Ի՞նչ առավելություններ և թերություններ եք տեսնում Ռուսաստանի ներկայիս կովկասյան քաղաքականությունում, մասնավորապես`Հայաստանի ուղղությամբ, ինչպես նաև ընդհանուր առմամբ հետխորհրդային տարածությունում Մոսկվայի քաղաքականությունում:
Խորհրդային Միության փլուզումից հետո իրականությունն սկսեց նոր կանոններ թելադրել բոլորիս, և, կարծում եմ, Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև նոր տեսակի կապերը կարող են կառուցվել բացառապես մեր երկրների ազգային զարգացման հիման վրա: Հետևաբար`Հայաստանի հետ հարաբերություններում Ռուսաստանն այլ շահեր չի կարող ունենալ, քան այդ ազգային զարգացման օպտիմալությունն ապահովելը: Եվ եթե ազգային զարգացումը ենթադրում է Հայաստանի կապերը ոչ թե Ռուսաստանի, այլ էլի ինչ-որ մեկի հետ, Մոսկվային ոչինչ չի մնա, քան ընդունել դա` հասկանալով, որ վերջին հաշվող ձևավորվում է ազգային շահերից բխող փոխդասավորություն: Ներկայիս իրողություններում որևէ մեկին ենթարկելն անիմաստ է`հաշվի առնելով, որ վաղ թե ուշ ամեն բան կորոշեն հասարակության տրամադրությունները: Փորձել դրանք կառավարել, անհնար է, քանի որ արդյունքում հակառակ ռեակցիա տեղի կունենա: Այլ բան է, որ շատ երկրներ, և ոչ միայն Կովկասում, այլ նաև Եվրոպայում, իրենցից ներկայացնոմ են մեծ կաթսաներ`հատուկ կափարիչներով, որոնց ներսում միանգամայն այլ պարունակություն է եռում: Եվ այդ կափարիչները շատ հաճախ 100 անգամ ավելի արևմտամետ են, քան այն, ինչ դրանց տակ եռում է: Այս առումով մենք պետք է հստակ տարբերակենք ազգային ոգու զարթոնքը գլոբալիզմից, կափարիչը պարունակությունից:
Արդյո՞ք այսօր գոյություն ունեցող քաղաքական և ռեսուրսային ներուժը թույլ է տալիս Ռուսաստանին ինչ-որ կերպ արձագանքել այդ գործընթացներին:
Բնական է, որ Ռուսաստանը հիացած չէ այն բանով, որ իրեն հարակից տարածքներում և երկրներում, ի հեճուկս հասարակություններում դիտվող միտումների, ձևավորվում են ակնհայտորեն այլ պետությունների գործիքների դերում հանդես գալ ցանկացող կառույցներ:
Պատմությունը ցույց է տալիս, որ նման գործընթացներն անխուսափելիորեն ավարտվում են այդ գործիքների նույնքան անխուսափելի կործանմամբ: Դեռ երբեք ԱՄՆ գործիքներն անվնաս չեն մնացել. իրենց գործառույթները կատարելուց հետո դրանք անխուսափելիորեն կոտրվել են: Ըստ որում, պետք չէ մոռանալ Ռուսաստանի հակասականության մասին, որի ընտրախավի զգալի մասը դեռ բոլորովին վերջերս երազում էր Արևմուտքի հետ լիարժեք մերձեցման, Եվրոպա մտնելու մասին: Դա երկար պատմություն է, որին զոհաբերվեց Խորհրդային Միությունը: Հետևաբար`ամբողջ Ռուսաստանը միանշանակ որպես հակաարևմտյան տարր դիտարկելը միամիտ կլիներ:
Եվ, այնուամենայնիվ, Հայաստանը ԵՏՄ անդամ է: Այս համատեքստում Երևանի նկատմամբ Մոսկվայի արտաքին քաղաքականությունում ի՞նչ միտումներ այսօր կարելի է կանխատեսել:
Ժամանակակից Ռուսաստանի և նրա նախագահի արտաքին քաղաքականությունը բնորոշվում է ուշադրության կենտրանացմամբ` այն բանի վրա, թե ուր է տանում ազգային շահը, և ոչ միայն Հայաստանի, այլ ցանկացած այլ պետության: Դրանում է պուտինյան քաղաքականության առանձնահատկությունը, ինչը, խիստ ասած, կայսերական չէ: Եթե Հայաստանը հանկարծ ցանկանա մտերմանալ նույնիսկ Թուրքիայի հետ, թող անի դա, դա իր խնդիրն է: Որքանով գիտեմ, ոչ ոք Մոսկվայում դրան չի հակազդի: Պարզապես համապատասխան եզրակացություններ կարվեն: Ոչ ոք բռունցքով սեղանին չի հարվածի, չի մեղադրի Հայաստանին դավաճանության մեջ: Այլ կերպ ասած` ազգային շահերը Ռուսաստանի հետ կապող երկրների հետ Մոսվան մեկ հարաբերություններ է կառուցում, այն այլ վայրերում տեսնող երկրների հետ`միանգամայն այլ: Նման քաղաքականությունը նորմալ եմ համարում:
Իսկ ի՞նչ կասեք Հայաստանի ազգային շահերի առնչությամբ:
Միանշանակ ասել դա չեմ կարող: Հայաստանի ազգային շահը որոշում են վերջնիս ներսում հակամարտող խմբերը, քաղաքական ընտրախավը: Այստեղ ևս ընդհանուր տեսակետ չկա:
Շատ լավ հիշում եմ 80-ական թթ. վերջի էյֆորիան, խոսակցութուններն այն մասին, որ ԱՄՆ գլխավոր հենակետը Կովկասում Հայաստանը կդառնա: Այսօր British Рetroleum-ի և մնացածների`հարևան պետության հանդեպ հետաքրքրության օրինակով տեսնում ենք, որ դա տեղի չունեցավ: Հենց դա հանգեցրեց Հյաստանի նոր քաղաքականության ձևավորմանը: Հույսերի և ուտոպիաների ժամանակներն անցան, և ես ոչ ոքի չեմ հանդիմանում`հաշվի առնելով, որ ճիշտ նույն ուտոպիաները կային նաև Ռուսաստանում:
Շատերը կարծում են, որ Հայաստանի ազգային շահերը որոշում է ղարաբաղյան հակամարտությունը`գտնելով, որ այդ հակամարտության բանալին Ռուսաստանի ձեռքում է...
Ես չեմ կիսում այն մարդկանց կարծիքը, ովքեր պնդում են, որ ղարաբաղյան հակամարտության բանալին Ռուսաստանի ձեռքում է: Շատ կցանկանայի թեկուզ մեկ ապացույց լսել այն բանի, որ Մոսկվան շահարկում է ղարաբաղյան հակամարտությունը: Ռուսաստանը առաջ է շարժվում`իր ազգային շահերին համապատասխան, ինչը հարակից տարածությունից բխող ազդակներին փոխադարձաբար պատասխանելու մեջ է կայանում: Բնականաբար, Ռուսաստանը համապատասխանաբար է արձագանքում ինչպես Ադրբեջանից, այնպես էլ Հայաստանից եկող ազդակներին: Հենց դա է հանդիսանում Ռուսաստանի ներկայիս բազմավեկտորությունը: Կրեմլում շատ լավ հասկանում են, որ Հայաստանը ղեկավարում է ոչ ռուսական դեսպանությունը, ոչ Ռուսաստանի հայերը: Հայաստանը ղեկավարում է ազգային ընտրախավը, ընտրախավային և ժողովրդական միտումների միաձուլվածքը: Եվ Կրեմլում, կարծում եմ, պարզապես հետևում են, թե ուր են տանում այդ միտումները`դրանից բխող բոլոր հետևանքներով:
Դուք որոշ երկրների բնորոշեցիք որպես կաթսաներ`հատուկ կափարիչներով, որոնց տակ միանգամայն այլ պարունակություն է եռում: Ի՞նչ և ո՞ր կափարիչի տակ է եռում Հայաստանում:
Հայաստանի դեպքում բավական դժվար է ասել դա: Կարող եմ ասել, որ Բուլղարիայում ՙկափարիչները՚ շատ ավելի արևմտամետ են բովանդակությունից: Շատ շուտով նման գործընթացներ տեղի կունենան Իտալիայում, Հունաստանում, Իսպանիայում և նույնիսկ Ֆրանսիայում: Ուկրաինայում ամեն բան բաժանվել է մի քանի քաղաքակրթական մոդուլների, որոնցից յուրաքանչյուրը տարբեր կողմ է շարժվում:
Հայաստանի իշխանությունները 3 տարի գնում էին եվրաասոցացման ուղղությամբ, մինչդեռ շարքային քաղաքացիները հիմնականում ձգտել են դեպի Մաքսային միություն: Մի՞թե դա չի վկայում կաթսայի և կափարիչի տարբեր պարունակության մասին:
Հնարավոր է: Այդ դեպքում ինչու՞ Հայաստանում համապատասխան հանրաքվե չանցկացրեցին:
Իսկ դա հենց ՙկափարիչին՚ ուղղված հարց է...
Ռուսաստանը Խորհրդային Միություն չէ, և կայսերական բռունցքով հարցեր լուծելու ձգտում չունի: Իսկ Վլադիմիր Պուտինի քաղաքականության զգուշավորությունը դրսևորվում է որևէ մեկին վիրավորելուց ամեն կերպ խուսափելու ձգտմամբ: Ուկրաինային Պուտինն արձագանքեց միայն այն ժամանակ, երբ հսկայական խախտումներով տապալեցին Յանուկովիչին և անզուսպ հակառուսական ուղեգիծ որդեգրեցին: Չեմ կարծում, թե նա հիացած էր Յանուկովիչով կամ Յուշչենկոյով, բայց Ռուսաստանում հասկացել են, որ նրանք կափարիչ էին, որի տակ ինչ-որ այլ բան էր եփվում, և հարգանքով են վերաբերել այդ ինչ-որ բանին:
Արդյո՞ք կայսերական բռունցքով հարցեր լուծելու ձգտման բացակայությունը Ռուսաստանի մոտ վկայում է հետխորհրդային տարածությունում վերջինիս շահերի սահմանափակման մասին:
Ոչ մի դեպքում: Ռուսաստանը ոչ մի դեպքում չի պատրաստվում իր շահերը սահմանափակել հետխորհրդային տարածությամբ: Օրինակ`Ռուսաստանը երբեք չի հրաժարվի Մերձավոր Արևելքում իր շահերից: Լինի դա Ռուսական կայսրություն, Խորհրդային Միություն կամ ազգային պետություն, մենք միշտ պաշտպանելու ենք մեր շահերը Մերձավոր Արևելքում: Ռուսաստանը երբեք չի դադարի խաղալ գլոբալ մակարդակով, բայց կանի դա ԽՍՀՄ-ից հազար անգամ ավելի մեղմ:
Լոզանյան համաձայնագրերը նոր իրականության ձևավորման հեռանկարներ ստեղծեցին Իրանի շուրջը: Ի՞նչ կարծիք ունեք այս առնչությամբ:
Ես չեմ հավատում այդ նոր իրականությանը` լիովին կիսելով կրոնական առաջնորդ Համենեիի կարծիքը, ով այդ առնչությամբ ասել է հետևյալը. ՙԵթե դուք այդքան ցանկանում եք վարել այդ բանակցությունները, արեք այդ: Տեսնենք, թե ինչ կլինի հետո՚:Բնականաբար, մենք ուրախ կլինենք, եթե Իրանի մոտ ամեն բան հաջող ընթանա: Բայց ես և իմ գործընկերները նման հուսալի հեռանկարների չենք հավատում:
Հայ հասարակությունը որոշակի տագնապով է հետևում Ռուսաստանի և Թուրքիայի տնտեսական մերձեցմանը: Արդյո՞ք կիսում եք այդ մտավախությունները:
Ընդհանուր առմամբ Թուրքիայի հետ հարաբերությունները չափազանց բարդ հարց է: Այդ երկիրը դեռ գտնվում է խաչմերուկում, չի գտել իրեն, չի կողմնորոշվել աշխարհում իր տեղի հարցում: Եվ Ռուսաստանի հետ կարևոր տնտեսական նախագծերը դեռևս ստուգումների և փորձարկումների փուլում են գտնվում: Այդ ամենն արվում է շատ զգույշ: Եթե Ռուսաստանը ցանկանար ամբողջովին Թուրքիայի կողմը բռնել, չեմ կարծում, որ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը ժամաներ Երևան` մասնակցելու Ցեղասպանության 100-ամյակի միջոցառումներին:
Միաժամանակ միանշանակ չեմ համարում նաև Թուրքիայի նկատմամբ Հայաստանի քաղաքականությունը: Հայաստանում շատ տարբեր անտեսանելի ներքին հոսանքներ կան: Իսկ հայկական հակաթուրքականությունը ևս իր սահմաններն ունի, և մենք Հայաստանի ընտրախավում շատ լավ տեսնում ենք նաև թուրքամետ հոսանքներ:
Political analyst: only way to change situation in Armenia is extraordinary parliamentary elections
Armenian general rules out any provocations on Armenian-Turkish border as long as Russian flag hoisted there 
Crossroads of Peace project divorced from reality 
Armenian authorities` actions evidence of country`s movement to elimination of statehood - expert 
May One procession to take place in Yerevan 
Tehran: foreign troops` presence in South Caucasus does not contribute to establishment of security, stability
Lavrov: Unilateral concessions by Armenian authorities make Armenia`s borders undefined
Armenia`s premier meets with residents of Berkaber
Rally in name of Armenian statehood starts in Voskepar 
No return to historical Armenia idea! Pashinyan calls on
Stark and unpleasant as it might be to the Washington establishment, that the best guarantors of Armenian security are Russia and Iran - The American Conservative
Armenian authorities` policy could affect country`s regional, international prospects - Russian MP
Armenia needs teams work of all active people - expert
Moscow "testing" its relations with Yerevan
Pashinyan: External forces also provoked main force organizing ethnic cleansing in Karabakh
Our political force will follow path of institutional solutions - ex-mayor of Yerevan 
Large-scale events planned in April - Pashinyan
Armenian people has to choose between war or premier`s resignation
EU increases humanitarian aid to displaced Karabakh Armenians with EUR 5.5 million
