Շաբաթ, 5 Հուլիսի 2014

Ուկրաինան, ըստ էության, ալեկոծեց ուժի համաշխարհային կենտրոնների միջև հին խնդիրները: Այսօր լրջորեն քննարկվում է վերջինիս տարածքով յուրօրինակ սահմանի անցկացման, Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև աշխարհաքաղաքական բեկման հարցը: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում այդ սահմանները:

 

Կանխատեսում անել այն առնչությամբ, թե ինչպես կծավալվեն հետագա իրադարձություններն Ուկրաինայում, Ռուսաստանի, Ուկրաինայի, ԱՄՆ-ի, Եվրոպայի, ԱՊՀ այլ երկրների միջև հարաբերությունները, բավականին բարդ է: Կարող եմ միայն ասել, որ ուկրաինական իրադարձություններն ալեկոծեցին վերոհիշյալ երկրների միջև բոլոր խնդիրները: Ավելին, այդ խնդրի նկատմամբ Եվրամիության և ԱՄՆ վերաբերմունքը միանգամայն տարբեր է: Քանի որ, եթե Ուկրաինայի իրադարձությունները Եվրոպային առնչվում են անմիջականորեն, ապա ԱՄՆ-ին, այսպես ասած, միջնորդավորված: Այդ պատճառով, ի տարբերություն եվրոպացիների, ամերիկացիներն ավելի կտրուկ են իրենց հայտարարություններում և պահանջներում: Նախկին ԽՍՀՄ տարածքում այժմ նոր գործընթացներ են տեղի ունենում, որոնց շրջանակներում որոշ հանրապետություններ ՙայլ երկրների ռուսալեզու բնակչության խնդիրներով մտահոգ՚ ռուսաստանցի առաջնորդների հայտարարությունները որպես նախազգուշացում են ընկալում: Մի կողմից այն, որ այդ խնդիրները հուզում են Մոսկվային, նորմալ է թվում: Բայց մյուս կողմից հարց է առաջանում, ինչ չափով Ռուսաստանը կարող է սատար լինել ՙՌուսական աշխարհի՚ այդ համայնքներին: Հարց բավականին ընդգրկուն է և դուրս է գալիս ԱՊՀ շրջանակներից: Իսրայելում 1,5 մլն ռուսալեզու բնակչություն կա: Բայց դա ամենևին չի նշանակում, որ Ռուսաստանը կարող է հանկարծ մտահոգվել Իսրայելի ռուսալեզու բնակչության խնդիրներով:

 

Կարծում եմ, որ Իսրայելի պատասխանն այդ դեպքում կարճ կլինի...

 

Բարեբախտաբար, դեռևս Մոսկվայում ոչ ոքի մտքով նման բան չի անցել: Եվ ես հուսով եմ, որ Ռուսաստանը նման բան երբեք չի ասի: ՙՈւկրաինան կորցրեց Ղրիմը, իսկ Ռուսաստանը`Ուկրաինային՚ արտահայտությունն, իրոք, արտացոլում է իրավիճակը և կարճաժամկետ հեռանկարը: Իրական տեղեկատվական պատերազմի նման մակարդակ ես չեմ տեսել: Այն այսօր իրականացվում է բոլոր մակարդակներով, առաջին հերթին`ԶԼՄ-ների: Կարծում եմ, որ ԶԼՄ-ներ, որպես այդպիսին, Ուկրաինայում և Ռուսաստանում արդեն չեն մնացել: Դրանք շատ արագ վերածվել են քարոզչության մարմինների: Այնպիսի տպավորություն է, որ այսօր մարդիկ ուղղակի զոմբիացված են այդ բազմամակարդակ քարոզչությամբ: Եվ քանի դեռ այդ ժողովուրդներն իրենք չգիտակցեն, որ, պարզվում է, կարելի է բարեկամ լինել, իրավիճակը չի շտկվի: Ի դեպ, այսօր Վրաստանը և Ռուսաստանն աստիճանաբար կարգավորում են հարաբերությունները: Բայց չէ որ 08,08,08-ից

հետո դա գործնականում անհնար էր թվում: Կարծում եմ, որ գա մի ժամանակ, երբ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի ժողովուրդները կխորհեն այն բանի շուրջ, թե ինչով են նման, այլ ոչ թե`ինչով են տարբերվում: Ինչ վերաբերում է Եվրամիության և Ռուսաստանի հարաբերություններին, այստեղ ևս ամեն բան միանշանակ չէ: Կենտրոնական Եվրոպայում տեղի ունեցող իրադարձությունների նկատմմաբ Եվրամիության քաղաքական արձագանքում գործում է երկակի չափանիշների հստակ համակարգ: Իսկ ընդհանուր առմամբ ինձ`որպես Իսրայելի քաղաքացի, զարմացնում է, երբ ռմբակոծում են խաղաղ բնակչությանը, կարևոր չէ`նրանց մեջ կան գրոհայիներ, թե՞ ոչ: Իսրայեն իր արձագանքներում նման բան երբեք թույլ չի տվել, թեև ողջ աշխարհը դատապարտում էր մեզ: Իսկ տվյալ դեպքում Եվրամիությունը պնդում է, որ ռմբակոծելը, պարզվում է, ուկրաինական կառավարության իրավունքն է: Ցավոք, հավաստումները, թե Ուկրաինայի արևելքում հազարավոր ռուս գրոհայիններ են կռվում, չեն համապատասխանում իրականությանը: Քանի որ, եթե նրանք, իրոք, այնտեղ կռվեին, հակամարտությունը վաղուց ավարտված կլիներ:

 

Համաձա՞յն եք արդյոք, որ ԱՄՆ-ը և Ռուսաստանը վերադարձել են ՙսառը պատերազմի՚ ժամանակներին: 

 

Ամերիկացիները և ռուսները վերջին տարիներին իրենց միջև ձևավորված հարաբերությունները ՙվերաբեռնում՚ են անվանել: Սակայն, խորհրդանշական կոճակի վրա պատահաբար գրել են ՙգերբեռնում՚: Եվ, իրոք, արդյունքում տեղի է ունեցել հենց գերբեռնում: Այսօր ուժի այդ երկու կենտրոնների միջև կրկին ՙսառը պատերազմ՚ է սկսվել: Համենայն դեպս, այսօր Ռուսաստանի, ԵՄ և ԱՄՆ միջև փոխհարաբերությունների մակարդակը շատ է նման ՙսառը պատերազմի՚ նոր ալիքի: Ավելին, ոմանք արդեն խոսում են համարյա թե Երրորդ համաշխարհայինի վտանգի մասին: Եվ դրանում կարելի է մեղադրել երկու կողմերին էլ: Անձամբ ես խիստ քննադատաբար եմ վերաբերում Բարաք Օբամայի կառավարման ողջ ժամանակաշրջանին: Ամերիկացի նախագահի բոլոր մտադրությունները, որոնց համար նա ավանսով Նոբելյան մրցանակ ստացավ, ընդհանուր առմամբ կյանքի չեն կոչվել: Նրա միակ ոչ մեծ վաստակը Աֆղանստանից զորքերի դուրս բերումն էր: Ուկրաինայի շուրջ իրավիճակում ևս Օմաբայի վարչակազմն այնքան էլ հեռատեսորեն չի գործում: Քանի որ ավելի լավ է զրուցել, քան սպառնալ պատժամիջոցներով և զենքով:

 

Իսկ ի՞նչ կասեք Պուտինի վերաբերյալ:

 

Այսօրվա Պուտինը խիստ տարբերվում է այն Պուտինից, ով եկավ 2000-ական թթ. սկզբին: Այն բանից հետո, երբ նա Մեդվեդևին դրեց վարչապետի պաշտոնում, արտաքին քաղաքականության նրա հայեցակարգը կտրուկ փոխվեց: Եվ կայսերական հայտարարությունները, որոնք մենք այդքան հաճախ լսում ենք վերջին ժամանակներս, անխուսափելիորեն էլ ավելի մեծ փոփոխությունների են տանում: Կարծում եմ, որ նրան դրան է դրդում արմատականների թևն իր իսկ շրջապատում և ռուսական քաղաքականությունում: Եվ այսօր այդ թևը շատ վտանգավոր կերպով հայտարարում է Ուկրաինա ռուսական զորքեր մտցնելու անհրաժեշտության մասին: Հաշվի առնելով, որ հենց դա է փափագում ՆԱՏՕ-ի ղեկավարությունը, դա շատ վտանգավոր միտում է: Տեսությունը, թե համաշխարհային տնտեսությունը կփրկի Երրորդ համաշխարհայինը, գործնականում միանգամայն իրականանալի է: Հուսով եմ, որ ռուսական քաղաքականության այդ արմատական թևը հաղթանակ չի տանի, թեև, ինչպես շատ այլ փորձագետներ, զերծ եմ մնում իրադարձությունների հետագա ընթացքի կանխատեսումից`պայմանավորված գլոբալ քաղաքականությունում վերջին միտումներով: Մեկ բան կարելի է հստակ ասել`ՙսառը պատերազմի՚ ժամանակաշրջանն այսօր կրկին իրականություն է դարձել:

 

Իր եվրասիական նախագծերի հնարավոր մասնակիցների նկատմամբ Մոսկվան ընդհանուր առմամբ դիմում է ճնշման մեթոդների: Ի՞նչն է այսօր խանգարում Ռուսաստանին ԵԱՏՄ նկատմամբ Հարավային Կովկասի երկրների, ներառյալ`Ադրբեջանի, մոտ իրական հետաքրքրություն առաջացնելու նպատակով օգտագործել տնտեսական լծակները, օրինակ`երկաթուղու աբխազական հատվածի ապաշրջափակումը:

 

Ինձ մոտ այնպիսի տպավորություն է, որ երկրների ինչ-որ Համագործակցության վերստեղծման ռուսների ամեն մի փորձի հետ միասին շահառու երկրներն ավելի ու ավելի են քչանում: Այդ պատճառով արմատապես սխալ է նրանց մոտեցումը: Ինտեգրման լավագույն սցենարը երկրների տնտեսական կապվածությունն է Ռուսաստանի հետ: Ի դեպ, Իսրայելը լրջորեն քննարկում է Եվրասիական միության հետ համագործակցելու գաղափարը: Կարծում եմ, որ Հայաստանում և նույն Ուկրաինայում այդ հարցն ավելորդ քաղաքականացված է: Մինչդեռ Եվրամիության հետ ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման մասին Իսրայելում, կառավարական շրջանակներից բացի, գիտեին միայն դրանում շահագրգռված խոշոր գործարարները: Մնացած բնակչությանն այդ հարցն ընդհանրապես հետաքրքիր չէր:

 

Միգուցե՞ այն պատճառով, որ չի եղել հակադիր բևեռ, որն իր կողմը կգրավեր Իսրայելին:

 

Համաձայն եմ, բայց մյուս կողմիցայժմ մենք աշխատում ենք եվրասիական կառույցների հետ, սակայն ԵՄ-ն նույնիսկ չի փորձում ասել, որ ունենալով եվրաասոցացման համաձայնագիր`Իսրայելը չպետք է համանման տնտեսական հարաբերություններ ունենա այլ կառույցի հետ: Այդ պատճառով տնտեսությունն ինտեգրման հարցում շահագրգռվածության լավագույն մեխանիզմն է: Միաժամանակ վստահ չեմ, որ Աբխազական երկաթուղու ապաշրջափակման հարցը, եթե Մոսկվան որոշի ներառել այն  իր ինտեգրացիոն գործիքակազմում, կարելի է հեշտորեն լուծել, քանի որ այն տնտեսական խնդիր չէ: Կողմերը մի քանի անգամ մոտ էին խնդրիբ լուծմանը: Բայց, վերջիվերջո, միշտ քաղաքական խոչընդոտներ են առաջացել: Շատ լավ հասկանալով Հայաստանի դրությունը`անձամբ ես շատ կցանկանայի, որպեսզի այդ խոչընդոտները որքան հնարավոր է քիչ լինեն:

 

Իսկ Իսրայե՞լը:

 

Ընդհանուր առմամբ հաշվի առնելով Հայաստանի և Իրանի միջև հարաբերությունների մակարդակը`Հյուսիս-Հարավ հաղորդակցությունների վերականգնման գաղափարին Իսրայելում բավականին զգուշավորությամբ են վերաբերում: Կարծում եմ, որ երկաթուղու աբխազական հատվածի բացումը զգալիորեն կընդլայներ Հայաստանի տնտեսական կապերը: Եվ եթե Ռուսաստանն իր տնտեսական նախագծերին ԱՊՀ այլ երկրների մասնակցության հարցին մոտենար`հիմնվելով իրավահավասար գործընկերության վրա, ավելի շատ կշահեր: Առնվազն չէր կորցնի այն բարեկամներին, որոնց այսօր կորցնում է:

Ղազախստանը, հաշվի առնելով որոշակի ռուսախոս բնակչության առկայությունը, վաղը կարող է մտածել այն բանի շուրջ, թե արդյոք ռուսները չեն օգտագործի այդ հաղթաթուղթը, եթե հանկարծ ինչ-որ բան այնպես չգնա: Այդ պատճառով ՙՄեծ ռուսական աշխարհին՚ պաշտպան կանգնելու Կրեմլի պատրաստակամության միտումը խիստ վտանգավոր է ամենից առաջ Ռուսաստանի համար: Եվ դրան հարկավոր է զգուշորեն վերաբերել: Չկան հավերժ ընկերներ, կան միայն հավերժ շահեր: Եվ այն, ինչ այսօր տեղի է ունենում Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև, բացատրվում է Հայաստանի շահերի հետ Ռուսաստանի տնտեսական և որոշ իմաստով տարածաշրջանային շահերի համընկնմամբ: