Շաբաթ, 25 Ապրիլի 2015 10:20

 Չնայած Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված միջոցառումներին`հարցի պատասխանը, թե ինչ կտա հայկական պետականությանը և Ցեղասպանության զոհերի ժառանգներին միջազգային ճանաչումների թվի աճը, դեռ չկա: Կցանկանայի իմանալ Ձեր կարծիքը... 

 

Փաստն ինքնին կարևոր բարոյական նշանակություն ունի Ցեղասպանության զոհերի ժառանգների համար: Այն կարևոր է միջազգային հանրության համար, քանի որ վկայում է այն մասին, որ վերջինս պահպանում է ողբերգության զոհերի մասին հիշողությունը: Սակայն, հազիվ թե կարելի է սպասել, որ կկրկնվի Գերմանիայի փորձը, որը նյութական փոխհատուցում վճարեց Հոլոքոսթի զոհերի ժառանգներին: Թուրքիան խիստ դիրքորոշում է զբաղեցնում այդ հարցվում, այդ իսկ պատճառով կտրականապես հրաժարվում է Ցեղասպանությունը ճանաչելուց:

 

Շատ փորձագետներ գտնում են, որ ժամանակն է, որպեսզի հայությունը կանգ առնի Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման ճանապարհին և միավորելով ջանքերը`հասնի ժամանակակից Թուրքիայից փոխհատուցման երիտթուրքերի հանցագործությունների համար: Գնահատեք նման քաղաքականության հեռանկարները:

 

Դա անտրամաբանական է, քանի որ հենց միջազգային ճանաչումը Թուրքիայի վրա ներգործության կարևոր միջոց է: Այնուամենայնիվ, Թուրքիայի դիրքորոշումը շարունակում է անփոփոխ մնալ, ըստ որում`տարիների ընթացքում այն ավելի է խստանում: 20-րդ դարի վերջին ՙցեղասպանության թեթևակի ճանաչման՚ տարբերակը Թուրքիայում հավանական է համարվել, ըստ որում`նույնիսկ շատ թուրք դիվանագետների կողմից: Այնուհետև թուրքական պաշտոնական դիրքորոշումը խստացել է. այժմ այն կառուցվում է նույնիսկ ցեղասպանության փաստը ճանաչելուց սկզբունքորեն և կտրականապես հրաժարվելու վրա:

 

Ռեջեփ Էրդողանի գլխավոր հակառակորդ Ֆեթուլահ Գյուլենը վերջերս հրապարակորեն 1915 թ. իրադարձությունները Հայոց ցեղասպանություն է բնորոշել: Արդյո՞ք հնարավոր եք համարում Թուրքիայում իշխանափոխության դեպքում Հայոց ցեղասպանության փաստի ժխտման քաղաքականությունից Անկարայի հրաժարվելը:

 

Թուրքիայում իշխանափոխության դեպքում Հայոց ցեղասպանության փաստի ժխտման քաղաքականությունից Անկարայի հրաժարվելու հնարավորությունը լիովին բացառել չենք կարող: Այնուամենայնիվ, մոտ ապագայում նման իրադարձությունների շանսերը մեծ չեն: Վերջին 20 տարիներին իշխանությունների տեղեկատվական քաղաքականության, ուսումնական ծրագրերի ազդեցության տակ թուրքական հասարակության մեծ մասն այդ հարցում արմատական և նույնիսկ մարտական դիրքորոշում է զբաղեցրել: Թուրքական հասարակության մեծ մասը պատրաստ չէ ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը և թշնամաբար է ընկալում այդ գաղափարը: Նման տրամադրությունների հետ ստիպված է հաշվի նստել Թուրքիայում իշխանության գալու հավակնություններ ունեցող ցանկացած քաղաքական ուժ: 

 

Ի պատասխան Հռոմի պապի ելույթին`Անկարան հետ է կանչել Վատիկանում իր դեսպանին, ինչին հաջորդել են Թուրքիայի առաջին անձանց կողմից Կաթոլիկ եկեղեցու ղեկավարի հասցեին խիստ հայտարարությունները: Որքանո՞վ է արդյունավետ Թուրքիայի համար նման քաղաքականությունը:

 

Դեռ 15-20 տարի առաջ առիթ եմ ունեցել շփվելու շատ թուրք դիվանագետների և փորձագետների հետ, ովքեր մասնավոր զրույցների ընթացքում ասել են, որ անհնար է չճանաչել ցեղասպանության փաստը`դրա ակնհայտության պատճառով: 

Բոլոր այդ թուրք դիվանագետները և փորձագետները միաձայն հավաստել են, որ Թուրքիան հնարավորություն չունի ճանաչել ցեղասպանությունը, քանի որ Թուրքիային կներկայացվեն տարածքային պահանջներ և Ցեղասպանության զոհերի ժառանգներին նյութական փոխհատուցման պահանջներ: Այլ կերպ ասած`այդ դեպքում արտերկրում թուրքական ողջ սեփականությունը կարող է Հայոց ցեղասպանության զոհերի ժառանգների կողմից հայցերի օբյեկտ դառնալ: Իսկ իրադարձությունների նման զարգացումն անընդունելի է թուրքական ղեկավարության համար, քանի որ այն աղետալի կլինի Թուրքիայի համար: Դրանով է բացատրվում այդ հարցում Թուրքիայի կոշտ դիրքորոշումը:

 

Մոսկվան բավական հավասարակշռված դիրքորոշում է զբաղեցրել Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարցում Արևմուտքի հետ Թուրքիայի դիմակայության խորացման առնչությամբ: Ձեր կարծիքով, ինչո՞վ է դա պայմանավորված:

 

Ռուսաստանի դիրքորոշումը հստակ արտահայտնվել է 1995 թ. ապրիլի 14-ին, երբ ՌԴ Պետդուման  միաձայն ՙ1915-1920 թթ. հայ ժողովրդի ցեղասպանության դատապարտման վերաբերյալ՚ հայտարարություն է ընդունել: Ռուսաստանի քաղաքականությունը բխում է իր ազգային շահերից, որոնց համապատասխանում են Հայաստանի հետ դաշնակցային սերտ հարաբերությունները: Սակայն, Մոսկվայում, այնուամենայնիվ, չեն գտնում, որ Հայաստանի հետ սերտ հարաբերություններն անհնար են դարձնում ՌԴ հարաբերությունների զարգացումն Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ: Ներկայումս ռուսական դիվանագիտությունը մեծ ջանք է գործադրում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի միջոցառումներին մասնակցելու նպատակով նախագահ Վլադիմիր Պուտինի Երևան այցելության պատճառով Անկարայի հետ հնարավոր բարդություններից խուսափելու համար: Իսկ ԱՄՆ և ԵՄ հետ Թուրքիայի հարաբերություններում կան որոշակի խնդիրներ: Եվ Ցեղասպանության 100-ամյակը կարող է այստեղ որոշակի դեր խաղալ: Սակայն, Թուրքիայի նկատմամբ ԱՄՆ և ԵՄ ճնշումը հազիվ թե առճակատման և վերջինիս նկատմամբ իրական պատժամիջոցների վերաճեն: Պետք չէ ակնկալել նաև, որ Արևմուտքի ճնշումը կհանգեցնի Հայոց ցեղասպանության փաստի ճանաչումից սկզբունքորեն հրաժարվելու Անկարայի դիրքորոշման փոփոխության: