Երեթշաբթի, 24 Փետրվարի 2015 17:56

 

Ենթադրվում էր, որ բնական գազի, նավթամթերքի և չմշակված
բնական ալմաստի մատակարարման մասին Ռուսաստանի հետ համագործակցության համաձայնագիրն
ուժի մեջ մտնելուց հետո տեղի կունենա լրացուցիչ աճ: Մասնավորապես, Հայաստան
մատակարարվող ալմաստի հումքը Ռուսաստանն ազատեց արտահանման` 6.5% մաքսատուրքից,
միևնույն ժամանակ կոշտ սահմանափակումներ մտցնելով վերաարտահանման վրա: Դրանից հետո
ի՞նչ է փոխվել երեսակման ոլորտում:

 

Համաձայնագիրը դրական
արդյունք տվեց: Իսկ ամենամեծ փոփոխությունն այն էր, որ Ռուսաստանից մատակարարվող
հում ալմաստների ավելի քան 90%-ը վերամշակվել է Հայաստանում, ի տարբերություն
նախորդ տարիների, երբ հումքի մինչև 80%-ը գործնականում վերաարտահանվում էր դեպի
երրորդ երկրներ, բայց, միևնույն ժամանակ, այդ համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելը
համընկավ ալմաստի շուկայում տեղի ունեցող ստագնացիայի հետ:

 

Վերաարտահանումը քարերի մի
շատ սովորական սպեկուլյատիվ վաճառք է, չնայած, որ ՌԴ հետ բոլոր պայմանագրերում,
որոնք նախկինում ստորագրվել էին, այն պաշտպանված էր: Այդ առումով մեր
ձեռնարկությունները, որոնք զբաղվում են ադամանդի արտադրությամբ, հայտնվեցին ոչ
սովորական իրավիճակում, քանի որ համաձայնագրով ամրագրվել են վերաարտահանման
նկատմամբ սահմանափակող դրույթներ, իսկ պետությունը դրա դիմաց կրում է
պատասխանատվություն: Ի դեպ, պետությունն այդ գործարքներից ոչինչ չի շահում:
Երեսակման ոլորտն ազատված է հարկերից, իսկ պետության գլխավոր շահը զբաղվածության
պրոբլեմի լուծումն է, քանի որ ոլորտի զարգացումը խթանում է նոր աշխատատեղերի
ստեղծմանը:

 

Եվրասիական տնտեսական
միությանը Հայաստանի միանալուց հետո իրավիճակը փոխվեց: Այդ համաձայնագիրը
հակասության մեջ հայտնվեց ԵՏՄ կողմից թելադրվող բազմաթիվ դրույթների հետ: Բանը
նրանում է, որ ԵՏՄ անդամ-երկրների համար վերաարտահանման հասկացությունը, որպես
այդպիսին, բացակայում է, գոյություն ունի արտահանման հասկացությունը: Մենք չունենք
սահման, ուրեմն ի՞նչ վերաարտահանման մասին կարող է խոսք լինել, երբ աշխատում ենք
միևնույն մաքսային տարածքում: Ներկայումս մաքսային ոչ մի փաստաթղթում ամրագրված չէ
վերաարտահանման հասկացությունը, իսկ երրորդ երկրներին հումքի վաճառքը հանդիսանում
է արտահանում, այլ ոչ թե` վերաարտահանում: Մյուս կողմից, բոլոր այն քարերը, որոնք
ներմուծվոմ են ոչ Ռուսաստանից, վերամշակվում են որպես չմշակված հումք և դրանց վրա
տարածվում են նոր օրենսդրության կանոնները:

 

Նախորդ տարիներին դեպի ո՞ր երկրներ էին
արտահանվում ռուսական չմշակված ալմաստները:

 

Արտահանվում էին դեպի
Բելգիա, Թաիլանդ, Հնդկաստան, Կանադա և այլ երկրներ:

 

2014 թվականին ԱԼՌՈՍԱ ընկերությունը վաճառքի
դուրս բերեց 380 հազար կարատ ալմաստ, այդ ծավալների որ մասն իրականում գնվեց հայ
երեսակողների կողմից:

 

Նրանք գնեցին այդ
ծավալների ընդամենը 5%-ը: Իրականում, խոսքը գնում է 10-12 հազար կարատ ռուսական
հում ալմաստի մասին: Դա բիզնես է, մասնավոր ձեռնարկությունները գնում են այնքան,
որքան իրենց ձեռնտու է: Համաձայնագրի սուբյեկտներն էին «ԱԼՌՈՍԱ»-ն, «Գոխրան»-ը և
Հայաստանի երասակող ձեռնարկությունները: 380 հազար կարատը դա այն ծավալն էր, որն
առաջարկվել էր, ընդ որում, ոչ միայն Հայաստանին: «ԱԼՌՈՍԱ»-ի մշտական խոշոր
հաճախորդներն ունեն առաջնահերթ մուտք դեպի այդ խմբաքանակները և, պարզապես,
պարտավոր են գնել, բայց մեր ձեռնարկույթուններից ոչ մեկը նման հզորություններ չունի,
որպեսզի դառնա այդ ակումբի անդամ, որտեղ գտնվում են տարբեր երկրների 47
ձեռնարկություններ: Օրինակ, նախանցյալ տարի հայ երեսակողները բողոքում էին, որ
«ԱԼՌՈՍԱ»-ն մանր քարեր է առաջարկում, իսկ անցյալ տարի`որ քարերը խոշոր են ու
թանկարժեք:

 

Հայաստանի Մաքսային ծառայության տվյալներով,
2014 թվականին հանրապետոթյունից արտահանվել է 160.1 հազար կարատ ալմաստ, 2013
թվականի 202.7 հազար կարատի փոխարեն: Միևնույն ժամանակ, ներմուծվել է 345.7 հազար
կարատ ալմաստ, նախորդ տարվա 406.4 հազար կարատի փոխարեն: Եղե՞լ է արդյոք անցյալ
տարի ռուսական քարերի վերաարտահանում:

 

Ներմուծման ծավալի մի մասը
վերամշակվում է, վերածվելով ադամանդի և տեղափոխվում այլ կատեգորիայի տակ, մեկ այլ
մաքսային ծածկանունով: Իսկ վերամշակման առումով ոչ արդյունավետ քարերի մի մասը
շարունակում է իր ճանապարհը:

 

Քարերը գնում ենք ոչ միայն
Ռուսաստանից: Ռուսաստանի հետ շրջանառությունը շատ ավելի փոքր է, քան կարող էր լինել:
Չեմ կարող ասել նախորդ տարվա համար, բայց 2013 թվականին Հայաստան ներմուծվող
ալմաստի ընդհանուր ծավալում ռուսական ալմաստը կազմել է մոտ 25%: Մենք չէինք էլ
ենթադրում, որ ալմաստների համար բոլորն իսկույն կվազեն Ռուսաստան: Ում ձեռնտու էր,
օգտվեց տրամադրված հնարավորոյթունից, իսկ դրանք իրական գործող երեսակման ձեռնարկություններ
էին: Մաքսային 6.5% տուրքի վերացումը ոլորտի բոլոր պրոբլեմները չի լուծում: Դա
միայն խթան է զարգանալու համար, իսկ մնացածը պետք է անեն իրենք`
ձեռնարկույթունները, այլ ոչ թե պետությունը:

 

Դուք խոսում ենք մեր երեսակողների գործունեության
անարդյունավետության մասի՞ն:

 

Բանն անարդյոնավետության
մեջ չէ: Մեզ մոտ աշխատուժն էժան չէ, գոյություն ունի նաև կադրերի էական պակաս:
Վաստակելու նպատակով շատերն են լքել երկիրը: Այս ինդուստիան որակյալ մասնագեներ է
պահանջում, որոնց այնքան էլ հեշտ չէ գտնելը և պատրաստելը: Հայաստանում մեկ կարատի
երեսակման գինը միջին հաշվով կազմում է 17-22 դոլար: Օրինակ, Հնդկաստանում և
Չինաստանում այն ավելի ցածր է, ընդ որում, Հնդկաստանում էապես ցածր է:
Ռուսաստանում ավելի բարձր է, Բելառուսում գործում են պետական մոնո-ձեռնարկություններ,
իսկ Ղազախստանում ալմաստներ, գործնականում, չեն էլ մշակվում, այսինքն, նոր
հնարավորություններն այնտեղ առկա են:

 

Ստացվում է, որ ռուսական ընկերություններին,
այնուամենայնիվ, ձեռնտո՞ւ է Հաաստանում ձեռնարկություն բացելը:

 

Ամեն ինչ կախված է
պայմաներից, նույնիսկ հնդիկներին կարող է դա ձեռտու լինել:

 

«Շողակն» ընկերությունը, որը հանդիսանում է
ոլորտի դրոշակակիրը և վաղուց գտնվում է պարապուրտի մեջ, հայտարարել է 2015 թվականից
արտադրության գործարկման մասին: Որևէ տեղեկություն ունե՞ք այդ մասին:

 

Ես տեղեկություն չունեմ
այն մասին, որ նրանք սկսել են արտադրության համար հումք գնել: Որքանով տեղյակ եմ,
ձեռնարկությունը վերանորոգվում էր: Ժամանակին «Շողակնում» աշխատում էր 1.5 հազար
մարդ: Այսօր անհրաժեշտ է հավաքել երեսակող-մասնագետների: Պրոբլեմը հենց դրա մեջ է:
Մեզ մոտ երեսակողների սղություն է, նրանց պատրաստումը մոտ կես տարի է պահանջում:

 

Ի՞նչ է տեղի ունենում հանրապետության երասակման
բիզնեսում, չէ՞ որ այդ ոլորտը ժամանակին ամենազարգացածներից մեկն էր:

 

Ստագնացիայից և
համաշխարհային պահանջարկի անկումից բացի կան նաև այլ պատճառներ: Մասնավորապես,
արտարժույթի փոխարժեքի տատանումները, ինչը բերեց աշխատուժի թանկացմանը:
Երեսակողները, որոնք Հայաստանից մեկնել են Ռուսաստան, Աֆրիկա և այլ վայրեր, իրենց
համար արագ գործ գտան, քանի որ որակյալ մասնագետներ էին: Մոտ 1 հազար մեր երեսակողներ
այսօր աշխատում են երկրի սահմաներից դուրս:

 

Իսկ ի՞նչ է իրենից
ներկայացնում ադամանդը: Իմ կարծիքով, դա մի ապրանք է, որի գնահատումը կարելի է համեմատել
արվեստի գործի հետ: Այդ նույն Հնդկաստանում արդեն կա բազմամիլիոնանոց միջին խավ,
որն սկսել է գնել թանկարժեք զարդեղեն: Այսօր Հնդկաստանը հանդիսանում է ոսկու
առաջին սպառողը, քանի որ առկա է ներքին մեծ շուկան և մեծ պահանջարկը, չէ՞ որ այդ
երկրում ապրում է ավելի քան 1 մլրդ.մարդ: Իսկ մենք, գործնականում, աշխատում ենք
ներքին շուկայի համար: Այժմ Հայաստանը դուրս է եկել ԵՏՄ ընդհանուր շուկա, 170
մլն.մարդ ծավալով, ինչը զգալիորեն կավելացնի մեր ներքին շուկան:

 

Ի՞նչ եք կարծում, կարելի՞ է արդյոք 2015
թվականին ակնկալել աշխուժություն:

 

Ամեն ինչ կախված կլինի,
առաջին հերթին, նրանից, թե որքանով մենք ակտիվորեն ու սահուն ձևով, իսկ կարևորը,
մրցակցորեն, կներգրավվենք հարաբերությունների այս նոր համակարգին, ԵՏՄ տարածքում:
Մենք հումքային երկիր չենք, սեփական ալմաստ չենք արդյունահանում, իսկ շատ բան
կախված է մեր գործընկերներից, մասնավորապես, Ռուսաստանից, որը հանդիսանում է
ալմաստի համաշխարհային տերություն: