սպառնալիքները:   

 

Ես չեմ կարող խոսել հնարավորությունների մասին, քանի որ դա կապված է սուբյեկտային վարքի հետ։ Մեր երկրի քաղաքական դասը, ինչպես նշեցի տառապում է մի սինդրոմով, որը այդ մարդկանց գիտակցության մեջ արտաքին հնարավորությունները մշտապես վերափոխում է մարտահրավերների ու վախերի։ Այդ մարդկանց մոտ մշտապես ի հայտ է գալիս հայ ժողովրդի՝ արտաքին քաղաքական զարգացումներում միակ զոհը դառնալու բարդույթը, որը ստիպում է նրանց մտածել կամ խաղաղության մասին, սակայն Պապից ավելի կաթոլիկ լինելու աստիճան, կամ ջրի հատակը իջնելու մասին, որպեսզի անցնի ենթադրվող վտանգը։ Տեսեք մեր տարածաշրջանում ինչ մեծ փոփոխություններ են կատարվում, Թուրքիան մեր աչքի առաջ շարունակ խրվում է արտաքին ու ներքին նորանոր ճահիճների մեջ, ինչ-որ անտեսանելի ուժեր Ռուսաստանին անընդհատ փորձում են Թուրքիայի հետ ընդհարվելու նոր ճակատներ բացել, քրդերի գործոնին գալիս է փոխարինելու Մեծ Քրդստանի անհայտներով լի մի տեսլական, Իրանի ու Արեւմուտքի հարաբերություններում Իսրայելի գործոնը ինչ-որ տրանսֆորմացիաների է ենթարկվում եւ այլն։ Այս ամենի հետ մեկտեղ Թրամփի առաջիկա քաղաքականությունը մի տեսակ կինդեր սյուրպրիզի է վերածվում․ բոլորը գիտեն, որ ինչ-որ բան դուրս է գալու, բայց թե ինչ, ոչ ոք չգիտի։ Իսկ Հայաստանը արդեն մի տաս տարի զբաղված է ինչ-որ ռեֆորմներով։ Հիմա ռեֆորմների հերթը հասել է ԱԺ-ին։ Կարելի է միայն հուսալ, որ նոր գումարման խորհրդարանում «Քաղաքացիական ակտիվ քայլ» կուսակցությունը ի վերջո կկարողանա կանգնել իշխանական կամ ոչ իշխանական կուսակցությունների մեջքին՝ երկիրը ներկա ճահճից դուրս բերելու գործը արագացնելու համար։