Հինգշաբթի, 21 Մայիսի 2015 08:23

Մայիսի 12-ին լրացավ Հրադադարի մասին համաձայնագրի 21 տարին: Վերջին 2 տարում համաձայնագիրն ավելի շատ է խախտվել, քան նախորդ 19 տարում: Ձեր կարծիքով, ի±նչն այդքան խիստ փոխվեց ղարաբաղյան հակամարտության երկրներում և տարածաշրջանի շուրջ աշխարհաքաղաքականությունում 2014-2015 թթ.:

 

Վերջին տասնամյակում Ադրբեջանն իր ռազմական ծախսերն ավելացրել է 25 անգամ`ուժերի ստեղծված հավասարակշռությունն իր օգտին խախտելու և հայկական կողմերից առավելագույն զիջումների հասնելու նպատակով: Միայն 2015 թվականին պաշտպանությանն ուղղված ծախսերը կկազմեն բյուջետային հատկացումների 18%-ը: Սակայն, ունեցած փորձը ցույց է տալիս Ադրբեջանի`հույսը ՙռազմական դիվանագիտության՚ և հակամարտության գոտում լարվածության արհեստական սրման վրա դնելու անհեռանկարայնությունը: Բաքվում դեռ չեն հասկացել, որ ռազմական շանտաժի և ուժային սպառնալիքների լեզուն հայկական կողմերի համար անընդունելի է: Հայաստանի և Արցախի զինված ուժերը բավականաչափ մարտական ներուժ ունեն`իրենց առջև դրված խնդիրներն արդյունավետ կատարելու համար: Ինչ վերաբերում է տարածաշրջանի շուրջ աշխարհաքաղաքականությանը, ակնհայտ է, որ Ռուսաստանի և Արևմուտքի երկրների միջև դիմակայությունը, իրանական միջուկային ծրագրի շուրջ դեռ չիրագործված համաձայնագրերը, Մերձավոր Արևելքում ապտերազմն ուղղակի և անուղղակի ազդեցություն են ունենում Հարավային Կովկասի իրավիճակի վրա: Թվարկված գործոններն անորոշության վիճակ, նշանակում է անբարենպաստ ֆոն են ստեղծում, այդ թվում`ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման համար:

 

Ձեր կարծիքով, արդյո±ք այսօր ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ իրավիճակը կարգավորող նոր պայմանագրի ստորագրման այլընտրանք և, գլխավորը, անհրաժեշտութուն կա:

 

Ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ իրավիճակը կարգավորող նոր պայմանագրի ստորագրման անհրաժեշտություն, անշուշտ, կա: Խնդրի վերջնական խաղաղ կարգավորումը կարևոր նշանակություն ունի տարածաշրջանի ժողովուրդների և միջազգային խաղացողների համար: Ոչ պակաս կարևոր է գտնել տարածաշրջանային կայունության պահպանաման բանաձև`մինչև հաշտության պայմանագրի ստորագրումը: Այդ խնդիրը հրատապ է դառնում ղարաբաղյան հակամարտության գոտում լարվածության սրման պայմաններում:

Խաղաղարար գործընթացի վրա բացասաբար է ազդում Ադրբեջանի պաշտոնական դիրքորոշումը, որը թույլ է տալիս ուժային մեթոդների կիրառումը քաղաքական հարցերը կարգավորելու համար: Մինչդեռ նման վարքագիծն ի չիք է դարձնում խաղաղարար բոլոր նախաձեռնությունները և վտանգ է ներկայացնում տարածաշրջանային անվտանգության համար: Այդ պատճառով ամենից առաջ հարկավոր է կառուցողական դաշտ վերադարձնել Ադրբեջանին և իրավաբանորեն ձևակերպել ուժի կամ ուժի սպառնալիքի կիրառումից ղարաբաղյան հակամարտության երեք կողմերի հրաժարումը: Նման փաստաթղթի ստորագրումը հակամարտության  խաղաղ տրանսֆորմացիայի լայն հնարավորություններ կբացի:

 

Արդյո`ք այսօր Ղարաբաղի շուրջ Հաշտության մեծ համաձայնագրի ստորագրման համար անհրաժեշտ պայմաններ և նախադրյալներ կան, ինչը պարբերաբար պնդում է Բաքուն, թե± ստատուս-քվոն առաջվա պես անայլընտրանքային է:

 

Հաշտության ինչ-որ մեծ պայմանագրի քննարկմանն անցնելու պաշտոնական Բաքվի առաջարկություններն ընդամենը մադրիդյան սկզբունքների համաձայնեցումից ՙկառուցողական նահանջի՚ փորձ է: Հաշտության պայմանագրի քննարկման համար պետք է ստեղծվեն համապատասխան նախադրյալներ: Անհրաժեշտ պայման պետք է դառնա իրավիճակի զարգացման ռազմական սցենարի բացառումը, և ադրբեջանական կողմը ոչ թե խոսքով, այլ գործով պետք է ցույց տա հաշտության իր պատրաստակամությունը:

