Հինգշաբթի, 6 Օգոստոսի 2015 09:28

ԱՄՆ նախագահը Պենտագոնին թույլատրել է օդուժ կիրառել ԱՄՆ աջակցությունը վայելող, այսպես կկոչված, նոր սիրիական բանակի պաշտպանության համար: Միաժամանակ, պաշտոնապես «Իսլամական պետության» գրոհայիններին որսացող թուրքական օդուժը հաճախ «մեղանչում է» օդային հարվածներով Սիրիայի քրդերին: Դատելով ըստ ամենայնի` Նահանգները նոր խաղ են սկսել պատուհանով Սիրիա խցկվելու նպատակով` հաշվի առնելով փակ դուռը: Արդյո՟ք այստեղ չեք տեսնում Հայաստանի հարևան տարածաշրջանում իրավիճակի լիակատար ապակայունացման սպառնալիք:

 

Այդպիսի սպառնալիք, բնականաբար, դիտվում է, սակայն չեմ կարող  չնշել, որ սկզբունքորեն ոչինչ չի փոխվել, և ամերիկացիները, պարզապես, շարունակում ենմ խփել և նալին, և մեխին: Պաշտոնապես պաշտպանելով ԻՊ դիրքերը ռմբակոծելու Թուրքիայի մտադրությունը և նախատելով քրդական բնակավայրերին հարվածելու համար` Վաշինգտոնը, բնականաբ, ոչ պաշտոնապես, թուրքերին չարգելեց հարվածել քրդերին: Այդպիսով, ամերիկացիները, և ոչ միայն ամերիկացիները, սեփական նպատակների համար օգտագործում են ինչպես թուրքերին, այնպես էլ քրդերին: Հստակ պատկերացում կազմելու համար հարկավոր է հասկանալ, որ Սիրիայի գլխավոր թշնամին ոչ միայն ԱՄՆ-ն է, այլև` Միջին արևելքում նրա թիվ մեկ դաշնակիցը` Իսրայելը: Այս լույսի ներքո` ցանկացած ազդակ այս տարածաշրջանում, գործնականում, միշտ հետապնդում է Իսրայել-ԱՄՆ տանդեմի շահերը և ուղղված է արաբական աշխարհի և Իրանի դիրքերի դեմ: Այս ֆոնին բավականին ուշագրավ է, ընդհանուր առմամբ, խնդիրների բացակայությունն Իսրայելի և արմատական իսլամի տարբեր հոսանքների միջև: ԱՄՆ իր հերթին այսօր, գործնականում, խնդիրներ չունի Եգիպտոսի, Սաուդյան Արաբիայի, Քաթարի, Իրաքի և Քուվեյթի հետ: Այսպիսով, այն բանից հետո, երբ Վաշինգտոնը լուծեց իր հարցերը Լիբիայի Հանրապետության հետ, այնտեղի ռազմավարներն ունեն մեկ խնդիր` սուննիական Սիրիան, որը կառավարում է Բաշար Ասադի շիա կառավարությունը: Եվ այն հանգամանքը, որ այսօր Սիրիան դեռ դիմանում է, առաջին հերթին, Ռուսաստանի շնորհիվ է, արդեն հետո այդ փաստը բացատրվում է, ըստ էության, Սիրիայի ներսում իշխանության հանդեպ դժգոհությամբ: Այս լույսի ներքո միակ սողանցքը, որով ԱՄՆ և Իսրայելը կարող են ներթափանցել Սիրիա, մնում են կրոնական տարաձայնությունները Սիրիայի 4 տոկոս շիաների  և 96 տոկոս սուննիների միջև: Նշեմ, որ ժամանակին Վաշինգտոնն ու Թել Ավիվը շիա-սուննիական հակասությունները հաջողությամբ խաղարկել են Իրաքում և, նույնիսկ, Լիբանանում:

 

Նշելով, որ իսրայելա-ամերիկյան տանդեմի ճանապարհին կանգնած է Սիրիան` Դուք գիտակցաբա՟ր չհիշատակեցիք Իրանը:

 

Բնական է, որ Սիրիան տանդեմի գլխավոր նպատակը չէ: Ամերիկացիների և իսրայելցիների գլխավոր և վերջնական նպատակն Իրանն է, իսկ Սիրիան, ընդամենը, այդ հզոր երկրի թուլացմանը տանող ճանապարհ է, քանի որ Իրանը վիթխարի ազդեցություն ունի ինչպես բուն Սիրիայում, այնպես էլ Իրաքում: Այս իրավիճակում ավանդաբար Իսրայելի դաշնակից և հենարան հանդիսացող Թուրքիան հինգերորդ անիվ է, որն սկսում է պտտվել հրեական պետությանն սպառնացող առաջին իսկ վտանգի ի հայտ գալու դեպքում: Իսկ Էրդողանի և Պերեսի միջև դիմակայության վերաբերյալ բոլոր խոսակցություններն, ընդամենը, շիրմա է: Եթե սրան գումարենք նաև այն, որ, այսպես կոչված, «Իսլամական պետությունը» 100%-անոց ամերիկա-իսրայելական նախագիծ է, ապա պարզ կդառնա, որ այդ տանդեմի ու նրա դաշնակից Թուրքիայի վերջնական նպատակը, հաստատ, ԻՊ ոչնչացումը չէ: Ցանկության դեպքում ԱՄՆ հաշված օրերի ընթացքում հաշվեհարդար կտեսնի ԻՊ հետ: Եվ այն հանգամանքը, որ դա դեռևս չի արվում, նշանակում է, որ ամերիկացիներն ու իսրայելցիները շարունկում են միջազգային ահաբեկչությունն օգտագործել Սիրիան ոչնչացնելու, Իրաքի շիաներին ենթարկելու և Իրանը թուլացնելու նպատակով: Հենց այդ պատճառով Թեհրանում ձգտում են ցանկացած գնով պահպանել Բաշար Ասադի իշխանությունը, հրաշալի հասկանալով, որ նրա անկումն Իրանը կվերածի աշխարհաքաղաքական կղզու:

 

Սիրիայից, Իրանից և Ռուսաստանից զատ այսօր ի՟նչ ուժեր են կանգնած վերը նշված աշխարհաքաղաքական նախագծերի իրագործման ճանապարհին:

 

Սիրիան Նահանգներին չենթարկվող երկրներից` Ռուսաստանից, Իրանից, Հնդկաստանից և Չինաստանից բաղկացած առանցքի մի մասն է, վերջինն իր հերթին ներկայացնում է լգոբալացման մոդել` նոր, յուրօրինակ «Մեծ չինական պատը», որը դիմակայում է ամերիկյան գերիշխանությանը: Եվ ԱՄՆ` Իսրայելի հետ սերտ տանդեմով, վերստին պետք է թուլացնի այդ չենթարկվող երկրները` ճեղք բացելով փառավոր «պատի» վրա: Եվ այսօր հենց հակաամերիկյան Սիրիան է այդ պատի երկու կողմում գտնվող բևեռների գլոբալ բախման թատերաբեմը: Մինչդեռ Ասադի ռեժիմի տապալման դեպքում Սիրիայում ոչ մի հայ չի մնա, ԻՊ ահաբեկիչները կբնաջնջեն նույնիսկ մանկահասակ երեխաներին: Եվ Հայաստանի ղեկավարությունն իր արտաքին քաղաքականությունում, մասնավորապես, ԱՄՆ հետ հարաբերություններում պետք է սա հստակ գիտակցի: Ամերիկացիներին չի մտահոգում ոչ սիրիահայերի, ոչ էլ բուն սիրիացիների ճակատագիրը: Նրանց նպատակը Սիրիայում մեկն է. իշխանության գլուխ դնել իրենց ենթարկվող խամաճիկային կառավարություն, և նրանց համար, նույնիսկ կարևոր չէ, թե այն ումից բաղկացած կլինի:

 

Ռուսաստանում հայտնի քաղաքագետներից մեկը վերջերս Երևանում կանխատեսել էր Հայաստանի և Արցախի նկատմամբ ISIS սպառնալիք` որպես ելման կետ նախանշելով Թուրքիան: Դուք նույնպես այդ կարծիքի՟ն եք:

 

Ավելի քան մեկ տարի առաջ հնչեցված իմ կանխատեսումները, որոնց համաձայն, միանգամայն հնարավոր է, որ ապագայում Հայաստանը զորք ուղարկի` ալիևյան ռեժիմն ԻՊ-ից պաշտպանելու համար, այն ժամանակ միայն ժպիտներ հարուցեցին լրագրողների շրջանում: Մինչդեռ արդեն այսօր ԻՊ շարքերում մարտնչում են ավելի քան 10 հազար ադրբեջանցի, դաղստանցի, չեչեն, ավար և մեր տարածաշրջանին սահմանակից իսլամական աշխարհի այլ ներկայացուցիչներ: Իսկ Բաքուն վաղուց վերածվել է Սիրիա և Իրաք ուղարկվող իսլամական վարձկանների փոխաբեռնման կետի: Եվ եթե, Աստված մի արասցե, Ադրբեջանում  իշխանության գան իսլամական արմատականության ներկայացուցիչները, Հայաստանը կհայտնվի բավականին ծանր վիճակում` լուրջ արտաքին սպառնալիքի ներգործության ներքո: Եվ նման իշխանությունն անհապաղ ագրեսիա կձեռնարկի Արցախի նկատմամբ: Որևէ մեկը Հայաստանում նախատեսե՟լ է նման տարբերակ: Չեմ կարծում: Եվ հայությանն սպառնացող վտանգներն, իրականում, սրանով չեն սահմանափակվում:

 

Արդյո՟ք Ձեր խոսքերից հետևում է, որ ստեղծվող իրավիճակում, նման նման էկզիստենցիալ վտանգների ֆոնին Հայաստանի թիվ 1 բնական դաշնակիցը Ռուսաստանն է:

 

 Ցանկանում ենք մենք, թե` ոչ, դա այդպես է: Ես` անձամբ, դա բնավ չեմ ուզում, սակայն այսօր այլընտրանք չեմ տեսնում: Ես Հայաստանի նկատմամբ Ռուսաստանի քաղաքականությունը չեմ համարում դաշնակցային և նրա զարգացմանը նպատակաուղղված: Ռուսաստանի համար Հայաստանն ընդամենը խաղազինվոր է, որով Մոսկվան քայլ է կատարում անհրաժեշտության դեպքում: Եվ այդ իմաստով` վերջին հարյուրամյակների ընթացքում իրավիճակը չի փոխվել:

 

Սակայն …

 

Այդուհանդերձ, 1995 թվականին ստորագրված Ռազմական համագործակցության շուրջ պայմանագիրն ամուր կապում է մեր ձեռքերը, սակայն, վատ թե լավ, ապահովում է Հայաստանի անվտանգությունը` Ռուսաստանի սահմանապահների և 102-րդ ռազմակայանի միջոցով: Եվ դրա բացակայության դեպքում Թուրքիան ի զորու կլինի Հայաստանի հարցը լուծել հաշված ժամերի ընթացքում: Սակայն այլընտրանքի բացակայությունը դեռ չի նշանակում, թե Հայաստանը չպետք է այն փնտրի, հաշվի առնելով, որ արդի աշխարհում փոխլրացման քաղաքականությունը շարունակում է մնալ աշխատող տարբերակ: Եվ Ռուսաստանը, Ադրբեջանին վաճառելով այնպիսի զենք, որը կարող է հարվածել նույնիսկ իր ռազմավարական դաշնակից Հայաստանի մայրաքաղաքին, պետք է դա հաշվի առնի:

 

Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործում ԱՄՆ դերն ամրապնդելու Հայաստանի պատրաստակամության վերաբերյալ պաշտպանության նախարարի առաջին տեղակալ Դավիթ Տոնոյանի վերջին վաշինգտոնյան հայտարարությունները, կարծես, խոսում են Հայաստանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության ոկղմից իրավիճակի մբռնման մասին …

 

Իմ կարծիքով, այդ հայտարարությունը, ինչպես և համանման շատ այլ հայտարարություններ, որ պարբերաբար հնչում են Երևանից, չեն անցնում հռետորաբանության սահմանները: Ողջ հարցն այն է, թե ինչ կա դրանց հետևում:  Ըստ իս, գործնականում` ոչինչ: Դե Հայաստանում չկան ամերիկացի և այլ զինվորականներ` բացի ռուսականից: Չկա գործնական համալրում, որը հաստատի նման փոխլրացման հռետորաբանությունը:  ԱՄՆ-ն, բնականաբար, քողարկվելով Վրաստանի ինքնիշխանությամբ, այսօր հարյուրից ավելի ռազմական օբյեկտներ է կառուցում հարևան Վրաստանի տարածքում: Ադրբեջանն իրականում մեծապես կախված է Իսրայելից, որն ալիևյան ռեժիմին հարձակվողական սպառազնիության հզոր տեսակներ է մատակարարում և նատոյական Թուրքիային համահավասար ուսուցանում է ադրբեջանաան բանակը: Ես ունեմ համապատասխան տվյալներ, որոնք հաստատում են իմ խսքերը: Այդ ֆոնին ԱՄՆ միանգամայն բնական և այսօր արդեն բացահայտ ադրբեջանամետ դիրքորոշում է դրսևորում Արցախի հակամարտության կարգավորման հարցում: Դրա վերջին վկայությունն «օկուպացված տարածքներն» ազատելու վերաբերյալ Ջեյմս Ուորլիքի հայտարարություններն են: Մինչդեռ Ռուսաստանն ու Ֆրանսիան այդ մասին, գոնե, բացահայտ չեն խոսում:

 

Ո՟րն է ԱՄՆ շահն Ադրբեջանին Արցախի հանձնման դեպքում:

 

Ադրբեջանին Արցախի հանձնմամբ ԱՄՆ շահագրգռվածությունը բխում է Իրանի նկատմամբ ճնշումը խստացնելու Վաշինգտոնի ձգտումից: Ինչի՟ համար է ԱՄՆ-ին հարկավոր այսպիսի վիթխարի դեսպանատուն փոքր Հայաստանում: Ի՟նչ է փնտրում Իսրայելն Ադրբեջանում: Պատասխանն ակնհայտ է: Ողջ այդ հզոր համակարգն աշխատում է Իրանի ուղղությամբ` հետևելով հնարավոր ողջ տեղեկատվությանը: Եվ Թեհրանի համար միակ օդանցքը, տարածքը, որտեղ բացակայում են ամերիկյան ռազմակայանները, Հայաստանն է ու Արցախը` իր ազատագրված տարածքներով: Եվ Թեհրանում դա շատ լավ հասկնաում են: Հենց դրանով  է բացատրվում Արցախում «խաղաղապահների» տեղակայման վերաբերյալ ամերիկացիների պարբերաբար հնչող կոչերը: Քանի որ այդ դեպքում ամերիկացի զինվորականները կհայտնվեն Իրանի հետ սահմանին ՆԱՏՕ-ի խաղաղապահ զորակազմի տեսքով` այստեղից բխող բոլոր հետևանքներով: Եվ մենք սա պետք է հասկանանք ու հմտորեն խաղարկենք: Ոչ ոք չգիտի, թե աշխարհում ինչ փոփոխություններ տեղի կունենան 10 տարում, որոնց ընթացքում նախատեսվում է իրագործել, այսպես, կոչված Իրանի խնդրի կարգավորման վերաբվերյալ ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի բանաձևի բոլոր  կետերը: Ուստի այսօր, իրականում, իրավիճակն ավելի անորոշ է` քան երեկ:

 

Շատ բարի: Մենք չենք վստահում ամերիկացիներին, չենք վստահում ռուսներին, իսիկ եվրոպացիները Հարավայի Կովկասի անվտանգության ապահովման գործում, գործնականում, դեր չեն խաղում: Հայաստանն ինչպե՟ս կարող է չեզոքացնել Արցախի անկախությանն սպառնացով վտանգները:

 

Առաջին հերթին` հույս դնելով բացառապես սեփական ուժերի վրա: Հայությունը պետք է հասկանա գլխավորը.  պատմության մեջ առաջին անգամ մենք չենք ոչնչացվել և տարածք չենք կորցրել, այլ վերադարձրել ենք այն: Եվ մենք ազգովի պետք է պահպանենք ու ամրապնդենք այն, ինչ պատկանում է մեզ  և ուրիշ ոչ ոքի: Հայ ժողովորդի շրջանում Արցախի նկատմամբ սեփականության իրավունքի համոզվածության զգացում լինելու դեպքում ոչ ԱՄՆ, ոչ Ռուսաստանը, և ոչ էլ Թուրքիան ու Ադրբեջանն այդ սեփականությունից չեն կարող մեզ զրկել: 90-ականների սկզբին Լեոնիդ Ազգալյանի ղեկավարած 100-հոգանոց ջոկատն ազատագրեց արցախյան 27 գյուղ: Այդ ժամանակ մենք ոչ մի կորուստ չունեցանք: Դա հնարավոր դարձավ միայն այն պատճառով, որ հստակ գիտեինք, որ այդ գյուղերը մեր հայրենիքի մասն են կազմում, որ դրանք մեզնից խլել են, որ Արցախը դա Հայաստան է: Եվ եթե այսօր ԱՄՆ-ում ինչ-որ մեկը կարծում է, թե Արցախը դա Հայաստան չէ, ապա դա նրանց աձնական պրոբլեմն է, այլ ոչ թե մեր: Պարզապես, մենք օգտվեցինք ժողովուրդների ինքնորոշման մեր իրավունքից և ապրում ենք մեր տանը, և այդ տան մեջ այլ բնակիչների չենք ցանկանում տեսնել: