Հինգշաբթի, 13 Հոկտեմբերի 2016 12:15

Ռուսաստանցի քաղաքագետ Անդրեյ Արեշևն ԱրմԻնֆո-ին հարցազրույցում մեկնաբանում է Հայաստանի կառավարությունում վերջին կադրային փոխատեղումները՝ հայ-ռուսական հարաբերությունների զարգացման նոր հնարավորությունների համատեքստում, ինչպես նաև կանխատեսում ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ հնարավոր ազդակները, տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռությունը և խաղաղ կարգավորման գործընթացը՝ հաշվի առնելով Հայաստանին ՙԻսկանդեր-Մ՚-ի մատակարարումը և կողմերի վրա Ռուսաստանի ու ԱՄՆ ազդեցությունը:   

 

Արդյո՞ք Հայաստանի ազգային անվտանգության ապահովման ոլորտում պատասխանատուների վերջին նշանակումներն արտաքին քաղաքական հիմնավորում ունեն, թե՞ ամեն բան, այնուամենայնիվ, հանգում է ներքին խնդիրներին՝ պայամանավորված ուժային հատվածի ղեկավարների շրջանում բացառապես ՙյուրայինների՚ տեսնելու Սերժ Սարգսյանի ձգտմամբ:

 

Հայաստանի կառավարությունում որոշ նշանակումներ որոշակի անակնկալ էին, համենայն դեպս` արտաքին դիտորդի համար: Սակայն ավելի ուշադիր հայացքը ցույց է տալիս, որ այդ նշանակումները կարող էին ունենալ սեփական տրամաբանությունը: Մասնավորապես, Պաշտպանության նախարարության գործունեության համատեքստում շատ հայ փորձագետներ նշում են հայոց պետականության համար առանցքային այդ կառավարման ոլորտում կարգուկանոն հաստատելու անհրաժեշտությունը: Այլ հարց է, թե որքան արագ կհաջողվի իրական արդյունքի հասնել  այստեղ, և որքան արղյունավետ կլինի այն սխեման, որի դեպքում Պաշտպանության նախարարությունը գլխավորում է քաղաքացիական ղեկավար, մինչդեռ զուտ ռազմական հարցերը, որքանով կարելի է հասկանալ,  կլինեն գլխավոր շտաբի առանձնաշնորհը: Անձնական նվիրվածության: Նոր նշանակվածների գլխավոր հատկանիշները պետք է լինեն համապատասխանությունը զբաղեցրած պաշտոնին և ծագող խնդիրները համարժեք լուծելու ունակությունը, որոնք Հայաստանում, դժբախտաբար, ավելի քան բավականաչափ են: Իհարկե, նշանակումների արդյունավետությունը ցույց կտա ժամանակը: Եվ, անշուշտ, հարկավոր է հաջողություն մաղթել նոր կառավարությանը՝ հնարավորինս վանելով այն կասկածները, որ այս կամ այն կադրային նշանակումներն արտաքին քաղաքական կոնյունկտուրայի հետևանք են եղել: 

 

ՙԳազպրոմյան՚ կառավարիչ Կարեն Կարապետյանի նշանակումը Հայաստանի վարչապետ, նախարարների կաբինետի տնտեսական բլոկում անձամբ նրա նախաձեռնած փոփոխությունները Հայաստանում շատերը համարում են ժամանակավոր միջոց՝ ուղղված հայ հասարակությունում հուլիսյան կրքերի հետևանքների մեղմացմանը: Կա նաև վարկած, ըստ որի՝ Կարապետյանին ՙնշանակել են՚ Մոսկվայից: Ձեր կարծիքով, արդյո՞ք Կարապետյանի իրական, երկարաժամկետ վարչապետության նախադրյալներ կան՝ արդեն նոր Սահմանադրության պայմաններում:

 

Ուզում ենք հուսալ, որ Հայաստանի նոր կառավարությունը և, մասնավորապես, տնտեսական բլոկը հուսախաբ չի անի քաղաքացիներին և կարդարացնի նրանց վաղուց հասունացած դրական փոփոխությունների իղձերը: Նոր կառավարության գործունեության ժամկետների վերաբերյալ, անշուշտ, կարող են գոյություն ունենալ տարբեր կանխատեսումներ: Սակայն, կցանկանայի լավատես մնալ այդ հարցում, քանի որ Հայաստանում սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի առողջացումը կանդրադառնա ռուս-հայկական հարաբերությունների վրա և դրանք կհամալրի նոր հնարավորություններով: Կարծում եմ՝ այդ խնդիրը ոչ պակաս կարևոր է, քան սահմանադրական բարեփոխումների իրագործումը, կամ էլ 2017 թվականի ապրիլին նախատեսված խորհրդարնական ընտրություններին նախապատրստվելը: Հայաստանի տնտեսությունում լրացուցիչ փողերի ներգրավումը, արտաքին պարտքի խնդրի աստիճանաբար լուծումը, դրամավարկային քաղաքականության օպտիմալացումը, նոր շխատատեղերի ստեղծումը թույլ կտան կայուանցնել ներքաղաքական իրավիճակը, բացառել Երևանի փողոցներում հուլիսյան երկշաբաթյա իրադարձությունների նման երևույթների կրկնությունը… Ինչ վերաբերում է ներկա կառավարության՝ «Մոսկվայից նշանակման» մասին հայկական որոշ ԶԼՄ-ների դատողություններին,  դրանք «մեղմ ասած՚ իրականությանը չեն համապատասխանում, և յուրաքանչյուր անկանխակալ տրամադրված դիտորդ դա շատ լավ հասկանում է:

Համենայն դեպս, որոշ հիմնավորմամբ Ռուսաստանում կարող էին նշել ոչ միայն ռուսաստանյան բուհերի, այլ Ֆլետչերի քաղաքականության և իրավունքի դպրոցի որոշ դերը` որպես Հայաստանի կառավարության կադրերի  դարբնոց: Այդուհանդերձ, այս կամ այն պաշտոնյայի կենսագրության առանձին փաստերի հիման վրա, դրանց ուսումնասիրման ողջ հետաքրքրությամբ հանդերձ, հազիվ թե արժե հապշտապ հետևություններ անել, ինչը, անշուշտ, վերաբերում է ոչ միայն Հայաստանին:

 

Ի՞նչ աշխարհաքաղաքական հաշվարկներով կարող էր ղեկավարվել Ռուսաստանի ղեկավարությունը՝ Հայաստանին ՙԻսկանդեր-Մ՚ օպերատիվ-մարտավարական հրթիռային համալիրներ վաճառելով:

 

Այն, որ Հայաստանն առաջին երկիրն էր աշխարհում, որին մատակարարվեց ՙԻսկանդեր՚ համալիրի արտահանման տարբերակը, վկայում է ղարաբաղյան հակամարտության կողմերի միջև ռազմաքաղաքական հավասարակշռությունը պահպանելու Ռուսաստանի ձգտման մասին: Մինչդեռ ՙքառօրյա պատերազմի՚ իրադարձությունները կարող էին վկայել դրա որոշակի խախտման միտումի մասին՝ արդարամիտ հարցեր առաջացնելով հայ հասարակությունում: Կովկասյան տարածաշրջանի պայմաններում ՙԻսկանդեր-Մ՚ օպերատիվ-մարտավարական հրթիռային համալիրները ռազմավարական զսպման զենք են, և, իհարկե, դրանք դրական ազդեցություն կունենան տարածաշրջանային կայունության վրա՝ նվազեցնելով մասշտաբային ռազմական էսկալացիայի ռիսկերը: Նույն կերպ Սիրիայում ՙС-300՚ և ՙС-400՚ զենիթահրթիռային համալիրների տեղակայումը կոչված է սառեցնել ԱՄՆ-ում ՙտաք գլուխները՚, որոնք սիրիական կառավարության ռազմական օբյեկտների, հնարավոր է, նաև ՙԽմեյմիմ՚ ավիաբազայի վրա հրթիռային հարձակումների ծրագրեր ունեն:

Չնայած հայկական ՙանկախ՚ մամուլում և սոցիալական ցանցերում շարունակվող հակառուսական արշավին՝ ազգային անվտանգութան ապահովման արտաքին ուղեգծի առնչությամբ հայ հասարակյությունում առկա շատ հարցեր, կարծես թե, հանվել են:  

 

Վերջերս ԱՄՆ պետքարտուղար Ջոն Քերին համոզմունք հայտնեց, որ ՙՀայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտության հաղթահարման պայմանները դեռ չեն ստեղծվել, առաջին հերթին՝ այն պատճառով, որ ղեկավարները դրան պատրաստ չեն՚: Ձեր կարծիքով, ինչի՞ մասին կարող է վկայել Պետդեպարտամենտի  նման դիրքորոշումը և արդյո՞ք այն արտացալում է ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ իրական իրադրությունը:

 

Ամենից առաջ պետք է նշել է, որ ԱՄՆ պետքարտուղար Ջոն Քերին ներկայացնում է հեռացող ամերիկյան վարչակազմին, որը հազիվ թե կարող է պարծենալ տարածաշրջանային հակամարտությունների լուծման հարցում նկատելի ձեռքբերումներով: Վաշինգտոնի համար առաջնահերթ է Կովկասի պետությունների ընտրախավերի վրա իր ազդեցության պահպանումը, ինչի համար հակամարտության կարգավորումն ամենևին պարտադիր չէ: Իսկ ամեն ինչ առաջնորդների պատրաստ չլինելուն վերագրելը տարածաշրջանում ակտիվ դերակատարություն ունեցող երկրի արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավարի կողմից, մեղմ ասած, կեղծավորություն է:  Տարածաշրջանում և աշխարհում ստեղծված իրավիճակը հաշվի առնելով՝  ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների համատեղ նախաձեռնությունների ակտիվացում չէի սպասի: Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդներն, ամենայն հավանականությամբ, երկխոսություն կվարեն Վաշինգտոնի և Մոսկվայի հետ՝ փորձելով հնարավորինս իրենց համար ընդունելի արդյունքների հասնել: Կարծում եմ՝ դրանով է պայմանավորված պաշտոնական Բաքվի փոքր-ինչ զարմացած-վիրավորված արձագանքը Քերիի հայտարարությունների առնչությամբ: Սակայն, երկարաժամկետ հեռանկարում սա հազիվ թե բացասաբար ազդի ադրբեջանա-ամերիկյան երկխոսության բովանդակության վրա: ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի արդյունավետության առնչությամբ հրապարակային կասկածը, որն ակնհայտորեն չի կարող ՙգլխից վերև ցատկել՚ և, առավել ևս, պարոն Քերիի ՙհայամետ՚ անցյալի մասին հիշողությունները դիվանագիտական պրակտիկայում ավանդական սակարկության դրսևորւմ է՝ շանտաժի որոշակի տարրերով:  

 

Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման շուրջ դիվանագիտական իրարանցման հետապրիլյան բռնկումից հետո վերստին որոշ անդորր է տիրում: Կիսվեք կարգավորման հեռանկարների հնարավոր սցենարով՝ Հայաստանում և Ադրբեջանում Սահմանադրության բարեփոխման վերաբերյալ հանրաքվեները հաշվի առնելով:

Օգոստոսին և սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ իրավիճակի հավանական սրման առնչությամբ որոշ փորձագետների, այդ թվում՝ իմ կողմից արտահայտված մտավախությունները,բարեբախտաբար, չարդարացան:  Միաժամանակ տարածաշրջանի ռազմականացումը շարունակվում է, ինչը բարձրացնում է ռազմական էսկալացիայի ռիսկերը: Կարծում եմ, որ տեսանելի հեռանկարում դրանք, ամենայն հավանականությամբ, լոկալ բնույթ կկրեն՝ դրսևորվելով դիվերսիոն-ահաբեկչական ներթափանցման փորձերով, ԼՂՀ Պաշտպանության բանակի առաջապահ զորամասերի գնդակոծություններով և այլն: Իհարկե, ՀՀ Զինված ուժերը և Լեռնային Ղարաբաղի Պաշտպանության բանակը, գտնվելով մշտական մարտական պատրաստվածության վիճակում, ձեռնարկում և կձեռնարկեն անհրաժեշտ ամեն բան՝ հնարավոր սպառնալիքները չեզոքացնելու համար: Իրավիճակում, երբ բանակցային գորևծընթացը փաստացի սառեցված է, ռազմական անվտանգության ամրապնդումն այլընտրանք չունի: