Հինգշաբթի, 19 Փետրվարի 2015 10:57

 Որոշ վերլուծաբաններ Հայաստանում ներիշխանական դիմակայությունը Ռուսաստան-Արևմուտք գլոբալ դիմակայության տարր են համարում: Ձեր կարծիքով, արդյո՞ք այդ կարծիքն ընդհանուր եզրեր ունի իրականության հետ:

 

Դիմակայությունը քաղաքական դաշտի մակերես դուրս եկավ ՀՀ նախագահի կոշտ ելույթից հետո, որի գլխավոր թիրախը ՙԲարգավաճ Հայաստան՚ կուսակցության առաջնորդն էր: Վերջինս պարզապես քննադատության չենթարկվեց, այլ վիրավորանքների և նվաստացումների`անկախ նրա առանձին վերցրած քաղաքական անձի սուբյեկտիվ գնահատականներից: Եվ ինչպես հաճախ է լինում հիբրիդային քաղաքական ռեժիմով երկրների հետ, դա, որպես, կանոն, ուղեկցվում է նաև այլ կարգավիճակային դիրքերի կորուստով: Կարծում եմ, որ ձեր հարցի պատասխանն ամենից առաջ Ծառուկյանի ՙպատասխանի՚ մեջ է, ով Սարգսյանի քննադատությունը բացատրեց իր կողմից հանրապետականների նախաձեռնած սահմանադրական բարեփոխումներին աջակցելու մերժմամբ:

 

Սահմանադրության բարեփոխման անհրաժեշտության մասին խոսակցություններ հանրապետականները սկսեցին դեռ անցած տարվա գարնանը...

 

Այո: Բայց Սահմանադրության բարեփոխման գործընթացն իրականում սկսվել է նախագահական ընտրություներում Սերժ Սարգսյանի երկրորդ հաղթանակից հետո: Չնայած այն բանին, որ երկրորդ ընտրությունների արդյունքները թույլ տվեցին Սերժ Սարգսյանին ազատվել Ռոբերտ Քոչարյանի ժառանգորդի համբավից`այդ ընտրությունները նրա հաղթանակը չդարձան: ՙԺառանգություն՚ կուսակցության առաջնորդ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ձայների 36, 74%-ը ցույց տվեցին Հայաստանում իշխանությունից զգալի դժգոհության առկայությունը: Այդ պատճառով փաստորեն առաջին իսկ օրից Սարգսյանը սկսել է ամրապնդել 2017-2018 ընտրական փուլում իր դիրքերը: Եվ 2014 թ. հոկտեմբերին ի հայտ եկած սահմանադրական բարեփոխման հայեցակարգը, ինչը նախատեսում է Հայաստանի անցումը կառավարման խորհրդարանական կարգի, այդ ծրագրերի հիմնական մեխն է: Անշուշտ, ՙռեֆորմատորները՚ հանրապետության հասարակական-քաղաքական մշակույթի վրա պառլամետարիզմի և եվրոպական արժեքների բարերար ազդեցության մասին չեն մտածել: Պարզապես իշխանական լիազորությունների ֆորմալ վերաբաշխումը ներկայիս  իշխանամետ ընտրախավի գոյության երկարաձգման լավագույն ճանապարհն է:

 

Վիկտորիա Նուլանդի այցը Հայաստան ինչ-որ կերպ կապվա՞ծ է Հայաստանի ներքաղաքական հուզումների հետ: 

 

Կարծում եմ, որ ՙեռյակի՚`Գագիկ Ծառուկյան, Լևոն Տեր-Պետրոսյան և Րաֆֆի Հովհաննիսյան, վերջին հանդիպումը նման ուշադրության չէր արժանանա, եթե ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով օգնականի Երևան այցը չլիներ:

Ռուսաստանում հակաամերիկյան տրամադրությունների աճը նպաստում է Հայաստանի ներկայիս իրավիճակի վերաբերյալ պատկերացման ձևավորմանը`որպես նոր ՙգունավոր հեղափոխության՚ նախերգանք, Ռուսաստանի հնարավոր պարտությամբ կամ առնվազն Հայաստանում վերջինիս ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու փորձերով: Իրականում Ռուսաստանն այսօր Արևմուտքի կողմից ընկալվում է որպես երկիր, որի շահերի հետ կարելի է հաշվի չնստել և որին ավելի լավ է չվստահել: Վաշինգտոնն, օրինակ, ամենևին հիացած չէ Հայաստանում ռուսական գերիշխմամբ, ինչի վերջին դրսևորումը Երևանի կողմից Եվրամիության հետ Ասոցացման համաձայնագրի նախաստորագրումից հրաժարվելն էր: Այնուամենայնիվ, Հայաստանում դիմակայությունը ՙռուսամետ իշխանություն՚-ՙհակառուսական ընդդիմությում՚ կամ նույնիսկ հակառակը ձևաչափի հանգեցնել ակնհայտորեն պետք չէ: Հիշեցնեմ, որ Գագիկ Ծառուկյանը երկար տարիներ Ռոբերտ Քոչարյանի հավատարիմ դաշնակիցներից մեկն է: Իսկ Քոչարյանին արևմտամետ համարելու համար հարկավոր է շատ ջանք թափել`հատկապես  2008 թ. արյունալի մարտի 1-ից հետո:

 

Այո, բայց դեռ կան Լևոն Տեր-Պետրոսյանը և Րաֆֆի Հովհաննիսյանը...

 

Իրականում Ռուսաստանում այսօր շատերը Լևոն Տեր-Պետրոսյանին կասկածում են Արևմուտքի նկատմամբ ներքուստ համակրանք տածելու մեջ:  Իրականում իրավիճակն այնքան էլ հստակ չէ, ինչպես թվում է, քանի որ Հայաստանում ներկայիս ռուսական ռազմական ներկայության ողջ հիմքը գործնականում դրվել է 90-ականներին`նրա նախագահության օրոք: Ինչ վերաբերում է ՙԺառանգության՚ առաջնորդ Րաֆֆի Հովհաննիսյանին, նա, իրոք արևմտամետ կեցվածք ունի: Սակայն, այստեղ ևս նրբություններ կան:  Հայաստանի կողմից ԼՂՀ անկախության ճանաչման վերաբերյալ այդ կուսակցության արմատական պահանջների փաստն ինքնին խախտում է ընդդիմության`որպես չափից ավելի զիջումների պատրաստ ուժի ընկալման պարզ տրամաբանություն: 

 

Այլ կերպ ասած`Հայաստանի իշխանությունների դեմ բողոքը Հարավային Կովկասում ռուսական շահերի դեմ դրսից հրահրվող բողոքի հետ նույնացնելը սխա՞լ է:

 

Կարծում եմ`այո: Ընդդիմադիր հատվածի համախմբման նշանները տվյալ փուլում հայկական ազգային նախագածի`Ռուսաստանից հեռացման նախագծի փոխակերպման փորձերի մասին: Սակայն, դա դեռ ինքնահանգստացման առիթ չէ: Եթե Մոսկվան մոտ ժամանակներս առնվազն ձեռնամուխ չլինի նոր, արդյունավետ օպերատորների որոնմանը`Հայաստանում և տարածաշրջանում իր շահերի համակարգման և առաջխաղացման նպատակով, արդյունքները ցավալի կլինեն: Հակառուսական տրամադրությունները Հայաստանում դեռևս զանգվածային բնույթ չեն կրում, սակայն պատմական անցյալի իներցիոնությունը և ՙկենացային դիվանագիտությունը՚ նման իրավիճակի պահպանում չեն երաշխավորում:

Հետևաբար`Հայաստանում ռուսական քաղաքականության կարևորագույն խնդիրը հասարակական-քաղաքական  ու սոցիոլական բողոքի`հակառուսական տրամադրությունների հետ միախառնման կասեցումն է: Իսկ Մոսկվայի, ավելի ճիշտ`Կրեմլի հետ գործող իշխանության նույնացումը ստեղծում է նման վտանգի առաջացման բոլոր նախադրյալները: Մեր քաղաքականությունը պետք է ավելի հավասարակշռված դառնա և հենվի, օրինակ, նույն  Ռոբերտ Քոչարյանի, Գագիկ Ծառուկյանի, այլ կուսակցություններից քաղաքական գործիչների հետ ռուսաստանցի գործարարների շփումների վրա:

 

Արդյո՞ք փոխադարձ կապ կա խորհրդարանից հայ-թուրքական արձանագրությունները հետ կանչելու ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի որոշման և Հայաստանում ներքին լարվածության հետ:

 

Շատերը դա որպես մարտահրավեր ընկալեցին, սակայն, իրականում, Սարգսյանն ընդամենը ֆորմալացրել է փաստացի վիճակը, որում հայ-թուրքական կարգավորման գործըթնացը գտնվում էր հետցյուրիխկյան տարիներին: Հենց խորհրդարանական վավերացումը խոչընդոտ հանդիսացավ, որը թե’ Անկարան, թե’ Երևանը հաղթահարել չկարողացան: Հայաստանին չհաջողվեց ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացն առանձնացնել Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կառուցումից: Անկարան իր հերթին, օգտագործելով Հայաստանի տարածաշրջանային մեկուսացման գործոնը, չկարողացավ Երևանին զիջման դրդել: Ինչ վերաբերում է Ձեր հարցին, ապա իշխանությունների կողմից հասարակության ուշադրությունն արտաքին քաղաքական խնդիրների վրա շեղելու փորձն ակնհայտ է` հաշվի առնելով Սարգսյանի այդ հայտարարության ներքաղաքական բարդ ֆոնը: Հարկ է նշել, որ ՙհիմնական անդորր խռովող՚ Ծառուկյանից բացի, Սերժ Սարգսյանը ունի նաև այլ ընդդիմախոսներ, ովքեր խիստ դժգոհ են վերջինիս կողմից Հայաստանի կառավարման մեթոդներից և արդյունքներից:

 

Հայոց ցեղասպանության մոտալուտ 100-ամյակն արդյո՞ք այդ որոշման կատալիզատոր հանդիսացավ:

 

Անշուշտ: Այս պայմաններում ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաև Թուրքիայում ցանկացած առաջնորդի ուղղակի անհրաժեշտ է ցույց տալ հավատարմություն պատմական հիշողությանը: Եվ Սերժ Սարգսյանը բացառություն չէ`հատկապես հաշվի առնելով, որ հակառակ դեպքում նրա բազմաթիվ ընդդիմախոսները բազմիցս կհիշեցնեին նրան այդ մասին: Ըստ որում, պետք է նշել, որ Սարգսյանի վերջին քայլն ամենևին չի նշանակում, որ երկու երկրները երբեք չեն վերադառնա հարաբերությունների կարգավորմանը: Հայաստանի աշխարհաքաղաքական մեկուսացումը  Թուրքայի հետ հարաբերությունների կարգավորման ուղիների որոնման օբյեկտիվ նախադրյալ է, որն իր հերթին շահագրգռված է Եվրամիության հետ հարաբերությունների բարելավմամբ, ինչն առանց հայկական ուղղությամբ պրագմատիկության խիստ խնդրահարույց է: