Երկուշաբթի, 22 Սեպտեմբերի 2014

 

 

Կարո՞ղ
եք այդյոք, որպես պրոֆեսիոնալ, մեկնաբանել, թե ներքին շուկայում գյուղմթերքի գներն
ինչո՞ւ են բարձր: Ի՞նչն է պատճառը, արդյո՞ք բարձր է գյուղատնտեսական մթերքի
արտադրության ինքնարժեքը:

 

Հայտնի է, որ տարին անհաջող էր, եղան ցրտահարումներ: Բայց
մեր հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ մրգերի ու բանջարեղենի գները բարձրացան
նաև այն պատճառով, որ ցրտահարություններից տուժած ֆերմերերի վնասները պետք է
փոխհատուցվեին, ինչն էլ նրանք անում են: Բացի այդ, գների աճը կապված էր նաև մրգերի
ու բանջարեղենի արտահանման ծավալների աճի հետ: Դուք իրավացի եք, երկրում աճում է
գյուղատնտեսական արտադրության ինքնարժեքը՝ ծախսերը մեծ են, իսկ բեքը քիչ: Ես
գտնում եմ, որ գյուղատնտեսական մթերքի գների աճը շարունակական գործընթաց է, և այն
դիտվում է ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաև մյուս երկրներում: Ավելանում են սպառման
ծավալները, աճում է բնակչության թիվը, աճում է որակյալ գյուղմթերքների պահանջարկը:
Սակայն, այնուամենայնիվ, գյուղատնտեսությունը Հայաստանում ունի զարգացման
հսկայական ներուժ: Հայկական արտադրության որակյալ գյուղմթերքը հաջողությամբ է
վաճառվում ինչպես տեղական, այնպես էլ արտաքին շուկաներում: Եթե
գյուղատնտեսությունը Հայաստանում ճիշտ կազմակերպվի և ներդրվեն արտադրության և
վերամշակման արդյունավետ տեխնոլոգիաներ, ապա ոլորտն ի վիճակի է մեծ թռիչքների:

 

Պատմեք,
խնդրեմ, թե գյուղատնտեսության հետ կապված ինչպիսի՞ նոր պրոդուկտներ է պատրաստվում
ներդնել բանկը:

 

Բանկը տրամադրում է վարկային պրոդուկտների լայն տեսականի,
այդ թվում նաև գյուղատնտեսության և ագրոբիզնեսի հետ կապված: Ժամանակի թելադրանքով որոշ
պրոդուկտներ կորցրեցին պահանջարկը, որոշները ցածր արդյունավետության պատճառով
դուրս եկան շուկայից, իսկ որոշ պրոդուկտներ, հակառակը, կատարելագործվեցին և
շարունակում են գործել: Բայց, քանի որ մեր երկարամյա փորձը սովորեցրել է
օպերատիվերոն արձագանքել պահանջարկին, մենք պարբերաբար ուսումնասիրում ենք
տրենդները, նորացնում հին պրոդուկտները, վերայնայում տրամադրման պայմանները:

 

Այսօր մենք մտադիր ենք թեթևացնել այն պրոդուկտների
մատչելիությունը, որոնք կրում են, այսպես ասած, տեխնոլոգիական բեռնվածություն և
ուղղված են գյուղատնտեսության արտադրության և ագրոբիզնեսի արդիականացմանը: Օրինակ,
խոսքը կարող է գնալ նաև ավելի արդյունավետ հակակարկտային տեխնոլոգիաների մասին: Ճիշտ
է, դրանք շատ թանկ ներդրումներ են, բայց արդյունավետությունը երկարաժամկետ է: Այդ
տեխնոլոգիաները պարտադիր չէ ձեռք բերել արտասահմանում, դրանք կարելի է արտադրել
նաև Հայաստանում, լիովին ընդունելի գնով: Խոսքը, ինչպես դուք, հավանաբար, հասկացաք,
գնում է այդ նույն հակակարկտային սարքավորումների մասին, ինչի մասին վաղուց արդեն
խոսում ենք, բայց ոչ մի կերպ չենք կարողանում ձեռնամուխ լինել դրա արտադրությանը: Բայց
չէ՞ որ եղան ֆերմերական տնտեսություններ, որոնք ծախսեր կատարեցին և ձեռք բերեցին
դրանք արտասահմանում, փրկելով իրենց տնտեսություններն աղետից:

 

Անհետաձգելի լուծում պահանջող մյուս պրոբլեմն ագրոռիսկերի
ապահովագրությունն է: Այդ գործիքի բացակայությունը կապում են այն հանգամանքի հետ,
որ դրա կիրառման հետևանքով վարկերը կթանկանան: Բայց ես հակված չեմ իրար հետ կապել
այս երկու տարրերը: Պրոբլեմը կայանում է նրանում, որ հայկական ապահովագրական
ընկերություններն այդ հատվածում չեն աշխատում, քանի որ այն համարում են բարձր
ռիսկային և ի վիճակի չեն կառավարել այդ ռիսկերը: Իմ ֆրանսիացի գոևրծընկերները,
որոնք նույնպես ուսումնասիրել են Հայաստանի իրավիճակը, եկել են եզրակացության, որ
այստեղ դեռ վաղ է ներդնել ագրոռիսկերի ապահովագրության գործիքը: Բայց այժմ մենք
փնտրում ենք մեխանիզմներ, որոնք տնտեսվարող սուբյեկտներին թույլ կտան օգտվել այդ
ապահովագրությունից: Ներկայումս մենք գործընկերներ ենք փնտրում: Այո, անհրաժեշտ է
հաշվի առնել, որ ագրոռիսկերի ապահովագրության ներդրումն, անկասկած, կբերի
գյումթերքի թանկացմանը, քանի որ այն տնտեսվարող սուբյեկտների համար նոր ծախսեր է
առաջացնում: Սակայն, մյուս կողմից, մենք տեսնում ենք, որ դրա բացակայությունը հաճախ
ազդում է արտադրանքի ինքնարժեքի վրա և նույնպես բերում է գների աճին: Նշանակում է,
գնագոյացման մեխանիզմների ճիշտ հաշվարկի շնորհիվ հնարավոր է կոմպենսացնել
օգուտներն ու վնասները, կայունացնելով գները: Համենայն դեպս, կարելի է սկսել
այսպես կոչված փոքր ապահովագրությունից, ապահովագրավճարների փոքր չափերով, որոնք
կարող են երաշխավորել գոնե նվազագույն ռիսկերը: Մի խոսքով, մենք այդ ուղղությամբ
աշխատում ենք: Այստեղ կա ևս մի փոքրիկ նրբություն՝ ապահովագրությունը եկամատաբեր է
դառնում այն դեպքում, երբ հաճախորդն օգնվում է ոչ թե փաթեթի մեկ, այլ մի քանի
պրոդուկտներից: Կարծում եմ, որ ապահովագրական ընկերությունների համար հետաքրքիր
կլիներ աշխատել «փաթեթային հաճախորդների» հետ, բայց նրանք դեռ պատրաստ չեն դրան,
համարելով, որ դրանք ավելորդ ծախսեր են: Մենք հոգեբանորեն դեռ պատրաստ չենք
հասկանալ, որ ապահովագրությունը ոչ թե շքեղություն է, այլ անհրաժեշտություն:

 

Չե՞ք
կարծում, որ պետության մասնակցությունն անհրաժեշտություն է այս ոլորտում, կամ էլ, առնվազն,
պետություն-մասնավոր հատված գործընկերությունը:

 

Ես չգիտեմ, թե որքանով կարող է հիմնավորված լինել պետության
մասնակցությունը, այդ հարցերն արդեն գտնվում են գյուղնախարարության ուշադրության
կենտրոնում և տեղի են ունեցել համապատասխան քննարկումներ: Բայց ոլորտի
ներկայացոցիչներն իրենք պետք է հանդես գան համապատասխան առաջարկներով: Պետք է
կատարել նախնական լուրջ հետազոտություններ, պարզելո համար, թե որքանո՞վ կարող է
պետության մասնակցությունը լինել արդարացված, և հատկապես ինչո՞վ կարող է նա օգնել:
Նշեմ, որ նախնական քննարկումների ընթացքում որոշ տնտեսվարող սուբյեկտներ
ցանկություն հայտնեցին օգտվել փոքր գյուղատնտեսական ապահովագրությունից, բայց թե որքանո՞վ
այդ պրոդուկտը պահանջված կլինի զանգվածային սպառման առումով, դեռ պարզ  չի: Մենք պետք է ուսումնադիրենք այդ դաշտը,
հնարավոր է, որ միջազգային գործընկերների հետ համատեղ, որոնք ունեն համապատասխան
փորձ, փոձելով մշակել հստակ առաջարկներ: Ինչ վերաբերվում է մեր բանկին, ապա մենք, բնականաբար,
շատ ենք շահագրգռված այդ պրոդուկտի ներդրման մեջ:

 

Միևնույն ժամանակ, ես հակված չեմ համարել, որ մեր
գյուղատնտեսությունը դոփում է տեղում: Վերջին տարներին շատ բան է փոխվել դեպի
լավը: Պրոբլեները հիմնականում կայանում են նրանում, որ տնտեսությունները շատ փոքր
են, հետևաբար, ավելի քիչ եկամտաբեր են ու ավելի շատ ծախսատար: Այդ համատեքստում
շատ են խոսում գյուղատնտեսական կոոպերատիվների մասին: Վերջերս պատիվ ունեցա
ծանոթանալ ֆրանսիական փորձին, այցելեցի մի կոոպերատիվ, որը մասնակգիտանում է մսի
վերամշաման ուղղությամբ: Ֆերմերները կոոպերատիվին միս են մատակաարում, որը
վերամշակվում է այն զանազան մսամթերքների, ընդ որում, այդ թվում պատրաստում են նաև
պատվիրատուի բաղադրատոմսերով: Այդ կոոպերատիվը վաճառքով չի զբաղվում, այն միայն
կատարում է իր անդամ-ֆերմերների պատվերները: Արդյունքում, իր միսը վերամշակելու
համար ֆերմերը մեծ ծախսեր չի կատարում, քանի որ դա անում է կոոպերատիվը, որն ունի
ցածր ինքնարժեք և արտադրության խոշոր ծավալներ: Ես ծանոթացա նաև գինի արտադրող
կոոպերատիվերի գործունեությանը: Միավորվում են մի քանի գինեգործ և իրենց խաղողը
վերամշակելու նպատակով հանձնում կոոպերատիվին: Ֆերմերները, մտնելով կոոպերատիվ,
ձեռք են բերում երաշավորված մթերողի, իսկ հետո իրար մեջ կիսում շահույթը:
Ֆրանսիական Credit Agricole-ը խրախուսում է նման կոոպերատիվների ստեղծումը,
մասնավորապես, մշակելով հստակ բիզնես-նախագծեր և զբաղվելով վարկավորման
կազմակերպման հարցերով: Մենք էլ կարող ենք նման նախագծեր մշակել, բայց անհրաժեշտ
է, առաջին հերթին, հաճախորդի ցանկությունը և շահագրգռվածությունը: Գաղտնիք չէ, որ
մեր ժողովրդի մոտ սեփականատիրական զգացումները որոշակիորեն սրված են, բայց դա
արդյունավետ տնտեսվարությունից կամ ապագա եկամուտներից հրաժարվելու պատճառ չի
կարող լինել:

 

Բանկային հատվածում դիտվում է միտում, որը կապված է
տնտեսական ընդհանուր իրավիճակի հետ. Բանկերի մոտ հայտնի,և հասկանալի, պատճառներով
աճում են ոչ տոկոսային եկամուտները, իսկ տոկոսային եկամուտները կրճատվում: Բանկերն
սկսել են մշակել այնպիսի պրոդուկտներ, որոնք ավելացնում են միջնորդավճարների
ծավալները: Դա բանկերի բնական արձագա՞նքն է ճգնաժամին, որը կապված է վարկավորման
նվազեցման հետ, ինչը պայմանավորված է նաև վարկերի նկատմամբ վճարունակ պահանջարկի
բացակայությունով: Բանկերն սկսում են շեշտը դնել տարբեր ծառայությունների, ինչպես
նաև ոչ վարկային պրոդուտների վրա: Բայց այդ ոչ-վարկային ու մանր-վարկային
մանրածախի հաջողությունը շատ է կախված հաճախորդների բազայի ծածկույթից ու չափերից:
Բանկերն ստիպված են իսկական պայքար մղել հաճախորդների համար, բացելով ավելի շատ
մասնաճյուղեր, հատկապես քաղաքներում: Չնայած ձեր կողմից գլխավորվող բանկի
յուրահատուկ առաքելությանը, այն վաղուց արդեն դրսևորվում է որպես հաջողակ և
ունիվերսալ բանկ, քանի որ դուք էլ եք ավելացնում ներկայության կետերի քանակը
քաղաքներում: Մ՞իթե նման խոշոր բանկի համար էլ է այդքան անհրաժեշտ ավելի շատ  ծախսեր կատարել մասնաճյուղերի ցանցն
ընդլայնելու ուղղությամբ:

 

Շրջաններում մենք միշտ էլ
ուժեղ ենք եղել, մեր գործունեությունն սկսել ենք շրջաններից և երկար ժամանակ աշխատել
ենք շրջանների հետ:Այժմ աշխատում ենք Հայաստանի բոլոր շրջաններում: Պրոբլեմը
կայանում է նրանում, որ շրջաններում ունենալով բավականաչափ հագեցված մասնաճյուղային
ցանց, Երևանում մենք չունեինք բավարար ներկայություն: Այժմ ցանկանում ենք մեր
ներկայությունն ապահովել մայրաքաղաքի տարբեր համայնքներում: Ինչպես նշվեց, շատ
կարևոր է, որպեսզի ծառայությունները բերեն ոչ միայն տոկոսային, այլ նաև ոչ-տոկոսային
եկամուտներ, քանի որ վարկային մարժան, ոչ միայն Հայաստանում, այլ ամբողջ
աշխարհում, գնալով փոքրանում է: Օրինակ, Ֆրանսիայում որոշ բանկեր աշխատում էին
գրեթե բացասական մարժայով կամ ընդհանրապես չէին վաստակում: Բայց նրանք աշխատում են
բազմաթիվ այլ պրոդուկտներով: Ֆրանսիայի բանկային համակարգը յուրահատուկ է նրանով,
որ այնտեղ, օրինակ, շատ են տարածված, այսպես կոչված, խաչաձև վաճառքները, օրինակ,
բանկային ծառայությունները վաճառվում են ապահովագրության հետ միասին: Հաճախ
բանկերն ունենում են իրենց ապահովագրական ընկերությունները, որոնք աշխատում են
տարբեր ապահովագրական դասերով: Նրանք կարող են շատ օպերատիվորեն արձագանքել
պրեբլեմներին ու հաճախորդների պահանջներին: Օրինակ, Credit Agricoleը
հանդիսանում է երեք ապահովագրական ընկերությունների հիմնադիր:  Շրջաններից մեկում բանկն իր եկամուտների կեսից
ավելին ստանում է ապահովագրական գործունեությունից: Բանկային մրցակցությունը սրվել
է ողջ աշխարհում, դրա համար էլ բանկերն իրենց եկամուտները մեծացնելու համար
ներդնում են նոր տեխնոլոգիաներ, կրճատում ծախսերը և վաճառում բանկային ոչ
ավանդական պրոդուկտներ: Այդ ուղին նրանք վաղուց են անցել, ընդ որում, անցել են շատ
երկար: Իսկ մենք այն անցնում են արագացված տեմպերով, օգտագործելով արդեն եղած
մեթոդներն ու տեխնոլոգիաները: Այսօր մենք արդեն շատ քիչ բանով ենք զիջում մեր
արտասահմանյան գործընկերներին, միակ բանը, ինչում թույլ ենք, դա շուկայի
մասնագետների պակասն է, ինչպես նաև տեղի ունեցածը համարժեք գնահատելու, լուրջ
համալիր խնդիրներ իրականացնելու և լուծումներին համակարգային և համալիր մոտեցումներ
տալու ունակությունը: Այսօրվա ռեֆորմներն ապագայի համար իրենց կարևորությամբ չեն
զիջում այն բարեփոխումներին, որոնք իրականացվում էին սեփականաշնորհման և
շուկայական տնտեսության նախահիմքերի ստեղծման փուլում: Այդ թվում ես նկատի ունեմ
նաև կենսաթոշակային համակարգը: Այն ցույց տվեց բնակչության վստահության
անբավարարությունը ռեֆորմների նկատամբ, իսկ այդ գործոնը պետք է փոխվի: Այդ դեպքում
մենք կարող ենք դուրս գալ տնտեսական փոխհարաբերությունների, սատանդարտների ու
լուծումների մի նոր մակարդակ:

 

Երկրի
տնտեսության առջև ծառացել է փոքր և միջին բիզնես զարգացման կարևորագույն խնդիրը:
Սակայն, ստեղծվում է տպավորություն, որ այդ խնդիրը դառնում է անհասանելի, ընդ որում՝
նաև բանկերի համար, որոնք վերջին 1-2 տարիներին էապես կրճատեցին ՓՄՁ վարկավորման ծավալները,
չնայած աջակցության ծրագրերին, ինչպես նաև օտարերկրյա լուրջ ֆոնդավորմանը: Ինչպիսի՞ն
է Ձեր կարծիքն այս հարցի վերաբերյալ:

 

Ներկայումս մենք շատ ենք շահագրգռված
ՓՄՁ ոլորտի վարկավորման մեջ, որը վերջին ճգնաժամային տարիներին կրճատվեց:
Նախկինում բանկերն այս հարցում պրոբլեմներ չունեին, ու չէին էլ մտածում միմյանցից
հաճախորդ փախցնելու մասին: Յուրաքանչյուր հայկական բանկ ուներ ՓՄՁ ոլորտի իր
հաճախորդների բազան և հանգիստ աշխատում էր այդ հատվածում: Բայց հիմա ՓՄՁ
հաճախորդ-սուբյեկտների թիվը կտրուկ կրճատվեց, ինչը մեծ պրոբլեմ դարձավ բանկերի
համար: Այդ հաճախորդները մի բանկից քոչում են մյուսը, կարծելով, թե պրոբլեմը բանկի
մեջ է, պատճառները չփնտրելով իրենց մեջ: Բախվելով ընթացիկ վարկերի սպասարկման հետ
կապված պրոբլեմներին, նրանք ավելի են մեծացնումիրենց վարկային բեռնվածությունը,
վերաֆինանսավորելով պարտքը: Այո, ժամանակին նրանք տեղավորվում էին հիմնական
միջոցներում և նոր տեխնոլոգիաներում, բայց վերջին տարիներին արտադրության և
սպասարկման ծավալները կրճատվեցին, իսկ վարկային բեռնվածությունը մնաց նույնը: Դա
բանկային համակարգի հիմնական պրոբլեմներից մեկն է, երբ հաճախորդների թիվը պակասում
է, մրցակցությունն աճում, իսկ հաճախորդները մի բանկից մյուսն են վազում: Մեր գործարարները
դժվարությամբ են հրաժեշտ տալիս այն ամենին, ինչը գնել են նախկինում, ենթադրելով,
որ թանկ են վճարել, և այժմ ստիպված են վաճառել ավելի էժան: Նրանք չեն էլ մտածում,
որ իրենց վարկային պարտավորվածությունը գնալով մեծանում է, ու որքան արագ նրանք
հրաժեշտ տան իրենց որոշ ակտիվներին, այնքան շատ ավելի լավ:

 

Պատմեք
ACBA Bussines-pertner ծրագրի մասին:

 

Ծրագիրը ենթադրում է բիզնեսի
իրականացման մոտեցումների հայեցակարգային փոփոխություններ, այսինքն, բիզնեսի
կառուցվածքի և փիլիսոփայության փոփոխություններ: Նախկինում բանկերը հաճախորդներին
վաճառում էին մի կոնկրետ պրոդուկտ, մինչդեռ հաճախորդը կարող էր ունենալ մի քանի
պրոդուկտ, ինչպես այդ, այնպես էլ մյուս բանկում: Առաջ բանկերն այնքան էլ չէին
մտածում, որպեսզի հաճախորդը լինի գոհ ու երջանիկ, աշխատելով «այն ինչ ինձ համար
ձեռնտու է, այն էլ կվաճառեմ, իսկ ինչը ձեռնտու չէ, թող հաճախորդը փնտրի մյուս
բանկերում» սկզբունքով: Այդ մստեցումն իրեն ամբողջովին սպառել է: Այժմ հաճախորդը
դիտվում է որպես լիարժեք գործընկեր, և բանկը ձգտում է բավարարել նրա բոլոր համալիր
պահանջները: Մենք առաջարկում ենք «բանկ-հաճախորդ» երկարաժամկետ գործընկերային
հարաբերություններ: Յուրաքանչյուր հաճախորդի հետ նման համագործակցության ձևաչափը
ենթադրում է անհատական աշխատանք: Բանկը պետք է լավ տեղեկացված լինի հաճախորդի
պահանջների, նրա բիզնեսում, ինչպես նաև անձնական կյանքում տիրող իրավիճակի մասին, պարբերաբար
նորացնի այդ տեղեկությունները: Դա բանկին թույլ կտա օպերատիվորեն արձագանքել
հաճախորդի պրոբլեմներին, առաջակելով նրան լուծման այլ տարբերակներ: Դրանով
հաճախորդը բանկի համար դառնում է կանխատեսելի: Մշտապես թարմացնելով հաճախորդի
վերաբերյալ տվյալները և պարբերաբար տեղեկություններ ստանալով նրա կյաքում տեղի
ունեցած իրադարձությունների մասին, բանկը հնարավորություն է ստանում հաճախորդին
առաջարկել այնպիսի ծառայություններ, որոնք նրա համար անհրաժեշտություն են հատկապես
այդ պահին: Բացի այդ, բանկում փոխվում է նաև աշխատանքի կազակերպումը, ինչը շատ
կաևոր է: Բանկը պետք է ունենա համապատասխան կառուցվածք և համապատասխան
տեխնոլոգիաներ: Մենք հաճախորդներին առաջարկում ենք փաթեթային առաջարկների լայն
տեսականի:

 

Ինչպիսի՞
ցուցանիշների բանկը կհասնի մինչև տարեվերջ:

 

Այժմ մեզ համար կարևորն ստեղծված
իրավիճակում ճիշտ լուծումներ գտնելն է, և մենք այս կամ այն ցուցանիշներով չենք
ձգտում դառնալ առաջատար: Մենք աշխատում ենք վնասով, քանի որ դասակարգեցինք մի քանի
մարված խոշոր վարկեր, որոնք տրամադվել էին մի քանի տարի առաջ: Մենք ուզում ենք
վերջականապես մաքրել մեր հաշվեկշիռը, ինչն սկսեցինք տարեսկզբին: Բանկի վնասը, որն
արձանագրվել է առաջին կիսամյակի ադյունքներով, կրճատվեց 2 անգամ, մինչև 600
մլնդրամ: Բակն այս կիսամյակում նույնպես դուրս գրելու բաներ ունի, և այդ հարցը
քննարկվել է բաժնետերերի հետ:

 

Մյուս ցուցանիշներով. ակտիվները
տարեսկզբի համեմատ աճել են մինչև 269 մլրդ.դրամ, կապիտալը կրճատվել է 600
մլն.դրամով, այսինքն, այնքանով, որքան վնասի չափն է, վարկային պորտֆելն աճել է
մինչև 176 մլրդ.դրամ: Բանկն իր առջև խնդիր է դրել մինչև տարեվերջ վարկային պորտֆելը
հասցնել 185-190 մլրդդրամի, չնայած այդ խնդիրը դժվար իրականացնելի է, քանի որ
գյուղատնտեսական վարկերն աշնանը մեծ պահանջարկ չեն ունենում: Բանկը նախատեսում է
մեծացնել նաև ավանդների պորտֆելը, ինչպես նաև բացել 4 նոր մասնաճյուղեր, որից 2-ը
Գյումրիում, իսկ մեկական մասնաճյուղ՝ Մեծամորում և Երևանում: Ընթացիկ տարում արդեն
բացվել է 3 մասնաճյուղ: Հաջորդ տարի նույնպես կբացվեն նոր, ինովացիոն
տեխնոլոգիաներով հագեցված մասնաճյուղեր: Մենք մտադիր ենք նաև ավելացնել աշխատակիցների
թիվը համալրելով կադրային ներուժը բարձրակարգ մասնագետներով: