Ռուսաստանի և Թուրքիայի հարաբերություններում ճգնաժամը խոցված ռուսական ռմբարկուի հետևանքով է, թե՞ այստեղ խորքային նախադրյալներ կան:
Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև ճգնաժամն ամենալուրջ, վտանգավոր և անկանխատեսելի ճգնաժամն է հարաբերությունների միջազգային համակարգում վերջին քառորդ դարում:
Այն մասին, թե ինչպես Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև տնտեսության ոլորտում բավականին զարգացած և բարիդրացիական հարաբերություններն այդքան հեշտ էր փչացնել նախագահներից մեկի որոշմամբ, կարելի է երկար խոսել: Բայց այն, թե ինչու Ռուսաստանն այդքան լրջորեն սխալվեց Թուրքիայում, առանձին թեմա է, որն անհրաժեշտ է մանրամասն վերլուծել: Ես դա համարում եմ ռուսական արտաքին քաղաքականության, համապատասխան ծառայությունների մեծ ձախողումը: Սա ևս մտորելու և վերլուծելու առանձին թեմա է: Կարող եմ ասել, որ ԱՄՆ-ում արտաքին քաղաքական ընտրախավի որոշակի մասն ակտիվորեն քննադատում է նախագահ Օբամային Թուրքիայի նկատմամբ վեջինիս արտաքին քաղաքականության համար: Այսինքն՝ ստացվում է, որ տարածաշրջանում իրենց շահերն ունեցող մեծ խաղացողները տարվել են գործնական խնդիրներով՝ բաց թողնելով Անկարայի նկատմամբ ռազմավարությունը: Եվ հենց այն բանից, թե ինչպես նրանք կփոխեն Թուրքիայի նկատմամբ քաղաքականությունը, կախված է հարաբերությունների համաշխարհային համակարգի զարգացումը: Գործնականում այսօր երկու խնդիր կա: Ամենից առաջ անհրաժեշտ է մարել բռնկած հրդեհը, ինչի համար Ռուսաստանը պետք է զսպվածություն և սառնասրտություն ցուցաբերի, ինչով վերջինս, ցավոք, աչքի չի ընկնում: Երկրորդ խնդիրը Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հետագա զարգացումն է տարածաշրջանում, որտեղ Ռուսաստանը շատ լուրջ խնդիրներ ունի: Այս առումով վերածել Թուրքիային անտագոնիստ երկրի պետք չէ՝ հաշվի առնելով, որ այն լայն հնարավորություններ ունեցող երկիր է, որը կարող է լրջորեն փչացնել Մոսկվայի տրամադրությունները տարածաշրջանում, Սև ծովում, նեղուցներում և նույնիսկ Աբխազիայում: Այստեղ ռուսական դիվանագիտության առջև մեծ խնդիր է դրված. լուծել մարտավարական խնդիրները՝ միաժամանակ չփչացնելով Թուրքիայի հետ հարաբերությունները: Երկու ամբիցիոզ առաջնորդների ընդհարումը, ովքեր փորձում են առավելագույնս վերադարձնել իրենց արտաքին քաղաքական ազդեցությունը, ընդհանուր առմամբ հասկանալի է: Անհասկանալի է, թե ինչպես այն կարգավորել:
Եվ, այնուամենայնիվ, ինչպե՞ս եք տեսնում իրավիճակի հետագա զարգացման միտումները:
Կարծում եմ, որ այսօր Ռուսաստանը ելնում է այն բանից, որ Թուրքիայի ղեկավարության համար արտաքին քաղաքականությունը շատ ավելի կարևոր է տնտեսությունից: Տնտեսությունն այդ հարաբերություններց դուրս է մղվում, կվերանան նաև դաշնակցային հարաբերությունները, այդ թվում՝ ԻԼԻՊ դեմ պայքարում: Կմնա միայն ռազմական դիմակայությունը, ինչից բոլորն են վախենում, քանի որ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է, և առիթի դեպքում կարող է դիմել Բրյուսելին՝ ՆԱՏՕ-ի կանոնադրության 5-րդ հոդվածն ակտիվացնելու գաղափարով: Ռուսաստանի համար իրավիճակը բարդացել է նաև սիրիական արշավի տեսակետից, քանի որ այսօր այն արդեն սև-սպիտակ պատկեր չի ներկայացնում: Թուրքիայի մոտ նույն իրավիճակն է, քանի որ Ռուսաստանն արդեն թույլ չի տա վերջինիս իրականացնել Սիրիայի հետ սահմանին բուֆերային գոտի ստեղծելու գաղափարը: Այդ պատճառով, Մոսկվային և Անկարային երկարատև դիվանագիտական գործընթաց է սպասվում, ինչը կարող է խափանվել միայն հերթական ռազմաքաղաքական մանյովրի հետևանքով: Հուսով եմ, որ դա տեղի չի ունենա, քանի որ հակառակ դեպքում հետևանքներն անկանխատեսելի կլինեն:
Տպավորություն է ստեղծվում , որ Ռուսաստանի գործողությունները Սիրիայում և Թուրքիայի գործողությունները Ռուսաստանի նկատմամբ պարտադրված են՝ ի շահ երրորդ ուժի…
Ես այդպես չեմ մտածում: Դա հնարավոր է միայն այն դեպքում, եթե դա անում են Թուրքիայի ներքին ուժերը՝ Էրդողանին վնասելու նպատակով: Սակայն, դատելով վերջին շրջանում Էրդողանի պահվածքից, Թուրքիայում հազիվ թե կա որևէ մեկը, ով կարող է ազդել նրա որոշման վրա: Ամերիկացիներն իրենց հերթին վաղուց կորցրել են Թուրքիայի նկատմամբ վերահսկողությունը, եվրոպացիներն ընդհանրապես փորձում են հնարավորինս հեռու մնալ նրանից: Եվ այսօր այն, ինչի վերածվել է Թուրքիան, իրականում անընդունելի է թե՛ Ռուսաստանի, թե՛ ԱՄՆ-ի համար: Թե ինչպես են վերջիններս շտկելու իրավիճակը, անկեղծ ասած, չեմ պատկերացնում: Ամերիկյան քաղաքականությունն ընդհանրապես սահմանափակվում է Թուրքիային գործողությունների լիակատար ազատություն տալով՝ թուրքական օդակայանները և նեղուցներն օգտագործելու պայմանով:
Այլ կերպ ասած՝ կարծում եք, որ Թուրքիային զսպելու քաղաքականությունն անցյալու՞մ է մնացել:
Կարծում եմ՝ այո: Որոշ իմաստով դա ամերիկյան քաղաքականության ձախողումն էր Թուրքիայի առնչությամբ: Տարածաշրջանում ԱՄՆ առանցքային դաշնակիցը մնալով՝ Թուրքիան արդեն հուսալի և լոյալ դաշնակից չէ: Եվ այսօր ամերիկացիները, ամենայն հավանականությամբ, ստիպված կլինեն տարածաշրջանում վերջինիս փոխարինող գտնել:
ՙՍպրավեդլիվայա Ռոսիայի՚ առաջնորդ Սերգեյ Միրոնովը Պետդումա է մտցրել Հայոց ցեղասպանության չճանաչման համար պատասխանատվության վերաբերյալ օրինագիծը: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում այդ գործընթացի հեռանկարները՝ Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև դիվանագիտական երկար գործընթացի լույսի ներքո:
Չեմ ցանկանում որևէ մեկին վիրավորել, բայց, կարծում եմ, Հայոց ցեղասպանությունից Հայաստանի կառչելը գլոբալ առումով կապում է հայ ժողովրդի ձեռքերը: Պատմական արդարությունը, իհարկել կարևոր է, բայց ոչ պակաս կարևոր է նաև հայության ներկայիս շահերի նկատմամբ արդարությունը: Ցեղասպանությունը պետք է ճանաչվի, բայց դրա ճանաչումը չպետք է մի ամբողջ երկրի և հսկայական սփյուռքի արտաքին քաղաքական գլխավոր նպատակը դառնա: Հայաստանի նմանօրինակ քաղաքականությունը համարում եմ ճանապարհ դեպի անհայտություն՝ հաշվի առնելով, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքական դոկտրինի գլխավոր նպատակը պետք է երկրի և սփյուռքի բարգավաճումը հանդիսանա: Իրենց ժամանակակից քաղաքականությունը պատմությամբ արդարացնող հայ քաղաքական գործիչները պետք է հրաժարական տան և պատմություն դասավանդեն համալսարանում:
Այսինքն՝ Դուք համաձա՞յն եք, որ Հայոց ցեղասպանության ժխտման քրեականացման վերաբերյալ օրինագծի հայտնվելը ՌԴ Պետդումայում Թուրքիայի հետ դիմակայությունում գործիքներից մեկն է:
Անշուշտ: Ռուսաստանն ակտիվորեն կաշխատի Հայաստանի և Թուրքիայի այլ թշնամիների հետ՝ հակաթուրքական կոալիցիա ստեղծելու նպատակով: Ռուսաստանն ամեն կերպ կխոչընդոտի Սիրիայում թուրքական ազդեցության ընդլայնմանը: Եվ, հավանաբար, կսկսի լրջորեն ջուրը պղտորել՝ քրդերի հետ կապված, ըստ որում՝ ոչ միայն Թուրքիայում, այլ նաև Սիրիայում, հնարավոր է, նույնիսկ Իրանում: Ռուսաստանը նաև Բաշար Ասադին աջակցելու լրացուցիչ դրդապատճառ ձեռք բերեց: Այդ պատճառով, անկեղծ ասած, չեմ հասկանում, թե ինչու թուրքերը ռուսական ռմբարկուի ոչնչացման այդ քայլին գնացին: Նման կտրուկ քայլն, ամենայն հավանականությամբ, պայմանավորված էր Թուրքիայի նախագահի՝ իր տղամարդկությունը ցույց տալու քաղաքական անհրաժեշտությամբ: Ըստ էության, իր նպատակին Էրդողանն արդեն հասել է, սակայն արտաքին քաղաքականության տեսակետից ռուսական ռմբարկուի խոցումը միանշանակ լուրջ և երկարաժամկետ վնաս է հասցրել թուրքական արտաքին քաղաքականությանը: Պարզապես դա առայժմ այնքան էլ տեսանելի չէ:
Մոսկվայի համար ղարաբաղյան հակամարտության ապասառեցումը կարող է իմաստ ունենալ միայն այն դեպքում, երբ նա դրանից ինչ-որ բան ստանա: Մինչդեռ այսօր վերջինս այդ ապասառեցումից ոչինչ չի ստանա, բացի իր հարևանությամբ ևս մեկ թեժ կետի ձեռքբերումը: Այդ պատճառով այսօր Մոսկվան շահագրգռված է Ղարաբաղի շուրջ իրավիճակի կայունացմամբ և դրա սառեցված վիճակի պահպանմամբ, ինչպես Մոլդովայում և Դոնբասում:
Բայց, վնասակարությունից բացի, կա նաև
ԵՏՄ-ին Ադրբեջանի անդամակցության հեռանկարը…
Այսօր Հայաստանը՝ որպես երկիր, որտեղ կա 102-րդ ռուսական ռազմակայան, շատ ավելի կարևոր է Մոսկվայի համար, քան Ադրբեջանը ԵՏՄ կազմում: Միգուցե դեռ մեկ ամիս առաջ իրավիճակն այլ էր, սակայն ռազմաքաղաքական գերակայություններն առաջիկա տարիներին կգերիշխեն Հարավային Կովկասում՝ հաշվի առնելով վերջինիս հարևանությունը ինչպես Թուրքիայի, այնպես էլ՝ մերձարևելյան տարածաշրջանի հետ: Եվ խոցված ռուսական ինքնաթիռն, անշուշտ, զգալի դեր է խաղացել դրանում: Կարծում եմ՝ Ռուսաստանն այժմ կգնա 102-րդ ռազմակայանի էլ ավելի ուժեղացման և կդիմի այլ երկրների՝ նոր ռազմակայաններ բացելու խնդրանքով: Եվ այստեղ պետք չէ մոլորության մեջ ընկնել, քանի որ Ռուսաստանի նախագահի համար արտաքին քաղաքական ամբիցիաները ոչ պակաս կարևոր են, քան նրա թուրք գործընկերոջ համար: Ի դեպ, դա Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև կոնֆլիկտի պատճառներից մեկն է: Բայց Ռուսաստանն, այնուամենայնիվ, ավելի շատ ռեսուրսներ ունի, իսկ վերջինիս ղեկավարն՝ ավելի մեծ քաղաքական կամք:
Հայ գեներալը բացառել է հայ-թուրքական սահմանին որևէ սադրանք, քանի դեռ այնտեղ ծածանվում է Ռուսաստանի դրոշը
"Խաղաղության խաչմերուկն" իրականությունից կտրված նախագիծ է
ԵՄԱ ղեկավար. Եթե ԵՄ-ը մնա այն միավորումը, որպիսին հանդես է եկել վերջին տարիներին, ապա Հայաստանի անդամակցությունն այդ կառույցին, գործնականում, անհնար է
Քաղաքագետ. Հայաստանի իշխանությունների բոլոր գործողությունները խոսում են այն մասին, որ երկիրը ընթանում է իր պետականության լուծարման ճանապարհով
"Խաղաղության խաչմերուկը" Անկարայի և Բաքվի կողմից Երևանին պարտադրված պանթյուրքական նախագիծ է. Արթուր Խաչատրյան
Լավրով․Հայաստանի իշխանությունների միակողմանի զիջումները Հայաստանի սահմանները դարձնում են շարժական
"Ինչ լավ է, որ 50 մետր հեռավորության վրա Ադրբեջանն է". Փաշինյանը տավուշցիներին նշել է ադրբեջանցիների հետ առևտրի հեռանկարները
Ոսկեպարում սկսվել է հանրահավաք հանուն հայոց պետականության
Չկա վերադարձ պատմական Հայաստանի գաղափարին. կոչ է անում Փաշինյանը
Պետդեպարտամենտի նախկին պաշտոնյա. Վաշինգտոնին դա կարող է դուր չգալ, բայց Հայաստանի անվտանգության լավագույն երաշխավորները Ռուսաստանն ու Իրանն են
Տիգրան Ավինյանը՝ Երևանում ծառահատումների կասեցման մասին. Եթե կա այլ գիտական կարծիք, մենք պատրաստ ենք լսել, իսկ եթե ոչ ՝ պետք չէ քաղաքից ժամանակ խլել
Փաշինյանը Հիսուս Քրիստոսի ճանապարհը համեմատել է այն դժվարությունների հետ, որոնց բախվել է իր քաղաքական ուժը
Ռուս սենատոր. Հայաստանի իշխանությունների այսօրվա քաղաքականությունը կարող է հարված հասցնել տարածաշրջանային և համաշխարհային գործերում Երևանի հեռանկարներին
Այսօր Հայաստանում ուժերի գերլարում է պետք՝ բոլոր ունակ մարդկանց համատեղ աշխատանք. վերլուծաբան
Պետությունը շահագրգիռ է Հայաստանում բնակվող բոլոր ազգային համայնքների զարգացման հարցերում. Փաշինյան
ՌԴ ԱԳՆ. Մոսկվան Երեւանի հետ հարաբերություններում "ամրության ստուգում" է անցել
Փաշինյան. արտաքին ուժերը նույնպես դրդել են Ղարաբաղում էթնիկ զտում կազմակերպող հիմնական ուժին
Նախկին քաղաքապետ. Մեր քաղաքական ուժը գնալու է ինստիտուցիոնալ լուծումների ճանապարհով
Դաշնակիցներ, ուղեկիցներ և դաշինքների պատրանքներ. Մարկեդովնովը՝ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության մասին՝ նոր իրողություններում