Առայժմ դիտվում են Ադրբեջանում նոր պատերազմի նախապատրաստնման նշաններ: Շարունակվում է մեծաքանակ սպառազինությունների և ռազմական տեխնիկայի գնումը, իշխանությունները խստագույնս սահմանափակել են լրագրողների ալցելությունները սահմանամերձ ադրբեջանական շրջաններ, չի դադարում հակահայ քարոզչությունը պետական և իշխանությունների կողմից վերահսկվող ԶԼՄ-ներում, ճնշումների են ենթարկվում ադրբեջանցի քաղաքացիական ակտիվիստները, որոնք մասնակցում են հաշտության նախագծերին և այլն: Բացի այդ, նախորդ տարվա ամռանից Ադրբեջանն աշխուժացրել է դիվերսիոն-հետախուզական գործունեությունը, փաստորեն, սկսելով ՙդիվերսիոն պատերազմ՚: Եվ ԼՂՀ պաշտպանության բանակի առաջնային դիրքերի գնդակոծման համար կիրառվում են խոշոր տրամաչափի հրաձգային զենք, նռնականետներ և ականանետներ: Հակառակ տարածված կարծիքի` ստատուս-քվոյի պահպանումը չի համապատասխանում ԼՂՀ երկարաժամկետ շահերին: Իրակվիճակը հարկավոր է աստիճանաբար փոխել, սակայն` դրական ուղղությամբ, դեպի «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղությունե փխրուն վիճակի ձևափոխում հաստատուն խաղաղության: Իսկ ստատուս-քվոյի փոփոխմանը նպատակաուղղված Ադրբեջանի գործողություններն ունեն բացառապես ապակառուցողական ուղղվածություն:

 

Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ Լոզանի համաձայկնագրերի ստորագրումից  և այդ խնդիրը կարգավորող վերջնական համաձայնության մասին հայտարարությունից հետո Թեհրանը, որոշ կանխատեսումների համաձայն, կարող է էապես ընդլայնել իր քաղաքական և, գլխավորը, տնտեսական ներկայությունը Հարավային Կովկասում: Համենայն դեպս, իրանցի վերլուծաբանները և փորձագետները բազմիցս բարձրաձայնել են նման ցանկության մասին, այդ թվում` ԻԻՀ հյուսիսային սահմաններին հակամարտության կարգավորման գործում նեգրավման առնչությամբ: նահատեք նման հեռանկարի հավանականությունը:

 

Անկասկած, Իրանի և Արևմուտքի միջև հարաբերությունների կարգավորումը համապատասխանում է Հարավային Կովկասի բոլոր երկրների շահերին և ի զորու է լավ հեռանկարներ ստեղծել, նախևառաջ, տնտեսության ոլորտում: Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանի հետ մեր հակամարտության կարգավորման գործում Թեհրանի ներգրավման հեռանկարին, ապա այստեղ հավանականությունը մեծ չէ: Միջնորդի դեր ստանձնելու համար հարկավոր է ապահովել հակամարտության բոլոր երեք կողմերի համաձայնությունը: Իսկ այսօր, չնայած ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործունեության քննադատությանը, Ստեփանակերտը, Երևանն ու Բաքուն մտադիր չեն հրաժարվել գործող միջնորդական ձևաչափից: Սակայն ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահող երկրներին հաջողվում է պահպանել ղարաբաղյան երկխոսության հարթակը` չնայած միջազգային օրակրագի որոշ կարևոր հարցերի շուրջ լուրջ տարաձայնություններին:

 

Արցախում հերթական խորհրդարանական ընտրություններ են տեղի ունեցել մայիսի 3-ին: Խորհրդարանական ընտրությունները միջազգային դիտորդների կողմից գնահատվել են`որպես օրինական, ժողովրդավարական և թափանցիկ: Արցախում իշպանության լեգիտիմ պետական ինստիտուտների կայացումը խոչընդոտ, թե± խթան է հակամարտության կարգավորման հասնելու ճանապարյին: Եվ, Ձեր կարծիքով, արդյո±ք այսօր բանակցությունների սեղանի շուրջ Ստեփանակերտի լիարժեք ներկայացվածության անհրաժեշտություն կա:

 

Արցախում ընտրություններն ընթացել են բարձր մակարդակով: Դիտվել է ընտրողների բարձր ակտիվություն, և ընդհանուր առմամբ ԼՂՀ 6-րդ գումարման Ազգային ժողովի ընտրություննները եղել են մրցունակ, իսկ դրանց արդյունքներն ընդունել են բոլոր կուսակցությունները: Այնուամենայնիվ, խորհրդարանական և այլ ընտրությունները Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում բանակցային գործընթացի հետ ուղղակի առնչություն չունեն: Ընտրություններն ավելի շատ կապված են ԼՂՀ ներքին կյանքի ժողովրդավարական կազմակերպման հետ:Եվ Արցախի քաղաքացիների այդ իրավունքը ճանաչվում է միջազգային միջնորդների և դիտորդների կողմից:  Արցախում արդյունավետ պետական ինստիտուտների և հասարակության վստահությունը վայելող լեգիտիմ պետական իշխանության առկայությունը դրական ազդեցություն կունենա բանակցային գործընթացի վրա`վերջինիս լիարժեք եռակողմ ձևաչափի վերականգնման դեպքում: Ակնհայտ է նաև այն, որ ԼՂՀ քաղաքացիների օրինական շահերը հետագա խաղաղարար բանակցություններում կարող են ներկայացնել միայն Արցախի լեգիտիմ իշխանությունները: