Արմինֆո. Իմ կողմից Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակի մանրամասն վերլուծության հիման վրա, ելնելով անցյալ տարվա պատերազմի համար պատմական նախադրյալներ ունեցող գնահատականներից, հարկ է արձանագրել, որ հենց աշխարհաքաղաքականությունն է 44-օրյա պատերազմի երկրորդ փուլի անցկացման հեռանկարներին անորոշություն հաղորդում։ ԱրմԻնֆո-ին այդպիսի կարծիք է հայտնել Աբու Դաբիի Նյու Յորքի համալսարանի պրոֆեսոր, պատմական սոցիոլոգ Գեորգի Դերլուգյանը։
"Թվում է, թե անցած տարի Արցախում տեղի ունեցած զինված դիմակայությունն ունի հստակ աշխարհաքաղաքական ուրվագծեր, եթե ուզում եք ՝ բաղադրիչ ։ Ինչը թույլ է տալիս նախորդ տարվա իրադարձությունները գնահատել 44 օրվա ընթացքում որպես յուրօրինակ մինի, բայց համաշխարհային պատերազմ ։ Վերջինս թույլ է տալիս ինձ ենթադրել, որ անցյալ տարվա աշնանը տեղի է ունեցել այս միանգամայն իրական համաշխարհային պատերազմի միայն առաջին մասը: Եվ դրա արդյունքում ծավալվող աշխարհաքաղաքական իրավիճակն այնքան բարդ էր, որ մեզ մնում է հասկանալ՝ արդյոք կհետեւի երկրորդ փուլը, եւ որքան շուտ դա կարող է տեղի ունենալ", - ընդգծել է նա։
Պրոֆեսորի գնահատմամբ, չնայած այն բանին, որ վերջին երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի մարտավարական մանրամասները փորձագիտական հանրության համար, ընդհանուր առմամբ, դեռեւս մնում են գուշակությունների առարկա, դատելով ըստ ամենայնի, ադրբեջանական բանակի մարտական գործողությունները ղեկավարել են թուրք գեներալները: Եվ այն պահին, երբ Շուշիի անկումը սպառնում էր Արցախում հայկական ուժերի լիակատար ոչնչացմամբ, խաղի մեջ մտավ Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը։ Վերջինս փաստացի ստիպեց Ալիևին դադարեցնել հարձակումը ՝ Փաշինյանին պարտադրելով կապիտուլյացիա ստորագրել։ Սակայն՝ թե որքան կարող է տևել նման հարկադրանքի արդյունքում ստեղծված իրավիճակը, որում Հայաստանն ու Արցախը կապում է ընդամենը 5 կմ լայնությամբ միջանցքը, հարցական նշանից զատ այլ ասոցիացիաներ չի առաջացնում։
Արցախի շուրջ ստեղծված այս իրավիճակը, ըստ Դերլուգյանի, շատ առումներով բխում է ոչ պատշաճ և մինչև վերջ չհաշվարկված եվրասիական քաղաքականության իրականացումից։ Հիշեցնելով, որ 1991 թվականին Մոսկվային մնում էր միայն տրվել աշխարհաքաղաքական ազդեցության վերականգնման երազանքներին՝ այն պահին գործող աշխարհակարգում ԱՄՆ հեգեմոնիայի պայմաններում, պրոֆեսորն ընդգծել է, որ նոր կապիտալիստական Ռուսաստանն իր ազդեցության ոլորտով պետք է ձևավորվեր հենց այդ պայմաններում։
Իրավիճակից իդեալական ելքը, Դերլուգյանի կարծիքով, կարող էր դառնալ Ռուսաստանի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ, այսպես կոչված, վերահսկելի հակամարտությունը, այդ թվում ՝ Չինաստանի համար Եվրասիայի կենտրոնում բուֆերային տարածք ստեղծելու միջոցով: Միաբեւեռությունը կարող էր անբասիր տարբերակ լինել, սակայն ամեն ինչ փչացրեց Եվրասիական աշխարհաքաղաքականության ոչ պարկեշտ իրականացումը։ Որպես հետևանք՝ այսօր աշխարհը բախվում է նման անփութության հետևանքների Չեչնիայում, Ուկրաինայում, և այժմ արդեն Բելառուսում ու Արցախում։ Տեղի ունեցածի էությունը, նրա կարծիքով, հենվում է ռուսական բանակի բարեփոխման վրա 08.08.08 պատերազմից հետո, որի արդյունքները, այնուամենայնիվ, նույն աշխարհը հստակ տեսավ 2014 թվականին Ղրիմի եւ Սեւաստոպոլի "հայրենի նավահանգիստ" կայծակնային վերադարձի տեսքով:
"Հետո՝ ավելին։ Ղրիմի հետ վերամիավորվելուց հետո Ռուսաստանը թույլ չտվեց Սիրիայում իսլամիստների հաղթանակ։ Բայց ահա այստեղ Պուտինն արդեն ստիպված է եղել բախվել օսմանյան հողերը հավաքող Էրդողանի հետ։ Եվ հենց ժամանակին Օսմանյան կայսրության մեջ մտնող հողերում ռազմաքաղաքական ռևանշի հասնելու թուրքական չդադարող փորձերը Ռուսաստանի ստվերում ննջող Լեռնային Ղարաբաղը միջազգային օրակարգի հետնախորշերից կրկին առաջ մղեցին առաջին պլան։ Եվ այսօր ասել, թե ինչով այս ամենը կավարտվի վաղը, վճռականորեն անհնար է", - ամփոփել է Դերլուգյանը։